آزادی کشیش آمریکایی در قبال لغو تحریم‌های ترکیه

سیاوش فلاح‌پور | خبرنگار

روز جمعه، سرانجام یکی از مهم‌ترین پرونده‌های اختلافی میان آنکارا و واشنگتن با صدور حکم آزادی اندرو برانسون، کشیش آمریکایی به پایان رسید تا به این ترتیب، پیروزی دیگری برای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا تا پیش از موعد انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره این کشور رقم بخورد.

در جلسه روز جمعه دادگاه دوم رسیدگی به امور جنایی ازمیر، ابتدا دادستان کل ترکیه برای برانسون، تقاضای 10سال زندان و لغو اقامت اجباری را کرد، اما بعد از دقایقی، رأی نهایی دادگاه مبنی بر 3 سال و 15روز زندان، علاوه بر پایان اقامت اجباری صادر شد. بر این اساس و با درنظر گرفتن مدت زمان حضور برانسون در زندان‌های ترکیه (کمی بیش از 2سال)، باقیمانده حکم وی به‌دلیل خوش‌رفتاری و همکاری با نهادهای مسئول بخشیده شده و به این ترتیب، کشیش آمریکایی آزاد شد.

صدور این حکم، به فاصله چند دقیقه از سوی ترامپ مورد استقبال قرار گرفت. او در صفحه توییتر خود نوشت: فکر و دعای من برای کشیش برانسون است و امیدواریم او را خیلی زود و به سلامت در خانه ببینیم. رئیس‌جمهور آمریکا پیش از برگزاری جلسه دادگاه نیز در توییتر نوشته بود: به سختی برای آزادی کشیش برانسون تلاش می‌کنم. واکنش‌های ترامپ قبل و بعد از جلسه دادگاه در حالی است که از روز پنجشنبه، گزارش‌هایی مبنی بر موافقت احتمالی دادگاه ترکیه با آزادی برانسون در برخی رسانه‌های آمریکایی منتشر شده بود؛ امری که نشان‌دهنده وجود توافقی سیاسی میان رهبران 2 کشور در این پرونده است؛ اگرچه به‌نظر می‌رسد دست‌کم مقامات ترکیه، تمایلی به طرح چنین تحلیلی ندارند. برای مثال فخرالدین الطون، رئیس اداره ارتباطات ریاست‌جمهوری ترکیه در واکنش به مواضع ترامپ گفت: باید به رئیس‌جمهور آمریکا یادآوری کنم که ترکیه کشور قانون بوده و محاکم قضایی در این کشور از استقلال مطلق برخوردارند. با وجود این، به‌نظر می‌رسد نرمش ناگهانی ترکیه در این پرونده جنجالی برای رسانه‌ها همچنان سؤال‌برانگیز است؛ آن هم در شرایطی که عالی‌ترین مقامات این کشور، ازجمله اردوغان بارها بر محاکمه اندرو برانسون به جرم همکاری با گروه‌های تروریستی و جاسوسی (در کودتای ناکام 2016) تأکید کرده بودند.

واشنگتن‌پست در این زمینه با اشاره به ‌وجود توافقی سیاسی میان وزرای خارجه 2کشور، مدعی است آمریکا در ازای آزادی برانسون، بخش مهمی از تحریم‌هایی که طی ماه‌های گذشته علیه ترکیه وضع کرده را به‌تدریج لغو خواهد کرد. براساس گزارش این روزنامه، آزادی کشیش آمریکایی از اعمال تحریم‌های جدیدتر علیه آنکارا نیز جلوگیری خواهد کرد. این در حالی است که ارزش لیر ترکیه، از ساعاتی مانده به برگزاری دادگاه برانسون، در سایه انتشار گزارش‌های اولیه مبنی بر آزادی وی افزایش یافت؛ روندی که روز گذشته نیز ادامه داشته است.

به گزارش خبرگزاری آناتولی، مولود چاووش اوغلو و مایک پمپئو، وزرای خارجه ترکیه و آمریکا دقایقی بعد از صدور رأی آزادی برانسون با یکدیگر مکالمه تلفنی داشته‌اند؛ اگرچه هیچ جزئیاتی از این مکالمه منتشر نشده است.

واکنش‌های تحلیلگران

صدور رأی دادگاه، موجی از واکنش‌های مثبت و منفی را در میان تحلیلگران به همراه داشت؛ واکنش‌هایی که با توجه به جایگاه ویژه ترکیه برای رسانه‌ها و سیاستمداران، بسیار گسترده بود. از سوی دیگر، موقعیت حساس ترکیه در پرونده جمال خاشقجی (روزنامه‌نگار سعودی که از هفته پیش در کنسولگری سعودی در استانبول ناپدید شده است) نوعی دوگانه بنیادگرا یا سازشگر را برای این کشور نزد تحلیلگران تولید کرده است؛ به این معنی که بخشی از تحلیلگران، ترکیه را کشوری دارای اصول ثابت سیاسی به‌شمار می‌آورند و متعاقبا انتظار دارند آنکارا برخورد سختی با عربستان سعودی انجام دهد، درحالی‌که جریان مقابل با تکیه به نمونه‌های تاریخی متعدد، عملگرایی را ویژگی اصلی در سیاست ترکیه عنوان کرده و بر این اساس پیش‌بینی می‌کند پرونده خاشقجی با چیزی شبیه به یک معامله سیاسی میان آنکارا و ریاض خاتمه یابد. حالا این دوگانه ترکیه در پرونده کشیش آمریکایی احیا شده است؛ آن هم درحالی‌که کفه ترازو به شکل چشمگیری به طرف جریان دوم سنگینی می‌کند.

بر این اساس، تحلیلگران منتقد حزب عدالت و توسعه ازجمله عبدالرحمن الراشد، مشاور رسانه‌ای محمد بن‌سلمان، با یادآوری شعارها و مواضع اردوغان و همراهانش در پرونده اندرو برانسون، بر سازشگری این کشور تأکید کردند. در مقابل اما جریانات حامی رجب طیب اردوغان، تصمیم ترکیه برای آزادی کشیش آمریکایی را نشانه‌ای از بلوغ سیاسی به‌شمار می‌آورند. عبدالله شایجی، از متفکرین کویتی حامی اخوان‌المسلمین در این زمینه می‌نویسد: اردوغان با تصمیم خود در پرونده برانسون، ترکیه را از رویارویی با طوفانی غیرضروری نجات داد؛ آن هم در شرایطی که طی 2سال گذشته حاکمیت ملی و استقلال این کشور را به رخ جهانیان کشیده است.