3 پیشنهاد برای بهبود روابط خارجی ایران

سید حسین موسویان | عضو سابق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای

اخیرا در کنفرانسی در دهلی نو شرکت کردم. یکی از مقامات وزارت خارجه و من، 2سخنران ایرانی این کنفرانس بودیم. همچون روال معمول کنفرانس‌ها، فرصتی برای شنیدن دیدگاه‌های سخنرانان و گپ زدن‌های خصوصی با میهمانان. اظهارات نمایندگان هند و روسیه و چین برای من اهمیت خاصی داشت. ذیلا نکات کلیدی مطالب نمایندگان این 3کشور را خلاصه می‌کنم:

هند

  گذشته هر کشوری همیشه با اوست و در آینده‌اش تأثیر‌گذار خواهد بود اما نباید اسیر گذشته بود و نباید آینده را فدای گذشته کرد.

  ما هندی‌ها بعد از انقلاب و استقلال از استعمار انگلیس، ابتدا به این فکر کردیم که با این آزادی می‌خواهیم چه کنیم و استقلال واقعی را در عمل چگونه به‌دست آوریم. آیا می‌خواهیم از آزادی علیه آزادی استفاده کنیم یا برای حفظ استقلال به‌دنبال انتقام‌جویی باشیم؟ تصمیم گرفتیم از تولید ملاک‌های تصنعی و توهمات پرهیز کنیم، کثرت‌گرایی واقعی را تحقق بخشیم، از مداخله در امور داخلی سایر کشورها بپرهیزیم، هدف اصلی را رونق اقتصادی و رفاه مردم قرار دهیم و با همه کشورها رابطه خوب داشته باشیم. نگاهی به دیدارهای امسال مقامات خارجی هند نشان می‌دهد که در این مسیر موفق بوده‌ایم.

  سیاست ما این است که در مرحله اول از تبدیل تفاوت دیدگاه به اختلاف جلوگیری کنیم. اگر نتوانستیم در مرحله بعد قطعا مانع تبدیل اختلافات به تقابل شویم تا کشورمان را در ورطه بحران نیندازیم.

  از تمام ظرفیت دیپلماسی خود برای رونق اقتصاد و رفاه حال 1.4میلیارد جمعیت کشورمان استفاده کرده و سعی می‌کنیم دعوا و خصومت و درگیری را به صفر برسانیم.

  ایرانی‌ها با انقلاب1979 دنبال استقلال و آزادی بودند و دستاوردهای خوبی هم داشته‌اند اما در طول 40سال گذشته نتوانسته‌اند از مخمصه جنگ و بحران و تقابل عبورکنند. ایرانی‌ها قبل و بعد از انقلاب هیچ‌گاه شرق‌گرا نبوده‌اند.

  تقابل امروز ایران و عربستان تأثیر مهمی بر اوضاع فعلی منطقه دارد اما تقابل امروز 2کشور، نتیجه حمایت عربستان و کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس از تجاوز صدام به خاک ایران در سال1980 است. در واقع اصل تقابل از آن مقطع آغاز شد که به ایران تجاوز شد.  

  غرورملی ایرانی‌ها با حمله‌های اعراب، مغول‌ها، روس‌ها و انگلیسی‌ها در چندصد سال گذشته و فشارهای اخیر آمریکایی‌ها شکسته شد.   قدرت‌های جهانی باید غرور ملی ایرانی‌ها را درک کنند و اشتباهات گذشته را تکرار نکنند.

  امنیت غرب آسیا و خلیج‌فارس برای هند مهم است، زیرا منبع اصلی انرژی است، 9میلیون هندی در این منطقه شاغلند که 35میلیارد دلار سالانه برای کشور هند درآمد دارد و زندگی 50میلیون نفر در داخل هند به این درآمد وابسته است. روابط اقتصادی هند با کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس بیشتر از جمع سایر کشورهای غرب آسیا ازجمله ایران و عراق است. حتی روابط اقتصادی هند با امارات بسیار بیشتر از ایران است.

  آمریکا شریک کلیدی هند شده؛ ضمن اینکه روابط استراتژیک با روسیه را حفظ کرده‌ایم. واقعیت این است که اقتصاد هند بعد از توسعه روابط با آمریکا جهش تاریخی داشته است. ما با سیاست تغییر رژیم آمریکا در ایران مخالفیم، از برجام حمایت می‌کنیم و علاقه‌مند روابط خوب با ایران هستیم. منتهی همزمان روابط ما با آمریکا و کشورهای حوزه خلیج‌فارس و اسرائیل بسیار مهم است، لذا ما مجبوریم سیاست بی‌طرفی داشته باشیم.  

روسیه

   سیاست خارجی ما سیاستی معتدل است و مبنای آن هم روابط خوب با همه کشورها از جمله کشورهای درگیر در منطقه غرب آسیاست. لذا مسکو با اسرائیل، ایران، عربستان و ترکیه روابط حسنه را حفظ کرده و روابط با یکی از این کشورها را قربانی روابط با دیگری نخواهد کرد.

چین

   اساس روابط خارجی چین بر اصل عدم‌مداخله در بحران‌ها، درگیری‌ها و کشورها، حفظ روابط خوب با همه کشورها و تمرکز بر روابط اقتصادی و منافع اقتصادی است. چین بنا ندارد در بحران‌های جاری خاورمیانه دخالت کند. آمریکا مهم‌ترین شریک اقتصادی چین است و اقتصاد و صنعت چین بعد از روابط با آمریکا متحول شد و لذا پکن سعی خواهد کرد اختلافات موجود با دولت ترامپ را از طریق گفت‌وگو و به‌طور مرضی‌الطرفین حل کند.

نتیجه:

1- هر 3قدرت بلوک شرق خواستار روابط حسنه با ایران، مدافع برجام و مخالف سیاست‌های تحریم و تغییر رژیم آمریکا علیه ایران هستند. لذا ایران باید توسعه روابط با قدرت‌های بلوک شرق را به‌عنوان سیاستی پایداردنبال کند. توسعه روابط ایران با قدرت‌های بلوک شرق هم نباید تابعی از افت و خیزهای روابط غرب با ایران باشد. در صحبت خصوصی که با میهمان چینی کنفرانس داشتم به من گفت پکن نمی‌داند روابط ایران با چین تابعی از تخاصم یا تعامل ایران و غرب است یا خیر! لذا در پایه‌گذاری یک روابط استراتژیک درازمدت با تهران مردد است.

2- برای هند و چین روابط با آمریکا حیاتی و موضوع اول است، لذا ضمن مقاومت در مقابل فشارهای آمریکا، به‌خاطر ایران وارد تقابل سنگین با آمریکا هم نخواهند شد. روسیه مورد تحریم‌های آمریکا قرار گرفته اما نهایتا حل مشکلات با آمریکا نیز همچنان برای مسکو موضوع کلیدی است. لذا هرچه خصومت و تشنج در روابط ایران با آمریکا کاهش یابد، امکان توسعه بیشتر روابط با قدرت‌های بلوک شرق و اروپا فراهم‌تر خواهد شد و بالعکس.

3- هر 3قدرت بلوک شرق مصمم به حفظ بی‌طرفی و داشتن روابط حسنه با قدرت‌های منطقه غرب آسیا به‌ویژه ایران،  عربستان، مصر، ترکیه و سایر کشورهای عربی همچون سوریه و عراق و امارات هستند. روابط و منافع اقتصادی برای هند و چین اصل مهمی است و هر 3کشور روابط با اسرائیل و عربستان و ترکیه و حتی امارات را فدای رابطه با ایران نخواهند کرد و بالعکس. لذا منهای رژیم صهیونیستی، ایران باید روابط خود با کشورهای همسایه را بهبود بخشد. هرچه روابط ایران با کشورهای همسایه بیشتر توسعه پیدا کند، امکان توسعه روابط ایران با قدرت‌های بلوک شرق و اروپا بیشتر و قدرت مانور آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه ایران کمتر خواهد شد.