زندگی به شرط شادی

الهه بصیر

بسیاری از آنهایی که این روزها مشتاقانه منتظر تماشای آخرین فصل سریال گیم آف ترونز (بازی تاج و تخت) هستند تا با دیدن صحنه‌های جذاب مبارزه و جنگی این فیلم آدرنالین خونشان بالا برود، دهه شصتی‌هایی هستند که در گیرودار گران شدن دلار و گوجه و پوشک، فراموش کرده‌اند روزگاری خودشان در مدرسه‌‌هایشان بازی‌هایی می‌کردند که مثل همین سریال لبریز از هیجان و رقابت بود و چه بسا بارها به قصد پیروزی بر همبازی‌هایشان مثل جان اسنو جنگیده و از خود دلاوری نشان داده بودند؛ بازی‌‌هایی مثل قلعه که اگر حیاط مدرسه‌تان به قدر نصف یک زمین فوتسال مساحت داشت، نبردی بین بچه‌های مدرسه درمی‌گرفت که تا ناظم و مدیر مدرسه به‌خودشان می‌آمدند و می‌خواستند جلوی دویدن دانش‌آموزان را در حیاط بگیرند، چندتایی مصدوم و مجروح روی دستشان می‌ماند. آن سال‌ها مدارس مثل حالا ساختمان‌های کوچک مسکونی‌ای نبودند که نهایتا 60-50 دانش‌آموز داشته باشند و با یک توپ و تشر ناظم، بچه‌ها ماستشان را کیسه کنند و از شیطنت دست بکشند. مدارس دهه 60 بی‌شباهت به پادگان نبود؛ کادر مدیریتی و آموزشی سختگیر بودند و دانش‌آموزان باید مثل گردان تازه‎سربازان آموزش می‌دیدند تا آبدیده شوند. تصور اینکه چنین نظم و نسقی بچه‌ها را به چه خلاقیت‌‌هایی وامی‌داشته تا آن فضای منضبط را مطابق میلشان تغییر دهند، حتی برای کسانی که تجربه رفتن به آن مدارس در آن سال‌ها را ندارند اما در بازیگوشی یدطولایی دارند، کار چندان سختی نیست؛ مثلا یکی از بازی‌‌های خلاقانه و مفرح آن دوران انهدام ادوات جنگی کشیده شده روی کاغذ با نقطه‌های مداد و خودکار، آن هم سر کلاس و حین درس دادن معلم بود. خلاصه دهه‌شصتی‌ها برای آنکه ساعت‌های طولانی حضورشان در مدارس را شیرین کنند برای خودشان بازی‌هایی ساخته بودند که امروزه تقریبا از بین رفته است. اما گذشت زمان و تغییر ماهیت بچه‌های امروز و ظهور پلی‌استیشن و گوشی هوشمند و در پی آن تأثیرات ناشی از کم‌تحرکی بچه‌ها، اهمیت بازی‌های قدیمی را به همه ثابت کرده است. از این‌رو بسیاری از بازی‌های قدیمی این روزها در مدارس دخترانه و پسرانه توسط مربیان و والدین داوطلب آموزش داده می‌شود. در این گزارش بازی‌های قدیمی مدرسه‌ای را که این روزها به جرگه نوستالژی‌های دوست داشتنی پیوسته‌اند مرور کرده‌ایم.


بازی‌های هیجانی
   خرپلیس
   هدف بازی: سرگرمی
   ابزار لازم: دل خوش!


شرح بازی;
یکی دیگر از بازی‌های گروهی با تعداد بازیکنان نامحدود است. در این بازی بازیکنان در یک خط مستقیم می‌ایستند و خم می‌شوند. بازیکنی که آخر از همه ایستاده‌ یک به یک از روی بازیکنان جلویی می‌پرد تا به ابتدای صف برسد. اگر در میانه مسیر نتواند از روی بازیکنی بپرد و به زمین بیفتد از بازی حذف می‌شود. اما اگر به ابتدای صف برسد، همان‌جا می‌ایستد و خم می‌شود. در واقع از انتهای صف می‌آید و به ابتدای صف اضافه می‌شود. همین روند تکرار می‌شود تاجایی‌که یک نفر به‌عنوان برنده (پلیس) باقی بماند. پلیس در این بازی فردی است که
 به راحتی از روی همه بازیکنان پریده است. بدون اینکه پایش گیر کند و زمین بخورد.

بازی‌های نشستنکی
 وسطی
اهداف بازی: افزایش سرعت عمل، چربی‌سوزی و کاهش وزن
 ابزار لازم: توپ و کفش ورزشی مناسب

   شرح بازی
تعداد بازیکنان از 4 تا ده‌ها نفر متغیر است. بازی با یارکشی 2نفر به‌عنوان سرگروه شروع می‌شود و بازیکنان به 2 تیم مساوی تقسیم می‌شوند. بعد با تک‌آوردن یا شیر و خط انداختن، تیم مهاجم و تیم حریف مشخص می‌شود. تیم مهاجم دو طرف زمین می‌ایستند و تیم حریف در میانه زمین جای می‌گیرند. در طول بازی نیروهای مهاجم سعی می‌کنند با پرتاب کردن توپ به آن سوی زمین، بازیکنانی که وسط زمین ایستاده‌اند را بزنند. بازیکنان وسط زمین نیز برای فرار از ضربات توپ در عرض زمین جابه‌جا می‌شوند. بازی آن‌قدر ادامه پیدا می‌کند تا تیم مهاجم همه بازیکنان میانه زمین را با توپ بزند، سپس جای 2گروه با یکدیگر عوض می‌شود.


  عموزنجیرباف
  اهداف بازی: تمرین اتحاد
  ابزار لازم: همدلی

شرح بازی
یکی از بازی‌های گروهی است. یک نفر به‌عنوان عمو زنجیرباف انتخاب می‌شود. بازیکنان دست‌ها را به یکدیگر زنجیر می‌کنند و یک حلقه تشکیل می‌دهند. بازی با خواندن شعر و چرخیدن بازیکنان شروع می‌شود؛ در واقع با خواندن شعر از عمو زنجیرباف سؤال می‌پرسند. همه با هم می‌خوانند: عمو زنجیر باف؟ بله؟ زنجیر من و بافتی؟ بله.پشت کوه انداختی؟ بله. بابا اومده. چی چی آورده؟ نخودچی کشمش. با صدای چی؟... به اینجای شعر که می‌رسند هر بار صدای یک حیوان را درمی‌‌‌آورند. بعد هر یک از بازیکنان با اشاره سرگروه سایر بازیکنان را به سوی خود می‌کشد تا زنجیر از یک جایی پاره شود. بازیکنانی که دستشان رها شده و زنجیر را پاره کرده‌اند از بازی حذف می‌شوند. بازی ادامه دارد تا نفر آخری که در زنجیر مانده به‌عنوان برنده مشخص شود.

بازی‌های هیجانی
   فوتبال کاغذی
   اهداف بازی: افزایشتیزبینی
   ابزار لازم: 3تکه کاغذ مچاله شده و 2مانع به‌عنوان دروازه

  تمرکز، دقت و  شرح بازی
این بازی دو نفره است. در این بازی فضایی را به‌عنوان زمین بازی درنظر می‌گیرند. در 2سوی زمین دروازه‌ها قرار دارند. 3تکه کاغذ مچاله شده که در این بازی حکم توپ را دارند، میان زمین قرار می‌گیرند. 2بازیکن مقابل هم می‌نشینند و هر یک سعی می‌کند با ضربه زدن به یکی از توپ‌های کاغذی و رد‌کردن آن از بین 2کاغذ دیگر، به دروازه حریف نزدیک شود. قاعده بازی از این قرار بود که بازیکن اول توپ‌های کاغذی را در دست می‌گرفت و مثل تاس روی میز می‌ریخت.بعد فرصت داشت دروازه حریف را با رد کردن توپ‌ها از بین هم باز کند. اگر توپ‌ها در یک ردیف قرار می‌گرفتند  یا هنگام نشانه‌گیری به هم برخورد می‌کردند ویا اینکه از زمین خارج می‌شدند، بازی به حریف واگذار می‌شد.

بازی‌های هیجانی
​​​​​​   زو (کبدی)
   هدف بازی: افزایش استقامت و تمرکز عضلانی
   ابزار لازم: قدرت ایده‌آل تنفسی، واکنش سریع و کفش ورزشی مناسب 


   شرح بازی
 کبدی را بیشتر مردم به‌نام زو می‌شناسند؛ همان‌بازی گروهی پر سر و صدا و نفسگیری که بین پسرها طرفداران زیادی داشت. بازیکنان به 2تیم 12نفره تقسیم می‌شدند. 7بازیکن از هر تیم وارد زمین می‌شدند و 5بازیکن به‌عنوان نیروی جایگزین بیرون زمین می‌ایستادند. زمین بازی با یک خط به 2نیم تقسیم می‌شد. بازیکنان یک به یک با گفتن زووووو به سمت بازیکنان تیم حریف می‌رفتند و به‌اصطلاح یکی از اعضا را می‌زدند. همان موقع فرصت داشتند به زمین خودی برگردند. اگر بازیکن حریف بعد از لمس‌شدن، بازیکن مهاجم را نگه‌می‌داشت تا نفس کم بیاورد و دست از زووو‌کشیدن بردارد، تیم مهاجم یک یار از دست می‌داد. کبدی ازجمله معدود بازی‌هایی است که قوانین و مقررات دقیقی دارد؛ مثلا اینکه بازی در 2نیمه 20دقیقه‌ای انجام می‌شود که بین 2نیمه 5دقیقه می‌توانند استراحت و تعویض نیرو کنند.


   خروس‌جنگی
   اهداف بازی: حفظ تعادل
   شرح بازی


تعداد بازیکنان در این بازی محدودیت ندارد. بعد از یارکشی، بازیکنان 2گروه به‌صورت دو‌به‌دو وارد زمین می‌شوند. یک پا را بالا می‌برند و دست به سینه می‌ایستند. بعد به‌صورت یک پا به سوی یکدیگر خیز برمی‌دارند و در حالت دست به سینه ضرباتی به یکدیگر وارد می‌کنند. هر یک از بازیکنان که بر اثر ضربات حریف روی زمین بیفتد یا اینکه هر دو پایش را روی زمین بگذارد از بازی حذف می‌شود. در نوع دیگری از این بازی، با گچ یک دایره روی زمین می‌کشند و میانه آن می‌ایستند. بعد به همان ترتیب به سوی یکدیگر خیز برمی‌دارند. کسانی که از دایره خارج شوند بازی را باخته‌اند.

بازی‌های تمرکزی
   لِی‌لِی
   اهداف بازی: افزایش تمرکز، حفظ تعادل و تقویت عضلات پا
  ابزار لازم: یک تکه گچ یا زغال، یک سنگ صاف، زمین مسطح و کفش راحت


   شرح بازی
لی‌لی ازجمله بازی‌های گروهی است که تعداد بازیکنان در آن محدودیتی ندارد. بازی از این قرار است که با گچ یا زغال، مربع‌های بازی را روی زمین می‌کشند. به قید قرعه نوبت نفرات تعیین می‌شود. هر بازیکن با یک پا وارد زمین بازی می‌شود. سنگ را در خانه موردنظر می‌اندازد و بقیه خانه‌ها را یک پایی رد می‌کند. اگر هنگام لی‌لی‌کردن پایش روی خط برود یا سنگ در خانه‌ای که نشان کرده است نیفتد یا اینکه پای دیگرش را بی‌موقع روی زمین بگذارد از بازی حذف می‌شود. باید آنقدر بیرون زمین بایستد تا همه بازیکنان این سیر را طی کنند و دوباره نوبت به او برسد.

بازی‌های هیجانی
قایم‌باشک
   هدف بازی: سرگرمی
   ابزار لازم: فضای تودرتو یا فضایی با داشتن چندین مخفیگاه و یک چشم‌بند


   شرح بازی
یک بازی گروهی است و تعداد بازیکنان در آن محدودیت ندارد. یکی از بازیکنان به قید قرعه به‌عنوان گرگ انتخاب می‌شود. چشم‌هایش را با چشم‌بند می‌بندند. بقیه بازیکنان یک دقیقه برای مخفی شدن فرصت دارند. بعد از یک دقیقه، گرگ چشم‌بندش را باز و بازیکنان را پیدا می‌کند. بازی از این قرار است که گرگ بعد از دیدن هر یک از بازیکنان، به محلی که در ابتدا چشم گذاشته بود برمی‌گردد، اسم و محل مخفی شدن بازیکنانی که دیده است را می‌گوید و بعد از اسم هرکدام می‌گوید سُک‌سُک. اگر درست بگوید باید از مخفیگاه خارج شوند اما اگر اشتباه بگوید در مخفیگاه می‌مانند و به بازی ادامه می‌دهند. بازی تا پیدا کردن آخرین بازیکن ادامه دارد. در دور بعدی بازی، بازیکنی که پیش از سایرین توسط گرگ شناسایی شده است به جای گرگ چشم می‌گذارد.

  بازی‌های نشستنکی
 دوزبازی
   اهداف بازی: تقویت حافظه و تمرکز
   ابزار لازم: یک مقوا و تعدادی مهره


   شرح بازی
این بازی انواع مختلفی دارد که معروف‌ترینشان دوزبازی 9تایی، 12تایی و 24تایی است. در دوزبازی 24تایی، روی مقوا اشکال هندسی 8گوشه‌ای می‌کشند که در هر گوشه‌اش 3خانه وجود دارد. 2 بازیکن مقابل یکدیگر قرار‌می‌گیرند. هر یک باید بکوشند 3خانه یک گوشه را از آن خود کنند. در عین حال باید با قرار‌دادن مهره‌هایشان مسیر مهره‌های حریف را ببندند و اجازه ندهند که یک گوشه را از آن خود کند. دوزبازی 9خانه نیز بسیار معروف و محبوب است. به این صورت که روی مقوا یک مربع می‌کشند و آن را به 9خانه (3ردیف طولی و 3ردیف عرضی) تقسیم می‌کنند. بعد می‌کوشند مهره‌هایشان را به‌گونه‌ای در صفحه بازی قرار بدهند که 3مهره در کنار یکدیگر قرار بگیرد.

بازی‌های تمرکزی
گردو‌شکستم
 هدف بازی: برای یارکشی و شروع بازی‌های گروهی


   شرح بازی
این بازی برای خیلی‌ها به تنهایی بازی محسوب می‌شد و برای خیلی‌های دیگر مقدمه‌ای بود برای شروع بازی‌های دیگر. بازی به این شکل انجام می‌شود که 2بازیکن روبه‌روی یکدیگر می‌ایستند و یک گام، یک گام به سوی یکدیگر می‌روند. هر بار که گام برمی‌دارند با گفتن
« گردو، شکستم‌»به یکدیگر نزدیک می‌شوند. تاجایی‌که وقتی یکی از بازیکنان گام برمی‌دارد، بازیکن دیگر پایش را روی پای او بگذارد و بگوید: شکستم. فردی که پایش زیر پای دیگری بماند بازی را می‌بازد. اگر از ابتدا تعیین کرده باشند که برای چه بازی می‌کنند، بازی بعدی سریعا شروع می‌شود؛ یعنی گردو شکستم بازی کرده‌اند تا مشخص شود کدام گروه باید بازی اصلی را شروع کند یا اگر برای بازی وسطی آماده می‌شوند، با گردو شکستم تیم مهاجم را مشخص می‌کنند.

 
بازی‌های دستی
تیله‌بازی
اهداف بازی: افزایش تمرکز با تقویت نشانه‌گیری
 ابزار لازم: چند تیله آهنی یا بلوری


   شرح بازی
این بازی 2نفره یا 3 و 4نفره انجام می‌شود. یک نفر که به قید قرعه به‌عنوان نفر اول انتخاب شده است، تیله‌ها را در دستش تکان می‌دهد و روی زمین می‌ریزد. بعد بازیکنان از تیله‌ها فاصله می‌گیرند. فاصله گرفتن از تیله‌ها به‌صورت قراردادی از یک تا 10وجب تعیین می‌شود. بعد هر‌یک با تیله‌‌هایی که دارند، تیله بقیه را نشانه می‌‌گیرند. تیله‌ای که می‌زنند از زمین خارج می‌شود. فردی که تیله‌های بیشتری را بزند به‌عنوان برنده انتخاب می‌شود. معمولا هم برنده، تیله‌هایی را که زده به‌عنوان جایزه بازی دریافت می‌کند.


بازی‌های هیجانی 
 قلعه بازی
 هدف بازی:  مدیریت زمان و افزایش استقامت
 ابزار لازم:  فضای باز و اتحاد


   شرح بازی
 یکی از بازی‌های هیجانی و پرجنب و جوش قدیمی است که در مدارس پسرانه سر و صدای زیادی برپا می‌کرد و معمولا با دخالت ناظم و مدیر مدرسه تمام می‌شد. بازی با یارکشی شروع می‌شد. هر تیم گوشه‌ای از حیاط مدرسه را به‌عنوان قلعه برای خود درنظر می‌گرفت. اعضای هر تیم در این بازی به‌عنوان گرگ به نیروهای حریف حمله  کرده و سعی می‌کردند آنها را اسیر کنند و به قلعه برگردند. اعضای تیم حریف نیز با تمام توان از دست گرگ فرار می‌کردند. قلعه بازی اغلب نیمه‌تمام رها می‌شد چون آن‌قدر دنبال یکدیگر می‌دویدند تا از نفس می‌افتادند یا زنگ تفریح تمام می‌شد و یا اینکه دخالت ناظم و مدیر مدرسه مانع ادامه بازی می‌شد. آن‌موقع بود که اعضای تیم با هم قرار می‌گذاشتند که عصر همان‌روز در زمین خالی محله‌شان جمع شوند و بازی را ادامه دهند.


بازی‌های دستی
  نقطه- تانک
  اهداف بازی: افزایش تمرکز و تقویت فاصله‌یابی چشمی
  ابزار لازم: یک کاغذ و 2مداد یا خودکار


 شرح بازی
ابتدا یک برگه کاغذ بدون خط را از وسط تا می‌زنند، سپس دو طرف کاغذ به تعداد مساوی تانک و سربازهای یک‌اندازه و یک‌شکل می‌کشند. بالای کاغذ اسم افراد شرکت‌کننده یادداشت می‌شود. بازی به این ترتیب شروع می‌شد که وقتی می‌خواستند تانک زمین مقابل را بزنند باید فاصله آن را تا خط وسط حدس زده با مداد یک نقطه پررنگ در طرف مقابل (زمین خودی) بکشند. کاغذ را تا زده و از پشت آن نقطه را پررنگ می‌کنند. اگر اثر نقطه روی یکی از تانک‌های زمین حریف افتاده باشد، یعنی به تانک شلیک شده است. بازی تا منهدم‌شدن همه تانک‌ها ادامه دارد. هرکس سریع‌تر تانک‌های زمین حریف را منهدم کند برنده بازی خواهد بود.

بازی‌های هیجانی
طناب‌بازی
اهداف بازی: افزایش استقامت
سرعت و چابکی
ابزار لازم: طناب


شرح بازی
بازی به‌صورت انفرادی یا دو نفره انجام می‌شود. در حالت یک‌نفره، بازیکن طناب را در دستش می‌گیرد و آن را می‌چرخاند و با هربار چرخاندن طناب از روی آن می‌پرد. در حالت دونفره، یک نفر طناب را می‌چرخاند و به غیراز خودش یک نفر دیگر هم از روی آن می‌پرد. بسته به سطح بازی، حرکات بازیکنان تغییر می‌کند. در بازی پیشرفته، هنگام چرخاندن طناب دست‌ها را به حالت ضربدری تکان می‌دهند و پریدن از روی طناب سخت‌تر می‌شود. در حالت بعدی مقابل یک سکو قرار می‌گیرند و هربار که طناب را می‌چرخانند، روی سکو می‌پرند و روی زمین برمی‌گردند. هرچه ارتفاع سکو بلندتر باشد بازی سخت‌تر می‌شود.

بازی‌های هیجانی
کش‌بازی
اهداف بازی: افزایش هماهنگی عضلانی، افزایش دقت و تمرکز
 ابزار لازم: چند متر کش


   شرح بازی
تعداد بازیکنان در این بازی باید بیش از 3 نفر باشد. 2‌ سر کش را به هم گره می‌زنند. 2بازیکن دو سوی کش می‌ایستند. کش را روی مچ پاهایشان می‌اندازند و پاها را به اندازه عرض شانه باز می‌کنند. نفرات دیگر به‌صورت انفرادی یا دونفره وارد بازی می‌شوند. ابتدا باید جفت‌پا روی کش بپرند. اگر کش زیر پایشان قرار نگیرد می‌بازند. در مرحله بعدی با یک پا طناب را پایین کشیده و با پای دیگر از روی طناب می‌پرند. بازیکنانی که دو‌سوی کش ایستاده‌اند، با پایان هر مرحله کش را بالاتر می‌برند تا بازی سخت‌تر شود. بازی با تغییر حالات کش به‌صورت ضربدری ادامه دارد. هر زمان که پایشان به کش گیر کند یا نتوانند آرایش مورد‌نظر را اجرا ‌کنند بازی را می‌بازند و جای بازیکنی که کش را نگه‌داشته است می‌ایستند.