زیر ذره‌بین
سایه غول‌های فولادی بر سلامت خرمشهر
فولاد جزو صنایع آب‌بر است اما شیوه تأمین آب این کارخانه‌ها تاکنون اعلام نشده است
محمدرضا عبادی| خرمشهر- خبرنگار:
ابتدای کار دولت یازدهم بود که با پیگیری‌های متعدد از سوی چهره‌های صاحب‌نفوذ در دولت، 2 طرح فولاد با نام «کاوه اروند» و «جهان‌آرا» در شهرک صنعتی خرمشهر و در فاصله‌ای نه‌چندان دور از یکدیگر کلنگ‌زنی شد.
بر اساس آنچه در معرفی این 2 طرح بزرگ فولاد آمده بود، هر دوی آنها باید بر اساس استانداردهای محیط‌زیستی اجرا می‌شدند. اما بررسی‌های خبرنگار همشهری نشان می‌دهد که 5 سال بعد از شروع فعالیت این 2 پروژه، هیچ‌گونه پیگیری برای دریافت ارزیابی محیط‌زیستی آنها انجام نشده است که البته گفته می‌شود بخشی از آن شاید به دلیل دوگانگی حاکمیتی در خرمشهر و آبادان به واسطه استقرار این 2 شهر در محدوده سازمان منطقه آزاد اروند باشد.
نگاهی به تفاهم‌نامه سازمان حفاظت محیط‌زیست و دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد کشور که آبان‌ماه سال 1396 امضا شده است، نشان می‌دهد که مناطق آزاد موظف به تشکیل کمیته ارزیابی پروژه‌های مشمول ارزیابی محیط‌زیستی هستند. عالی‌ترین مقام سازمان حفاظت محیط‌زیست در این مناطق عضو اصلی کمیته است و نه‌تنها حاکمیت سازمان حفاظت محیط‌زیست در این مناطق نفی نشده، بلکه بر حضور آن به عنوان بازوی علمی و مشورتی در کمیته ارزیابی محیط‌زیستی مناطق آزاد تاکید شده است.
بر این اساس، صنایع بزرگی همچون 2 کارخانه فولاد در خرمشهر ملزم به دریافت ارزیابی محیط‌زیستی هستند، اما آیا این رویه در منطقه آزاد اروند عملیاتی شده است؟
معضلی برای مردم خرمشهر
نماینده خرمشهر در مجلس شورای اسلامی در این زمینه به همشهری می‌گوید: آلودگی‌های ناشی از استقرار فعالیت 2 کارخانه بزرگ فولاد در شهرک صنعتی خرمشهر آن هم در فاصله‌ای اندک با مناطق مسکونی می‌تواند در آینده سلامت ساکنان خرمشهر را به خطر بیاندازد.
«عبدالله سامری» ادامه می‌دهد: صنایع فولاد مستقر در شهرک صنعتی خرمشهر نه‌تنها مشکل اشتغال را حل نکرده‌اند، بلکه به معضلی محیط‌زیستی برای این شهر تبدیل شده‌اند. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خوزستان هم در خصوص پیامدهای محیط‌زیستی این دو پروژه فولاد در خرمشهر معترض است.
این نماینده مجلس می‌افزاید: ما تاکید داریم که اگر قرار است مردم خرمشهر متحمل ضرر و زیان ناشی از فعالیت این 2 کارخانه شوند، حداقل جوانان بیکار آن در هر دوی آنها به کار گرفته شوند. ظرفیت اشتغال این 2 پروژه باید تنها برای جوانان بومی خرمشهر باشد.
شیوه تامین آب کارخانه‌ها معلوم نیست
سامری در ادامه می‌گوید: سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور باید در مساله 2 طرح فولاد و پیامدهای ناشی از آن دخالت کند. شاید این طرح‌ها بتوانند برای 200 نفر شغل ایجاد کنند، اما اطراف آنها حدود 170 هزار نفر زندگی می‌کنند که سلامتشان باید تضمین شود. باید در این زمینه کار کارشناسی انجام شود.
نماینده خرمشهر در مجلس اظهار می‌کند: صنعت فولاد جزو صنایع آب‌بر در کشور است، اما تاکنون شیوه تامین آب این 2 کارخانه فولاد مستقر در شهرک صنعتی خرمشهر اعلام نشده، البته این موضوع قطعا با استفاده از اختیارات قانونی نمایندگان مجلس پیگیری می‌شود.
کارخانه‌هایی بدون ارزیابی محیط‌زیستی
رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست خرمشهر نیز به همشهری می‌گوید: در هر نقطه‌ای از کشور که یک صنعت بخواهد شروع به کار کند، باید برابر قانون دستگاه متولی، استعلام ارزیابی محیط‌زیست را به نمایندگی سازمان حفاظت محیط‌زیست در آن نقطه یعنی اداره محیط‌زیست آن شهرستان ارائه کند.
«رضا جاوید» می‌افزاید: متاسفانه این روند پس از توسعه محدوده منطقه آزاد اروند در آبادان و خرمشهر با مشکلاتی همراه بوده است. سازمان منطقه آزاد اروند برخلاف قوانین و تفاهم‌نامه‌های موجود، هسته محیط‌زیستی تشکیل داده که فاقد وجاهت علمی و قانونی است.
وی همچنین درباره فعالیت 2 کارخانه فولاد کاوه اروند و فولاد جهان‌آرا در شهرک صنعتی خرمشهر عنوان می‌کند: 5 سال از فعالیت این 2 کارخانه فولاد فعال در شهرک صنعتی خرمشهر می‌گذرد، اما هر دوی آنها فاقد مجوز ارزیابی محیط‌زیستی هستند. البته گفته شده که کارخانه فولاد کاوه اروند تلاش‌هایی برای کسب مجوز به انجام رسانده، اما کارخانه فولاد جهان‌آرا تاکنون در این زمینه هیچ اقدامی صورت نداده است.
انتقاد از شیوه کار سازمان منطقه آزاد اروند
این مسئول تاکید می‌کند: سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور به دنبال جلوگیری از فعالیت صنایع نیست اما اجرای نص صریح قوانین موجود از ابتدایی‌ترین وظایف دستگاه‌های اجرایی است.
رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست خرمشهر با بیان این‌که ارزیابی محیط‌زیستی صنایع بزرگ در تهران توسط یک کارگروه تخصصی در سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور بررسی می‌شود، می‌گوید: اما سازمان منطقه آزاد اروند تنها با یک کارشناس، تهیه طرح ارزیابی، بررسی و تایید آن را انجام می‌دهد که وجاهت قانونی ندارد.
***
فاز نخست کارخانه فولاد جهان‌آرای خرمشهر سال 96 با حضور معاون‌اول رئیس‌جمهوری به بهره‌برداری رسید. هم‌زمان طرح احداث مجتمع نورد فولاد هما نیز در شهرک صنعتی خرمشهر کلنگ‌زنی شد.
سازمان منطقه آزاد اروند سال گذشته اعلام کرد که این منطقه طی سال‌های آینده به قطب فولاد کشور تبدیل می‌شود. این در حالی است که فولاد صنعتی آب‌بر به شمار می‌رود و خوزستان در بحران آب به سر می‌برد.
این میزان بی‌توجهی به ارزیابی محیط‌زیستی صنایع فولاد فعال در خرمشهر را که جزو صنایع آلاینده و آب‌بر هستند، نمی‌توان نادیده گرفت. لازم است مسئولان و دستگاه‌های نظارتی به ویژه نمایندگان خرمشهر و آبادان نظارت جدی‌تری بر موضوع استقرار صنایع بزرگ داشته باشند.
