طبقه متوسط چین، زیر فشار جنگ تجاری آمریکا

 آمریکا و چین پس از چندین‌ماه کشمکش بر سر تجارت، از 5‌ماه پیش با اعمال تعرفه‌های جدید روی کالاهای یکدیگر عملا به یک جنگ تجاری وارد شدند که طی امروز یا فردا پرده دیگری از آن به نمایش گذاشته می‌شود؛ نمایشی از زورآزمایی 2غول اقتصادی جهان که زندگی طبقه متوسط را در چین بیش از هر گروه دیگری تحت‌تأثیر قرار داده است.

روزنامه وال‌استریت ژورنال دیروز خبر داد به اطلاعاتی دست پیدا کرده که نشان می‌دهد دونالد ترامپ طی امروز یا فردا قرار است چینی‌ها را با یک فرمان تعرفه‌ای دیگر شوکه کند. براساس اطلاعات منتشرشده از سوی این روزنامه آمریکایی‌، طبق دستور ترامپ قرار است تعرفه حدود 200میلیارد دلار از کالاهای وارداتی از چین، 10درصد افزایش داده شود. دولت آمریکا پیش از این با انتشار فهرست‌های بلندبالا، در چند مرحله حدود 50میلیارد دلار از کالاهای چینی را مشمول تعرفه‌های جدید کرده بود؛ تعرفه‌های 25درصدی که در تاریخ روابط تجاری 2کشور بی‌سابقه بوده است. چین البته رفتار آمریکا را بی‌پاسخ نگذاشت و در اقدامی تلافی‌جویانه در چند مرحله کالاهای وارداتی از آمریکا را مشمول تعرفه‌های جدید کرد تا هر دو طرف نشان دهند قصد ندارند از مسیر جنگ تجاری خارج شوند. مهار سیاست‌های تجاری چین در برابر آمریکا، یکی از وعده‌های انتخاباتی دونالد ترامپ بوده است. ترامپ پیش از این و در طول رقابت‌های ریاست‌جمهوری بارها از دولت باراک اوباما به‌خاطر سیاست‌های اقتصادی‌اش در قبال چین انتقاد کرده و وعده داده بود در صورت پیروزی در انتخابات روند تجارت با پکن را تغییر دهد. انتقادهای ترامپ مربوط به کسری تراز تجاری میان 2کشور است که او آن را «غیرقابل تحمل» دانسته است. آمریکا در سال 2017 میلادی، حدود 375میلیارد دلار کسری در تجارت با چین داشته است. صادرات آمریکا به چین حدود 130میلیارد دلار و وارداتش از این کشور حدود 506میلیارد دلار بوده است.


نتیجه منفی فشارهای اقتصادی آمریکا
جنگ تجاری آمریکا علیه چین اغلب از سوی تحلیلگران و رسانه‌های دنیا از منظر دولت‌های این 2کشور مورد بررسی قرار گرفته، اما کسی به وضعیت مردم چین در شرایطی که فشار آمریکا بر اقتصاد چین جدی‌تر از گذشته می‌شود نپرداخته است. مجله فارن‌افرز در شماره اخیر خود اما به مرور وضعیت طبقه متوسط چین پرداخته که به‌نظر می‌رسد در این دعوای تجاری بیشترین آسیب را خواهند دید. به نوشته فارن‌افرز، بخش بزرگی از طبقه متوسط چین منتقد مسیر اقتصادی و سیاسی-اجتماعی هستند که شی جین پینگ طی سال‌های اخیر در پیش گرفته و ادامه کشمکش تجاری با آمریکا نیز در چارچوب آن قرار می‌گیرد. این گزارش اما در نهایت نسبت به تغییر موضع چینی‌ها به ضرر آمریکا به‌خاطر فشارهای ناشی از جنگ تجاری دولت ترامپ علیه چین هشدار داده است.

بورس چین طی سال‌جاری میلادی یعنی از زمانی که تنش تجاری میان این کشور و آمریکا آغاز شد حدود 24درصد پسرفت داشته است. ارزش پول ملی چین یعنی یوان در برابر دلار آمریکا نیز از زمان آغاز جنگ تعرفه‌ای دوطرف، 10درصد کاهش داشته است. طی سال‌های گذشته رشد کند اقتصادی چین، فساد مقام‌های دولتی، افزایش مشکلات زیست‌محیطی و شدت گرفتن اقدامات کنترلی دولت بر فضاهای سیاسی به افزایش نارضایتی طبقه متوسط از دولت و حزب کمونیست که راهبر دولت به‌شمار می‌رود منجر شده است. بزرگی طبقه متوسط و سرعت رشد آن همیشه یکی از شاخص‌های رشد اقتصادی چین بوده است. 3دهه قبل، چیزی به نام طبقه متوسط در چین وجود نداشت اما امروز حدود 400میلیون نفر از جمعیت یک‌میلیارد و 400میلیون نفری چین را طبقه متوسط تشکیل می‌دهند.

طبقه متوسط در چین را به 3دسته اصلی تقسیم می‌کنند؛ یک گروه اقتصادی که شامل صاحبان صنایع کوچک، کارآفرینان و سهامداران در بورس است، یک گروه سیاسی که شامل مقام‌های رده پایین دولتی و کارمندان دولت می‌شود و گروه سوم هم حول فرهنگ و دانشگاه شکل گرفته و شامل فعالان رسانه‌ای، دانشگاهیان، معلمان و روشنفکران می‌شود. خواسته‌های طبقه متوسط در چین شباهت زیادی با خواسته‌های طبقه متوسط در دیگر کشورهای جهان دارد. آنها به توسعه آموزش، حفاظت از محیط‌زیست، تقویت بخش خصوصی، مقابله با سیاست‌های کنترلی دولت در فضای آنلاین، حمایت از جهانی شدن و تقویت جایگاه چین در جهان اعتقاد دارند.

3گروه یادشده در قبال دولت چین رویکرد انتقادی خود را هم دارند. فعالان اقتصادی به سیاست شی جین پینگ در حمایت از صنایع دولتی در برابر بخش خصوصی اعتراض دارند. سیاسیون به کنترل بیش از حد حزب کمونیست بر مسائل مختلف کشورداری اعتراض دارند و خواستار چرخش در سطح مدیریت کلان کشور هستند. روشنفکران به ممنوعیت بحث درباره موضوعاتی ازجمله دمکراسی، حقوق بشر، جامعه مدنی و آزادی رسانه‌ها در فضاهای عمومی معترض هستند. طی ماه‌های گذشته تعداد زیادی از افرادی که به طبقه متوسط چین تعلق دارند در شبکه‌های اجتماعی به انتقاد از سیستم حاکم به‌خاطر ادامه جنگ تجاری با آمریکا رو آورده‌اند. این گروه اعتماد بیش از اندازه به قدرت اقتصادی چین را رفتار خطرناک سران این کشور می‌دانند.

با این حال، ادامه فشار اقتصادی به چین لزوما به‌معنای موفقیت دولت ترامپ در دامن زدن به نارضایتی طبقه متوسط از دولت شی جین پینگ نیست. رفته‌رفته نشانه‌هایی از تغییر موضع در میان مردم چین دیده می‌شود. چینی‌ها در دهه‌های گذشته در نزدیکی کشور خود شاهد 2واقعه بزرگ بوده‌اند که برای آنها به یک عبرت تاریخی تبدیل شده است؛ یکی مهار رشد سریع اقتصادی ژاپن که از سال1990 آغاز شد و دیگری فروپاشی شوروی که در سال1991 به وقوع پیوست. بسیاری از چینی‌ها معتقدند هردوی این وقایع حاصل توطئه آمریکا بوده است. ترس طبقه متوسط چین از تکرار چنین وقایعی رفته‌رفته آنها را به سمت حمایت بیشتر از دولت شی جین پینگ متمایل کرده است. در چنین فضایی، آمریکایی که همیشه برای چینی‌ها الگوی رشد اقتصادی و اجتماعی بوده است، بازنده بزرگ خواهد بود.