خیز جدید برای انسداد شبکه‌های اجتماعی
کارشناسان اینترنتی درباره ایده «قطع کردن شبکه‌های اجتماعی» به همشهری می‌گویند؛ جزیره‌ای شدن ارتباط ایران با جهان به نفع کشور و مردم نیست
اشکان خسروپور/ خبرنگار
«شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی مقصر نابسامانی‌های اخیر هستند و دسترسی به آنها باید در کشور قطع شود.» این نقل قول با جمله‌بندی‌های مختلف اخیرا بین بعضی چهره‌های سیاسی کشور بازگو می‌شود؛ هرچند همین چند ماه پیش، بستن تلگرام به‌عنوان پرطرفدارترین شبکه اجتماعی ایرانیان ضررهای هنگفتی مالی به مردم زد و راه دسترسی به فیلترشکن‌ها را برای مردم عادی، تسهیل کرد اما هنوز هم عدهای باور دارند که بستن شبکه‌های اجتماعی راه‌حل اصلی است؛ آن‌هم درحالی‌که از بین تمام شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار در جهان، فقط اینستاگرام برای مردم باز مانده و دسترسی به بقیه شبکه‌ها مثل تلگرام و فیس‌بوک بدون ابزارهای تغییر آی‌پی ممکن نیست. خیز برای بستن، انسداد و قطع ارتباط کاربران در فضای مجازی کار تازه‌ای نیست.درحالی‌که ۶وزیر دولت به همراه 2 نماینده مجلس به‌عنوان اکثریت اعضای کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه طی ماه‌های اخیر خواستار رفع فیلتر توییتر شده‌اند، طی هفته‌های اخیر طرفداران فیلترینگ به سوی اینستاگرام رفته اند. محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات اما معتقد است باید به جای بستن شبکه‌های اجتماعی، آنها را با مدیریت کردن به فرصت تبدیل کرد.
مدیریت بلد نیستیم، فیلتر می‌کنیم
پروانه مافی، نماینده مجلس با اشاره به فرمایش حضرت امام (ره) درباره لزوم ارتباط با جهان، سال‌ها پیش از شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی اینترنتی گفت: «حضرت امام(ره) در 40سال پیش فرمودند دنیا به یک دهکده جهانی تبدیل شده و همه کشورها عضوی از این دهکده هستند و با یکدیگر مرتبط خواهند بود. اینکه بعد از فرمایش حضرت امام، عدهای از بزرگان چنین فرمایشی می‌کنند، جای تأمل دارد.» او با اشاره به اینکه حضور در شبکه‌های اجتماعی کاملا ضرورت دارد، تأکید کرد: «امروز همه دنیا به این شبکه‌ها وصل هستند و ما نمی‌توانیم به‌صورت یک جزیره جدا از دنیا زندگی کنیم. این یک جور خودزنی و انتحار سیاسی و اجتماعی است.»
راه‌حل پیشنهادی پروانه مافی، مدیریت کردن این فضاست؛ کاری که به گفته او در آمریکا و اروپا هم تا حدی اجرا می‌شود تا ضررهایی که از این مجموعه‌ها حاصل شده، کمتر به مردم برسد. این نماینده مجلس به همشهری می‌گوید: «مدیریت با فیلترینگ متفاوت است. فیلترینگ یعنی مسئله را پاک کنیم اما مدیریت کردن یعنی فضای شبکه‌های اجتماعی در اختیار عقلایی باشد که بدانند چه باید باشد یا نباشد. گاهی چون بلد نیستیم مدیریت کنیم، همه‌چیز را فیلتر می‌کنیم.»
بستن دسترسی به شبکه‌های اجتماعی، از نگاه پروانه مافی موجب حریص‌تر شدن انسان‌ها می‌شود و این اثرات بدی خواهد داشت: « ما چون هوشمندی، دقت، توجه و خلاقیت مدیریت این‌چنینی را نداریم، همه‌چیز را تعطیل می‌کنیم که این غلط‌ترین روش است.»
اختلال در کسب و کار استارتاپ‌ها
از نظر فنی، قطع کردن شبکه‌های اجتماعی تنها درصورتی امکان‌پذیر است که کل دسترسی به اینترنت و ارتباطات بین دستگاه‌های هوشمند بسته شود که آن‌هم غیرممکن است. چین به‌عنوان یکی از کشورهایی که کنترل‌شده‌ترین بخش‌ها را در شبکه جهانی دارد نیز نتوانسته اینترنت را به‌طور کامل قطع کند. کارشناس امنیت سایبری یکی از شرکت‌های حوزه ابری به همشهری می‌گوید: «استارتاپ‌ها، بانک‌ها و بسیاری از شرکت‌های بزرگ و کوچک در هر کشوری به برقراری ارتباط با خارج از مرزهایشان نیاز دارند. به همین دلیل بستن کل اینترنت هرگز در هیچ جایی اجرا نشده و نمی‌شود.»
کسب‌وکارهای کوچک خانگی زیادی نیز در این شبکه‌ها به‌وجود آمده‌اند که عمدتا افراد قشر متوسط و ضعیف از آن به‌عنوان راه کسب درآمد استفاده می‌کنند. با قطع دسترسی آنها به شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص در شرایط اقتصادی فعلی، عده زیادی از زنان سرپرست خانوار و جوانان بیکار خواهند شد. حمیده حبیبی، رئیس کمیسیون بانوان انجمن صنفی کسب و کار اینترنتی به همشهری می‌گوید: «کسب‌وکارهای خانگی در آغاز فعالیت‌شان باید در هزینه‌های تبلیغات و بازاریابی صرفه‌جویی کنند که شبکه‌های اجتماعی بهترین راه‌حل برای آنهاست. با بستن این شبکه‌ها عملا راه زندگی آنها را دشوار کرده‌ایم.»
در بهار و تابستان امسال به‌خاطر اجرای دستور فیلترینگ تلگرام و بستن فیلترشکن‌ها عملا ارتباط مؤسسه‌های بزرگ مالی و بانک‌ها که روی بستر https قرار داشت، مختل شد که در نهایت، نارضایتی مردم را در پی داشت. محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات نیز پیش‌تر درباره نارضایتی‌های مردم با گسترش فیلترینگ به همشهری گفته بود: «طبیعتا فیلترینگ یک نارضایتی عمومی و چالشی برای موضوع کیفیت اینترنت است. همواره بخش مهمی از نارضایتی مردم از کیفیت اینترنت به‌خاطر در دسترس نبودن سایت‌ها و سرویس‌هایی است که قصد استفاده از آنها را دارند. این مسئله هم قابل کتمان نیست.»
استفاده از فیلترشکن جرم نیست
ابزارهای تغییر «آی‌پی» یا اینطور که بین کاربران مشهور است، «وی‌پی‌ان»ها یکی از مهم‌ترین راه‌های عبور از فیلترینگ یا قطع شبکه‌های اجتماعی هستند. هرچند گهگاه گفته می‌شود، استفاده از این ابزارها جرم است. محمدجعفر نعناکار، استاد دانشگاه و حقوقدان اما دراین‌باره می‌گوید: «مطابق اصل 3قانون اساسی تأمین آزادی‌های سیاسی و اجتماعی در حدود قانون از وظایف دولت است و همچنین مطابق اصل 9دولت نمی‌تواند آزادی‌های مشروع را، هر چند با وضع قوانین و مقررات، سلب کند. ضمنا مطابق ماده ۲ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می‌شود. با استناد به این قوانین لذا با عنایت به اینکه وی‌پی‌ان‌ها یکی از ابزارهای تجارت الکترونیکی در تمام دنیا مخصوصا در حوزه‌های فناوری مالی، ثبت و سلامت محسوب می‌شوند، مسدود‌سازی این ابزارها بستر قانونی نداشته و اقدامی غیرقانونی است. صیانت از امنیت کاربران یا اقدام متقابل درخصوص جنگ نرم دشمن و با استدلال کاربری دوگانه این ابزارها نمی‌تواند توجیه‌کننده عمل خلاف قانون باشد.»
در همینه زمینه :
