وقتی چاقی، بخشی از شخصیت‌پردازی است

مسعود پویا 

اضافه‌کردن یا کم‌کردن محسوس وزن برای بازیگران معمولا باعث دیده‌شدن بیشتر و رسیدن به دستاوردها و موفقیت‌های قابل‌توجه می‌شود. انگار پشت تغییر وزن، مرارتی وجود دارد که نتیجه‌اش توجه منتقدان و داوران فستیوال‌ها و اعضای آکادمی اسکار است. مثال معروفش هم چاق‌شدن رابرت دنیرو در «گاو خشمگین» (مارتین اسکورسیزی1980) است که جایزه اسکار نقش اول مرد را برایش به ارمغان آورد.

دنیرو برای نمایش سقوط جیک لاموتای مشت‌زن از سکوی قهرمانی جهان تا شومنی در کافه‌های پست، نیاز به چاق‌شدن داشت. حاشیه‌های این اضافه‌وزن هم برای رسانه‌ها جذاب بود و مهم‌تر از همه اینکه چاق‌شدن دنیرو در گاو خشمگین منطق دراماتیک داشت و تماشاگر و منتقد و عضو آکادمی را به یک اندازه تحت تاثیر قرار می‌داد. در سینمای ایران نمونه مثال زدنی و درخشان تغییر وزن، چاق‌شدن رضا کیانیان در فیلم خانه‌ای روی آب (بهمن فرمان‌آرا، 1380) است. کیانیان در خانه‌ای روی آب نقش دکتر سپیدبخت را بازی می‌کند؛ پزشکی با زندگی شخصی ویران که مشکل ارتباط با نزدیکان و اطرافیانش (از پدر گرفته تا پسر و البته خانم طالقانی منشی‌اش) دارد؛ خانه‌ای روی آب در ابتدای دهه80 ساخته شد.

زمانی که کیانیان در اوج قرار داشت و بازی‌اش به‌خصوص در «آژانس شیشه‌ای» و «روبان قرمز» حاتمی‌کیا مورد توجه قرار گرفته بود. تغییر وزن، تمهید هوشمندانه فرمان‌آرا برای رسیدن به کیانیانی متفاوت و البته نزدیک به کاراکتر دکتر سپیدبخت بود؛ «از وقتی که به کیانیان گفتم نقش مال اوست، تقریبا 2 ماه و نیم وقت داشت [تا چاق شود]. رفت پیش دکتر و وقتی 12کیلو چاق شد، آمد پیش من و گفت بند کفش‌ام را نمی‌توانم ببندم. گفتم حالا فهمیدی چرا من کفش بی‌بند می‌پوشم؟ طوری شده بود که موقع بالا رفتن از پله‌ها به نفس‌نفس می‌افتاد و درواقع خیلی خوب چاق شده بود و متوجه شدم چاقی‌اش چقدر درست بوده است» (بهمن فرمان‌آرا زندگی و آثار- به اهتمام رضا درستکار- سعید عقیقی).

بعد از نقش‌های پرجنب‌وجوش و کاراکترهای چالاک و سریع، کاراکتر دکتر سپیدبخت نوعی کندی و سکون را به همراه دارد که کاملا همسو و همراه جهان خانه‌ای روی آب است. در مورد بازیگری که درست یا غلط متهم به تکرار خود است این تفاوت جمعی وجود دارد که بازی در خانه‌ای روی آب بهترین یا دست‌کم یکی از بهترین حضورهای سینمایی‌اش است. بخشی از کیانیان متفاوت و تاثیرگذاری که در خانه‌ای روی آب می‌بینیم از همین ایده هوشمندانه اضافه‌وزنش آمده است. مثل مورد گاو خشمگین، در خانه‌ای روی آب هم چاق‌شدن بازیگر بخشی مهم از مرحله پردازش کاراکتر محسوب می‌شود و ابزاری بوده برای کارگردان که کیانیان را در بهترین نقش‌آفرینی کل کارنامه‌اش هدایت کند و فرصتی بوده برای تبلور استعدادی در بازیگری که بسیاری از فیلمسازان به جای درخشش بیشتر، آن را کدر، معمولی و تکراری کردند.