حیات آرتمیا در گرو حمایت

هادی پناهی | ارومیه – خبرنگار:

آرتمیا تنها جاندار زنده‌ای است که در آب‌های شور دریاچه ارومیه می‌زیست، اما امروز به علت وخامت اوضاع این دریاچه، آرتمیا دیگر حیات پایداری ندارد. به هر عنوان آرتمیا، یکی از استراتژیک‌ترین موجودات صنعت شیلات و آبزی‌پروری در جهان است. برای پرورش میگو و ماهیان خاویاری، جایگزینی برای آرتمیا وجود ندارد و در حال حاضر ایران وارد‌کننده آرتمیاست، اما این ظرفیت در دریاچه ارومیه وجود دارد که با سرمایه‌گذاری در آن، نه‌تنها نیازهای داخلی را برطرف کند، بلکه به میزان قابل توجهی نیز می‌توان صادرات، ارزآوری و اشتغال فراهم کرد. 


محصول استراتژیک

رئیس پژوهشکده آرتمیا در آذربایجان غربی درباره تجاری‌سازی پرورش آرتمیا در استان می‌گوید: نیاز کشور به سیست آرتمیا برای صعنت آبزی‌پروری سالانه 30 الی 50 تن است. آرتمیا، محصولی استراتژیک برای کل صنعت آبزی‌پروی کشور به‌ویژه میگو، ماهیان خاویاری و زینتی است، اما به دلیل آن‌که تاکنون نتوانسته‌ایم نیازهای کشور را در داخل تولید کنیم، الان 20 تا 25 تن واردات آرتمیا از چین، تایلند و آمریکا صورت می‌گیرد که البته این کالای وارداتی کیفیت چندانی هم ندارد.

«ناصر آق» می‌افزاید: در حال حاضر با توجه به نوسانات قیمت بازار ارز، واردات آرتمیا به‌صرفه نیست، اما مهم‌تر از قیمت ارز، وابستگی کشور به واردات این موجود آبزی است که باید رفع شود.
به گفته این مسئول، در صورت کمبود آرتمیا، صنعت آبزی‌پروری کشور دچار مشکل خواهد شد و زمانی ضررها محسوس‌تر خواهد بود که اشتغال هزاران نفر در این صنعت با چالش مواجه شود و میلیاردها تومان هزینه‌ای که  برای رونق آن شد، از بین برود.


طرحی برای پرورش آرتمیا 

آق با بیان این‌که در حال حاضر تنها در کرمان، آرتمیا به صورت تجاری تولید می‌شود، اظهار می‌کند: در کرمان 2 تن تخم آرتمیا و 30 تن آرتمیا تولید می‌شود. البته پروژه‌هایی نیز در آذربایجان شرقی و هرمزگان در حال اجرایی شدن است. 
عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه درباره این‌که وضعیت آذربایجان غربی در این صنعت چگونه است، بیان می‌کند: استان، بهترین منطقه برای پرورش آرتمیاست، زیرا دریاچه ارومیه به عنوان زیستگاه طبیعی آرتمیا مطرح می‌شود. قبلا طرحی داده بودم که در قسمت جنوبی دریاچه ارومیه به پرورش آرتمیا بپردازیم که اگر طرح مورد موافقت قرار می‌گرفت، استعداد تولید حداقل هزار تن آرتمیا در سال وجود داشت.  وی ادامه می‌هد: در حال حاضر در منطقه فسندوز میاندوآب با توجه به سرمایه‌گذاری‌هایی که در گذشته انجام شده، زیرساخت‌ها آماده است و می‌توان در فاز اول در وسعت 250 هکتاری کار را آغاز کرد. در این فاز، می‌توان رقمی نزدیک به کل نیاز کشور آرتمیا تولید کرد.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این‌که مشکل کار کجاست، اظهار می‌کند: برای تولید آرتمیا نیاز به آب شور داریم. در این میان تنها ستاد احیا مخالف این پروژه است. چراکه آنها اعتقاد دارند بر اساس قوانین هرگونه برداشت‌ آب سطحی و زیرزمینی با توجه به احیای دریاچه ارومیه ممنوع شده است. 
آق بیان می‌کند: من بارها به مسئولان اعلام کرده‌ام این دستور ممنوعیت برداشت برای آب‌های شیرین است و آب‌های زیرزمینی آن منطقه شور است، این آب به درد کشاورزی نمی‌خورد و کمکی نیز به دریاچه نیست. سازمان حفاظت محیط‌زیست موافقت خود را با طرح ما اعلام کرده است، اما همچنان با مخالفت ستاد احیا مواجهیم. 

وی درباره این‌که طرح چه میزان اشتغال‌زایی و اشتغال کاربردی ایجاد خواهد کرد، می‌گوید: اگر بتوانیم کل منطقه فسندوز را که بالغ بر 2 هزار هکتار است احیا کنیم و کاربری آن را برای پرورش آرتمیا تغییر دهیم، می‌توان برای نزدیک به 2 هزار نفر اشتغال‌زایی کرد. 


شیلات، آماده حمایت از تولید آرتمیا

مدیرکل شیلات و آبزیان آذربایجان غربی هم با بیان اینکه ما در دنیا چند نوع آرتمیا داریم و از این بین آرتمیا ارومیانا متعلق به دریاچه ارومیه است، اظهار می‌کند: هنگامی که وضعیت دریاچه ارومیه خوب بود، از سوی این اداره کل به چند شرکت مجوز صید و صادرات آرتمیا داده شده بود. اما در شرایط فعلی باید به سمت پرورش آرتمیا برویم. 
«معصوم فصیح» با اشاره به این‌که سیس یا همان تخم‌های آرتمیا توانایی زندگی چند صد ساله در شرایط سخت را دارند، بیان می‌کند: در این زمینه طرحی از سوی اداره کل شیلات و آبزیان با توجه به ظرفیت‌های منطقه آماده شده است و سرمایه‌گذار لازم برای اجرای طرح نیز وجود دارد.
به گفته مدیر کل شیلات و آبزیان آذربایجان غربی زیرساخت‌های لازم در منظقه فسندوز آماده است و تنها باید آب مورد نیاز را تامین کرد که سازمان آب منطقه‌ای و ستاد احیای دریاچه ارومیه باید آن را انجام دهند. 


نیاز به رایزنی و بررسی کارشناسی

مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در پاسخ به اظهارات مطرح‌شده، می‌گوید: احیای دریاچه ارومیه یک خواسته ملی است و دستورالعمل‌های لازم نیز از سوی کارشناسان متعددی نوشته شده است.
«فرهاد سرخوش» ادامه می‌دهد: از اداره کل شیلات و آبزیان خواسته‌ایم تا گزارش کامل اقدامات انجام‌شده و همچنین موارد مورد نیاز را به ستاد احیای دریاچه ارومیه ارسال کنند تا ضمن بررسی آن‌، رایزنی‌های لازم را انجام دهیم. قطعا اگر مشخص شود که این طرح آسیبی به احیای دریاچه ارومیه وارد نمی‌کند، مخالفتی نیز با طرح نخواهد شد.

بررسی ظرفیت‌های تولید آرتمیا در استان 

رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور از اجرای 19 پروژه تحقیقاتی جامع با محوریت منابع آبی در آذربایجان غربی با نگاه ویژه به ظرفیت‌ دریاچه‌های پشت سدهای استان خبر می‌دهد و می‌گوید: شناخت و ظرفیت‌سنجی برخی منابع آبی استان از قبیل دریاچه‌های مخزنی پشت سدهای ارس، ارس2، حسنلو، شهید قنبری، بارون، زولا، چپرآباد، مهاباد، احمدآباد، کانسپی، قیقاج، سنجاق، دریک، سد ورگیل، جلدیان و خراسانه از جمله این طرح‌ها به شمار می‌رود.

«علی نکویی‌فر» تاکید می‌کند: علاوه بر آن طرح تحقیقاتی بررسی مقایسه‌ای رشد و بقای ماهی اسکار تغذیه‌شده با پریان میگو، آرتمیا، کرم خاکی و غذای کنسانتره در حال اجراست. همچنین بررسی امکان تولید فراورده‌های با ارزش افزوده (برگر، فینگر) از گوشت ماهی سیم سد ارس، ارزیابی ذخایر آبزیان دریاچه مخزنی ارس، ارزیابی ذخایر آرتمیای دریاچه ارومیه و تاثیر عوامل اکولوژیکی بر آن، افزایش بهره‌وری آب‌های غیرمتعارف با تولید زیتوده آرتمیا نیز در اولویت اجرا قرار‌ دارد.تولید 3 محصول فراوری‌شده آرتمیا و اجرای تولید مایع نگهدارنده ناپلی آرتمیا نیز از سایر طرح‌های تحقیقاتی است که اجرا می‌شود. پایش ذخایر شاه‌میگوی آب شیرین دریاچه سد ارس، معرفی ماهی سوف به صنعت آبزی‌پروری و تشکیل بانک ژن آرتمیا هم از طرح‌های تحقیقاتی دیگر در دست اجرا از سوی محققان در این مجموعه است.