پوست‌اندازی بورس تهران

بورس تهران در حال پوست‌اندازی اساسی است. خبرهای غیررسمی از تغییر مدیرعامل بورس تهران پس از 10سال حکایت دارد. هیأت‌مدیره جدید بورس هم به‌طور رسمی بر سر کار آمده و مذاکره برای تعیین مدیرعامل جدید را آغاز کرده است.
این هیأت‌مدیره برنامه‌های مفصلی را برای توسعه بورس در دستور کار خود قرار داده که ازجمله آنها می‌توان به توسعه بازارگردانی و افزایش سرعت گردش معاملات بورس و افزایش ضریب نفوذ بورس در اقتصاد ایران اشاره کرد. هیأت‌مدیره جدید در نخستین نشست خود به تاسیس یک کمیته توسعه رأی داده تا عزم خود را برای حرکت به سمت این هدف آشکار سازد. با محمودرضا خواجه‌نصیری، نایب‌رئیس هیأت‌مدیره بورس تهران و مدیرعامل تأمین سرمایه تمدن در این‌باره گفت‌وگو کرده‌ایم. 


هیأت‌مدیره جدید چه برنامه‌هایی برای مدرن‌سازی‌ بورس تهران دارد؟

به اعتقاد من مهم‌ترین برنامه هیأت‌مدیره جدید بورس توسعه بازار اوراق بهادار است. بر همین اساس یک کمیته جدید با نام کمیته توسعه تشکیل شده که قرار است در آن برنامه‌های توسعه بازار پیگیری شود. ازجمله برنامه‌های این کمیته بهبود اهرم‌های نقد‌شوندگی در بازار سهام، توسعه ابزارهای مالی مدرن و صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله است.

به‌طور جزئی‌تر چه کارهایی قرار است انجام شود؟

درصورت موافقت سایر اعضای هیأت‌مدیره تلاش می‌کنیم با استفاده از ابزار‌های نوین مالی مثل معاملات الگوریتمی و معاملات پربسامد، نسبت گردش معاملات در بورس تهران را به سرعت افزایش دهیم. هم‌اکنون نسبت گردش معاملات در بورس بسیار پایین است اما وقتی گردش معاملات افزایش یابد قیمت‌ها در بازار قابل اتکا‌تر می‌شود و توسعه هم سریع‌تر اتفاق می‌افتد. انتظار داریم با طراحی این برنامه‌های جدید و اجرایی شدن آن حجم معاملات بورس تهران تا 20برابر افزایش یابد.

این هدف‌گذاری بیش از حد خوش‌بینانه نیست؟

من با قطعیت می‌گویم که این امکان در بازار سرمایه ایران وجود دارد و افزایش گردش معاملات بورس یک برنامه دست‌نیافتنی نیست.

در حوزه سرمایه‌گذاران چه تحولی را شاهد خواهیم بود؟

بورس تهران در دوره جدید باید مسئولیت مدیریت بازار را با الگو‌برداری از مدل مدیریت در بورس کالا بپذیرد؛ یعنی دفاع از منافع ذینفعان را بر عهده بگیرد و با مراکز سیاستگذار وارد مذاکره شود. اگر اعتقاد داشته باشیم که بورس تهران باید به جایگاه اصلی خود به‌عنوان پیشخوان بازار سرمایه برسد باید در کنار نهاد ناظر در حوزه قانونگذاری و سیاستگذاری مسئولیت مدیریت بازار را به‌طور کامل بپذیرد.
از طرف دیگر برقراری روابط واقعی با ناشران و فعالان بازار با هدف رفع مشکلات، توسعه فعالیت‌های رسانه‌ای و تقویت فضای فرهنگسازی‌ از دیگر کارهایی است که باید انجام شود. اعتقاد دارم بورس تهران درگاه ارائه خدمات به سرمایه‌گذاران است. در نتیجه باید یک پل ارتباطی برای ارتباط راحت مردم و سرمایه‌گذاران با بورس ایجاد شود. بورس باید کانال‌های ارتباطی با سهامداران خرد و عمده را درست کند.

پل ارتباطی بورس با مردم چطور توسعه پیدا خواهد کرد؟

باید پیشخوان بازار سرمایه را برای جذب نقدینگی توسعه و گسترش بدهیم. در یک تحقیق میدانی که اخیرا انجام شد مشخص شد که 90درصد افرادی که در صندوق‌ها، سرمایه‌گذاری کرده‌اند تصور دقیقی از بازار سرمایه ندارند. سرمایه‌گذاران فکر می‌کنند پول‌هایشان را در جایی مانند بانک، سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ بنابراین باید اقداماتی برای افزایش ضریب نفوذ بازار سرمایه در سطح جامعه انجام شود که توسعه بستر‌های آنلاین یکی از راهکارهاست. به‌طور مثال هم‌اکنون تعداد کاربران نخستین سامانه سرمایه‌گذاری آ‌نلاین به 500هزار نفر و حجم تراکنش‌های روزانه آن به 200میلیارد تومان رسیده. این آمار‌ها نشان می‌دهد که باید ضرباهنگ توسعه بازار را با توسعه نرم‌افزاری تطبیق بدهیم.

چگونه؟

توسعه زیرساخت‌های‌ آی‌تی یا فناوری اطلاعات یکی از مهم‌ترین برنامه‌های هیأت‌مدیره جدید بورس است و باید نقص‌های فعلی را پوشش بدهیم.
 به‌عنوان مثال توجه به انتشار اطلاعات بازار و سرویس‌های مبتنی بر دیتای حجیم و ارتباط با نرم‌افزار‌های انتشار اطلاعات دنیا ازجمله این برنامه‌هاست؛ ضمن اینکه فعالیت‌های بین‌المللی متناسب با محدودیت‌ها و شرایط فعلی می‌تواند در دستور کار قرار گیرد.

برای مدرن‌سازی‌ معاملات بازار سهام چه برنامه‌هایی دارید؟

هم‌اکنون عملا چیزی به نام بازار مشتقه در بورس تهران وجود ندارد و توسعه این بازار جزو لوازم ضروری فعالیت در آینده بورس است؛ بر همین اساس تلاش خواهیم کرد بازار مشتقه سهام را توسعه دهیم. بازار مشتقه کمک می‌کند که بورس به یک بازار دوطرفه تبدیل شود. در کنار توسعه بازار مشتقه توسعه بازار فروش استقراضی هم می‌تواند به‌عنوان یکی از اهرم‌های کسب سود در بازار مورد توجه قرار بگیرد.

در مورد توسعه بازارگردانی در بازار سهام که می‌تواند به گردش معاملات و نقدشوندگی کمک کند، فکری کرده‌اید؟

بله، برای این کار برنامه داریم. می‌توانم به قطعیت بگویم که باید صنعت بازارگردانی در بورس رونق بگیرد. اعتقاد دارم که سرمایه‌گذاران در بورس، مثل هر سازمان خدماتی دیگر علاوه بر اینکه امکان خریدو فروش سهامشان را پیدا می‌کنند، باید سرویس‌ها و خدمات جانبی دیگری را نیز در بورس دریافت کنند که عملیات بازارگردانی یکی از این خدمات است.

آیا بازارگردانی، می‌تواند به صنعتی سودآور در بورس تبدیل شود؟

به پشتوانه تجربه مدیریتی خودم و با توجه به اینکه تأمین سرمایه تمدن هم‌اکنون 30هزار میلیارد تومان دارایی را تحت مدیریت دارد و 18درصد از مجموع کل ارزش بازار بورس و فرابورس را بازارگردانی می‌کند، باید بگویم که صنعت بازارگردانی یک صنعت بسیار سود‌آور است و خدمات این صنعت باید به نفع سهامداران توسعه یابد.

بازار سهام از چندی پیش روندی رو به رشد را تجربه کرده؛ تحلیل شما از رشد اخیر بورس چیست؟

بررسی میانگین نسبت قیمت به درآمد بورس، براساس سود محقق شده و نسبت قیمت به درآمد تحلیلی و همینطور نرخ اوراق خزانه نشان می‌دهد که رشد بورس تاکنون متناسب با شرایط واقعی بازار بوده است؛ البته باید درنظر داشته باشیم که همه این نسبت‌ها و ارقام مورد بحث در تحلیل شرایط بورس با فرض عزم دولت برای آزادسازی اقتصادی محاسبه شده است. در نتیجه اگر آزاد‌سازی‌ اقتصادی اتفاق نیفتد همه این معادلات به هم می‌خورد؛ زیرا تداوم روند جهش بورس به پیش‌شرط‌هایی نیاز دارد که یکی از آنها آزاد‌سازی‌ اقتصادی است. در مورد چشم‌انداز آینده بازار سهام هم باید بگویم که به آینده بازار سهام خوش‌بین هستم اما به‌صورت مشروط.

چرا مشروط؟

زیرا رشد بورس فقط منوط به افزایش قیمت ارز نیست. معتقدم یک رابطه ساده و خطی بین رشد ارز و رشد بورس وجود ندارد؛ به‌طور مثال اگر در سال 92بازار سهام، پس از افزایش قیمت دلار با رشد مواجه شد کلیت ماجرا فقط به افزایش قیمت دلار مربوط نبود، بلکه در آن زمان ریسک‌های سیستماتیک بازار هم کاهش یافته بود که در نهایت به رشد بورس منجر شد؛ یعنی اگر ریسک‌های بازار افزایش یابد نمی‌توان از بورس انتظار داشت که رشد کند. بنابراین همه تحلیل‌ها درباره تداوم رشد بورس به 2عامل امکان تداوم سود‌آوری شرکت‌ها و همچنین از بین رفتن ریسک‌های سیستماتیک بستگی دارد. از طرف دیگر هر مانعی که مانع ورود نقدینگی به بورس شود می‌تواند روند رشد بازار سهام را آهسته‌تر کند؛ مثلا تقویت دوباره بازارهای موازی مانند طلا و ارز می‌تواند به افت بورس منجر شود. از سوی دیگر افزایش هزینه خانوارها و کاهش قدرت پس‌انداز مردم می‌تواند حجم سرمایه‌گذاری در بورس را کم کند؛ زیرا پول کمتری برای ورود به بورس وجود خواهد داشت.




با نقدینگی نمی‌توان شوخی کرد

نایب‌رئیس هیأت مدیره بورس تهران ضمن انتقاد از مانع‌تراشی مدیریت قبلی بانک مرکزی در برابر فعالیت صندوق‌‌های سرمایه‌گذاری گفت: برای جذب نقدینگی نباید به بازی نرخ سود ادامه دهیم بلکه باید ابزار‌های متنوع مالی و جذاب را برای ارائه به مردم و صاحبان نقدینگی طراحی کنیم. محمودرضا خواجه نصیری در گفت‌وگو با همشهری اعلام کرد: طبق برنامه ششم توسعه تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری جدید به مجوز بانک مرکزی نیاز دارد اما مدیریت سابق بانک مرکزی در یک سال گذشته به هر پیشنهاد توسعه‌ای در حوزه صندوق‌های سرمایه‌گذاری یک نه بزرگ گفت.او بااشاره به رویکرد‌های مثبت مدیریت جدید بانک مرکزی و انتصاب‌های مناسب در مدیریت‌های جدید این مجموعه از بانک مرکزی خواست رویه‌های قبل را اصلاح کند و گفت:چرا بانک مرکزی دریک سال گذشته بدون اعلام دلیل مشخص با تاسیس صندوق‌های زمین و ساختمان، صندوق‌های جسورانه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام مخالفت کرده درحالی‌که با بهره‌گیری از انواع این صندوق‌ها امکان جلوگیری از سرریز شدن پول‌های پرقدرت به بازار‌های طلا و ارز وجود داشت. او با بیان اینکه بانک مرکزی فرصت‌سوزی کرد، ادامه داد: صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانستند ضمن جذب پول‌های پرقدرت با انتشار اطلاعات مربوط به نرخ سود دریافتی از بانک‌ها در سامانه کدال، نرخ سود را شفاف کنند در آن صورت بانک مرکزی هم می‌توانست به‌راحتی از تخلف بانک‌ها در پرداخت سود مطلع شود.

و افزود:با توجه به تغییرات مدیریتی در وزارت اقتصاد و بانک‌مرکزی اعتقاد دارم که بازار سرمایه می‌تواند دوباره به کلید توسعه اقتصاد ایران تبدیل شود به شرط اینکه اجازه فعالیت و توسعه نهاد‌های مالی نظیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری صادر شود.  او با بیان اینکه روند یک سال گذشته نشان داد با نقدینگی نمی‌توان شوخی کرد افزود: در2 مقطع شهریور و آبان پارسال بانک مرکزی محدودیت‌های بسیاری را بر سر راه فعالیت شفاف صندوق‌های سرمایه‌گذاری ایجاد کرد که این موضوع در نهایت حرکت موج نقدینگی و ایجاد شوک در بازار‌ها را به‌دنبال داشت.به گفته او مدیریت سابق بانک‌مرکزی ابزاری که مثل آب خوردن در حال جمع‌آوری نقدینگی بود را حذف و خود را خلع سلاح کرد. او اضافه کرد:درخواست می‌کنم مسئولان جدید بانک مرکزی اجازه بدهند ارکان صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه برای جذب نقدینگی از بازار‌ها ایجاد شود و توسعه یابد.

خواجه‌نصیری ادامه داد: صندوق‌های سرمایه‌گذاری قصد ندارند از منابع بانک‌ها استفاده کنند این نهادها نه‌تنها از بانک‌ها پول نمی‌خواهند حتی پول‌هایی را که جذب می‌کنند می‌توانند به سمت صنعت و تولید تجمیع و هدایت کنند. مدیرعامل تأمین سرمایه تمدن درباره راه‌های جذب نقدینگی گفت:با توجه به شناختی که از مدیران جدید بانک مرکزی دارم فکر می‌کنم بانک مرکزی در آینده‌ای نزدیک راه‌های خلاقانه‌تری برای جذب نقدینگی طراحی کند.نایب‌رئیس هیأت مدیره بورس تهران تأکید کرد: ما برای جذب نقدینگی نباید به بازی نرخ سود ادامه دهیم بلکه باید ابزار‌های متنوع مالی و جذاب را برای ارائه به مردم و صاحبان نقدینگی طراحی کنیم. او به هجوم مردم برای ثبت‌نام در طرح‌های پیش‌فروش خودرو اشاره کرد و گفت: اینگونه طرح‌ها می‌تواند در قالب ابزار‌های بازار سرمایه به شکل دقیق‌‌تر و شفاف‌تر انجام شود. خواجه نصیری ادامه داد: معتقدم بانک مرکزی به همراه بازار سرمایه از توانایی کافی برای تولید و طراحی ابزار‌های مالی با هدف جذب نقدینگی برخوردار‌ند. او درباره توسعه ابزار‌های مالی گفت: اگر مشاهده می‌کنیم مردم علاقه‌مند سرمایه‌گذاری ارزی هستند باید محصولات مالی ارزی مطمئن برای جذب این نقدینگی طراحی شود و این امکان در بازار سرمایه وجود دارد.