گزارش
خانه‌هایی که زود پیر می‌شوند
عضو شورای شهر:آمار بالای حوادث ناشی از بی‌کیفیتی ساختمان‌ها و ملزومات مهندسی هر سال تعداد زیادی را مصدوم می‌کند و به کام مرگ می‌کشاند
شیرین شفیعی| اصفهان- خبرنگار:
یک عمر از پس‌انداز یا بخش زیادی از درآمد ماهیانه هرخانواده را خرید یا رهن خانه می‌بلعد، اما چاه این هزینه هیچ گاه پر نمی‌شود، چون مستاجران باید همواره برای رهن و اجاره مسکن و صاحب‌خانه‌ها برای تعمیر و نگهداری خانه‌هایی که عمر مفید آنها به کمتر از 30 سال می‌رسد هزینه کنند.
در خارج از بافت فرسوده، تمام ساختمان‌های جدیدی که در گوشه و کنار اصفهان ساخته می‌شوند شناسنامه فنی و مهندسی دارند و روی کاغذ در برابر زمین‌لرزه و فرسایش مقاومند، اما در اجرای این قوانین چنان ضعف و چالش وجود دارد که حتی متولیان نظام مهندسی و شهرداری نیز می‌پذیرند عمر مفید ساختمان‌ها به بیش از 30 سال نمی‌رسد.
هزارتوی مشکلات
استفاده از کارگران غیرمتخصص، بی‌توجهی به شیوه اجرایی اصولی و درست در ساختوسازها، به‌کار بردن مصالح بی‌کیفیت و نیز سودجویی برخی دست‌اندرکاران صنعت ساختمانی مهم‌ترین دلایل ساخت خانه‌هایی با عمر مفید 3 دهه و کمتر می‌شود، در حالی که سرمایه‌گذاری در صنعت ساختمان چنان هنگفت است که در کشورهای پیشرفته برای نهایت استفاده از آن، میانگین عمر ساختمان به یک قرن می‌رسد.
مرحله نخست در هر ساخت‌و‌ساز با یک مصرف‌کننده یا سازنده و انبوه‌ساز شروع می‌شود که سرمایه مورد نیاز را تامین می‌کند و کیفیت بنایی که ساخته می‌شود به انتخاب‌های او برای نقش‌های سازنده، نوع مصالح و نقشه بنا بستگی دارد. در مرحله دوم تیم طراحی شامل معمار، مکانیک و تاسیساتش نقشه‌ها را آماده می‌کنند و بعد نوبت به انتخاب مجری ذی‌صلاح می‌رسد؛ مجری‌ای که از نظر قانونی صلاحیت کارکردن داشته باشد. اما بسیاری از کارشناسان بر این باورند که در استان اصفهان کمبود مجریان ذی‌صلاح در صنعت ساختمان محسوس است و در نبود آنها برخی اجراکنندگان ساختمان بسیاری از قوانین را رعایت نمی‌کنند. قانون برای کنترل کیفیت ساختوسازها گزینه‌ای به نام مهندسان ناظر را پیشنهاد می‌کند، در حالی که برخی از این افراد هم به دلیل مشکلات شغلی و صنفی در بیشتر مواقع سر پروژه حاضر نمی‌شوند و یا گلایه‌هایی از آنها بر سر زبان‌هاست.
زیر سایه نظارت‌های دوره‌ای
«سید علیرضا زارعی» استادیار و مدیر گروه مهندسی عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان، درباره ایمنی ساختوسازها می‌گوید: در بیشتر موارد، سازه‌ها از نظر تیر و ستون و فونداسیون با اصول مهندسی همخوانی دارد، اما مشکل اینجاست که اجزای غیرسازه‌ای مانند اتصال نما به سازه هنوز مشکلاتی دارد.
عضو کمیته کنترل نقشه‌های ایستایی سازمان نظام مهندسی استان اصفهان مقیم بودن ناظران در هنگام ساخت بنا را یکی از راه‌های افزایش کیفیت سازه‌ها می‌داند و می‌افزاید: ناظر و مجری در زمان سفت‌کاری ساختمان نمی‌توانند الزامات را به طور کامل کنترل و اجرا کنند و نظارت‌ها به صورت دوره‌ای است. برای رفع این مشکل باید نقش مهندسی پررنگ‌تر شود، مجریان ذی‌صلاح آموزش ببینند و به اجرای ساختمان‌ها بپردازند و ناظران به صورت مقیم در هنگام ساخت‌و‌ساز حضور داشته باشند.
زارعی با اشاره به احتمال وقوع زمین‌لرزه در اصفهان ادامه می‌دهد: باید امکان وقوع زلزله در اصفهان را در نظر داشته باشیم و ساختمان‌هایی با شرایط استاندارد جهانی مقاوم در برابر زلزله بسازیم، چون در بم هم ۲۵۰۰ سال زلزله نیامد، ولی بعد از آن زلزله‌ای مهیب ارگ بم را با قدمت ۲۵۰۰ ساله با تلی از خاک یکسان کرد.
او که معتقد است در ساختمان‌هایی که چند سال اخیر در اصفهان ساخته شده تا حد قابل قبولی حداقل استانداردهای لازم رعایت شده است، یادآور می‌شود: امید داریم ساختمان‌هایی که مهندسی‌ساز و دارای تاییدیه ایستایی از سازمان نظام مهندسی استان و یا شهرداری باشند مشکلات چندانی در برابر زلزله‌های متوسط در استان نداشته باشند، اما در مقابل ساختمان‌های بسیاری نیز در شهر داریم که مالکان به صورت خلاف ساخته‌اند و اصول مهندسی را رعایت نکرده‌اند و نمی‌توانیم از آنها مطمئن باشیم و قطعا در صورت وقوع حادثه، دچار آسیب جدی می‌شوند.
خطر بی‌توجهی به ایمنی ساختمان‌ها
از سوی دیگر، «نصیر ملت» عضو شورای شهر اصفهان، با اشاره به آمار بالای پزشکی قانونی از حوادث در ساختمان‌های شهر اصفهان مانند حریق، انفجار، برق‌گرفتگی، گازگرفتگی و سقوط از آسانسور می‌گوید: این نشان می‌دهد که اگر در اصفهان با رخدادهای طبیعی مثل زلزله مواجه نیستیم، آمار بالای حوادث ناشی از بی‌کیفیتی ساختمان‌ها و ملزومات مهندسی هر سال تعداد زیادی را مصدوم می‌کند و به کام مرگ می‌کشاند.
او راهکار بهبود کیفیت ساخت‌و‌ساز را ایجاد یک نهضت عمومی برای بالا بردن سطح انتظارات مردم از کیفیت ساختمان و با هدف بهبود کیفیت محیط و زندگی، رشد میزان تاب‌آوری در برابر حوادث طبیعی و غیرمترقبه می‌داند و می‌افزاید: باید تلاش کرد که استانداردهای جهانی در این زمینه به معنای واقعی اجرا شوند.
عضو شورای شهر اصفهان با اشاره به این‌که اصفهان در طول چند سده گذشته با زلزله‌های چندانی روبه‌رو نبوده است توضیح داد: آثار تاریخی به جا مانده در شهر و همچنین شناسایی نکردن گسل فعال در اصفهان این موضوع را تایید می‌کند. این در حالی است که رعایت نکردن نکات ایمنی در ساختوسازها امروز خطر بزرگی برای مردم شده و در کشور اقدامی جدی صورت نگرفته است.
ملت، عمر مفید ساختمان‌ها را در خوشبینانه‌ترین حالت ۳۰ سال می‌داند و می‌گوید: این عدد در مقایسه با کشورهای پیشرفته، یعنی کشورهایی که عمر مفید ساختمان در آنها ۱۰۰ سال است، نزدیک به یک‌سوم است که این شاخصه عمر مفید به معنای اتلاف جدی منابع ملی است. آمار نشان می‌دهد ۸۰ درصد از سهم ۴۰ درصدی انرژی مصرفی کشور در بخش ساختمان باز هم به دلیل بی‌کیفیتی بناها به هدر می‌رود که قابل تامل و تأسف‌برانگیز است.
تنها مقاوم‌سازی ساختمان کافی نیست
مقاوم‌سازی شرط کافی برای یک ساختمان نیست. مقاوم بودن یکی از مولفه‌های ساختمان است. باید عایق‌بندی سقف و کف، انتخاب درست سیستم‌های انرژی به منظور بالا بردن راندمان انرژی و کاهش تولید آلایندگی‌های سیستم‌های حرارتی نیز در دستور کار قرار گیرد. این مسئله نیازمند نگاهی جدی و ایجاد نهضتی همگانی است که این انتظار با استفاده از فناوری‌های روز دنیا به‌راحتی قابل دسترس است.
