دولت
خسارت‌های دولت موازی
محسن تولایی-اصغر صوفی/خبرنگار
سال89 که محمود احمدی‌نژاد جمعی از نزدیکان خود را به‌عنوان نمایندگان ویژه‌اش در امور خاورمیانه، آسیا، افغانستان و خزر منصوب کرده بود، رهبر معظم انقلاب در یکی از دیدارهایشان با هیأت دولت وقت بر عدم‌موازی‌کاری در سیاست خارجی تأکید کردند. در همان ایام مرکز پژوهش‌های مجلس هم انتصاب نمایندگان ویژه رئیس‌جمهوری را مغایر آشکار اصل 127قانون اساسی دانسته بود. در آن زمان اگر تشکیلاتی موازی از دل دولت مستقر به دستور رئیس دولت، علیه دولت شکل گرفته بود در دولت روحانی این تشکیلات موازی از بیرون دولت علیه دولت کار می‌کرد، چنان‌که رهبر انقلاب اخیراً در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان ایجاد تشکیلات و کار موازی با دولت را به صلاح کشور ندانسته و در این‌باره فرمودند تجربه ثابت کرده است کار باید به وسیله مسئولان آن، در مجاری قانونی انجام بگیرد. اینکه رئیس‌جمهور هم اخیرا در یک سخنرانی از همه جناح‌ها خواستند رقابت و انتقام را کنار گذاشته و پشت دولت را خالی نکنند نشان داد دولت در یک‌سال گذشته با مشکلاتی دست به گریبان بوده که در داخل و احتمالا به‌عمد شکل گرفته است. چنان‌که حسن روحانی می‌گوید دولت نمی‌تواند از یک طرف با آمریکا بجنگد و از طرفی حواسش به راست و چپ باشد. درباره مختصات دولت پنهان و خطراتی که دولت موازی برای کشور ایجاد می‌کند با برخی تحلیلگران گفت‌وگو کرده‌ایم.
غلامرضا ظریفیان، از چهره‌های سیاسی اصلاح‌طلب در گفت‌وگو با «همشهری»، گفت: با توجه به اینکه ما امروز با پدیده‌های نوظهوری روبه‌رو هستیم و از طرف دیگر به دلایل مختلف، اعتماد اجتماعی و امید به آینده کاهش پیدا کرده است، نقش قوه مجریه به‌عنوان مهم‌ترین پیشرانه حاکمیت بیش از هر زمان دیگری حائز اهمیت است. اگر این قوه به هر دلیلی نتواند یا اجازه ندهند، وظایف خود را به درستی انجام دهد، از اعتبار و موقعیت اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن کاسته خواهد شد. در چنین شرایطی، هشدار رهبری به افراد و نهادهایی که خود را رقیب دولت می‌دانند و با ایجاد فضاهایی، نقش دولت پنهان را ایفا می‌کنند، بسیار دقیق و حساب شده است. ظریفیان با اشاره به برخی تلاش‌ها برای خارج کردن دولت از مسیر اصلی از طریق ایجاد تشکیلات موازی گفت: در شرایطی که جامعه نیازمند امید بیشتر است، هرگونه موازیکاری چه در بخش‌های اقتصادی و چه در حوزه‌های سیاسی و امنیتی به شکل‌گیری فضاهای چندگانه حکمرانی منجر خواهد شد که در نهایت ناکارآمدی دولت و کاهش مشروعیت حکمرانان را در پی خواهد داشت. به‌نظر من مقام معظم رهبری با توجه به اطلاعاتی که در اختیار دارند، تلاش کرده‌اند که از وقوع این اتفاق مهم و خطرناک پیشگیری کنند. این فعال سیاسی اصلاح‌طلب افزود: با توجه به شرایط حساس کنونی که مجاری انتظام امور باید واحد باشد، تکثر در مجاری مدیریتی کشور به جای «فزایندگی»، نقش «کاهندگی» را ایفا می‌کند که می‌تواند آثار مخربی برای کشور داشته باشد. به همین جهت، هم دولت باید مراقبت کند و اجازه ندهد که دیگران در هر شکلی متولی وظایف دولت شوند و هم اینکه افکار عمومی باید مراقبت کنند که تکثر در مدیریت می‌تواند به افزایش مشکلات کشور و تزلزل اعتماد عمومی نسبت به دولت منجر شود. هرگونه موازیکاری در شرایط کنونی با منافع ملی ما و اداره عقلانی جامعه در تعارض است.
حمایت از دولت؛ استراتژی رهبری
ناصر ایمانی، از فعالان سیاسی اصولگرا پیرامون سخنان رهبر معظم انقلاب درباره ضرورت پرهیز از دعوا و ایجاد تشکیلات موازی با دولت معتقد است که حمایت رهبری از دولت و دعوت از نیروهای سیاسی برای تقویت آن مسئله جدیدی نیست. ایشان پیش از این هم در سخنرانی‌های مختلف به این موضوع به‌عنوان یک استراتژی تأکید کرده‌اند. به گفته ایمانی، درحالی‌که دولت همزمان با فشارهای شدید خارجی مواجه است و از سوی دیگر در شرایط نامساعد اقتصادی با برخی اشتباهات و قصور مدیریتی دست و پنجه نرم می‌کند، ایجاد یأس و ناامیدی در مردم و بدبینی به دولت، راه‌حل مواجهه با شرایط موجود نیست. حمله و تخریب دولت و زیر سؤال بردن اعتبار آن در شرایط ویژه کنونی و در نهایت تضعیف دولت نزد افکار عمومی قابل‌قبول نیست. در این شرایط، دولت اقتدار خود برای اداره امور کشور را از دست خواهد داد. این فعال سیاسی اصولگرا معتقد است که راه‌حل مواجهه با فشارهای خارجی و مشکلات و مسائل داخلی و اقتصادی، نه در تضعیف دولت، بلکه در تقویت دولت، همدلی و همکاری با دولت است. در این راستا، نهادهای مختلف حکومتی و جریان‌های سیاسی روابط خود با دولت را باید به‌گونه‌ای تنظیم کنند که مانع از تضعیف دولت در برابر فشارهای خارجی شوند.
ایمانی افزود: دعوت رهبر معظم انقلاب برای حمایت از دولت در حالی است که خود ایشان همانند بسیاری از صاحب‌نظران به سیاست‌های اقتصادی دولت در یک سال اخیر انتقاد دارند. اما در پاسخ به این سؤال که «چه باید کرد؟»، نظر رهبری با برخی از افراد و جریان‌های سیاسی متفاوت است؛ پاسخ و تأکید رهبری در این باره، تقویت دولت و ایجاد روحیه امید در مردم است. این در حالی است که پاسخ‌های برخی چهره‌ها و گروه‌های سیاسی نه‌تنها در راستای تقویت دولت نیست بلکه زمینه‌های تضعیف دولت را فراهم می‌آورد؛ طرح ایده‌هایی مانند استعفای دولت، تغییر کلی اعضای کابینه، قطع حمایت سیاسی از دولت و... در این‌باره قابل اشاره است که از سوی جریان‌های منتقد دولت در یک سال گذشته مورد تأکید قرار گرفته‌اند.
ایمانی تأکید می‌کند که ما نباید به‌دنبال تعیین مصداق یا مخاطب خاص برای سخنان رهبری باشیم، چرا که تلاش در جهت تعیین مصادیق برای سخن ایشان، به‌خودی خود، آغاز یک جنجال و چالش جدید است. به گفته وی، همین مقدار کافی است که مخاطبان سخن رهبری، خود پیام ایشان را دریافت خواهند کرد؛ بنابراین باید قضاوت درباره مخاطب و مصادیق سخنان رهبری را به افکار عمومی واگذار کرد. این مسئله هم طبیعی است که یک گروهی که در موضع تخریب دولت ایستاده‌اند، خود را مخاطب سخنان رهبری قرار ندهند، اما افکار عمومی به خوبی درباره افراد و نهادهایی که به‌طور مستمر به تخریب و تضعیف دولت پافشاری می‌کنند، قضاوت خواهند کرد. ایمانی در پایان افزود: انتقاد از دولت از سوی جریان‌های سیاسی، نمایندگان مجلس، نخبگان و رسانه‌ها نباید با هدف تضعیف و تخریب دولت نزد افکار عمومی و ناامید کردن مردم صورت بگیرد.
خودتحقیری؛ آفت بیزاری همگانی
امیر محبیان- فعال سیاسی اصولگرا- در پاسخ به این سؤال همشهری تصریح کرد: موازیکاری به 2دلیل انجام می‌پذیرد؛ نخست به‌دلیل فقدان برنامه‌ریزی و تقسیم درست وظایف و دوم، عدم‌اعتماد به نهاد یا عامل نخستین که کاری را انجام می‌دهد و مدیر برای اطمینان بیشتر و پایش طرف نخست از سیستم یا عامل موازی بهره می‌گیرد. از لحاظ مدیریتی موازیکاری از یک سو منجر به افزایش هزینه می‌شود و از سوی دیگر نیروهای عامل، دچار ضعف روحیه می‌شوند زیرا آن را نشانه‌ای از عدم‌اعتماد مدیر به توانایی‌های خود می‌دانند. به همین دلیل عقلاً و اخلاقاً موازیکاری در صورت فقدان توجیه قدرتمند مفید نیست.
مؤسس حزب نواندیشان گفت: 2اتفاق در جامعه ما رخ داده است؛ نخست بمباران مردم توسط اخبار منفی از سوی ضد‌انقلاب و بیگانگان و متأسفانه رقبای سیاسی و دیگری نادیده گرفتن اقدامات مثبت نهادها و دولت و خودتحقیری که به آفت بیزاری همگانی انجامیده است. البته نمی‌خواهم و نباید غلو کرد اما ادامه این روند اعتماد اجتماعی را مخدوش و روان جامعه را دچار فرسودگی خواهد کرد. البته تأیید نکات مثبت نباید به نادیده انگاشتن ضعف‌ها و گسترش فرهنگ چاپلوسی بینجامد.
رئیس مرکز پژوهشی راهبردی آریا همچنین در تقسیم‌بندی خود از میان نقش رسانه‌ها و موضع‌گیری‌های قوای سه‌گانه در گسترش ویروس بدبینی در کشور گفت: متأسفانه نوعی از خودزنی و تحقیر توان نیروهای خودی در فضای سیاسی، اجتماعی و رسانه‌ای دیده می‌شود که فقط به افول روحیه ملی و خودکم‌بینی می‌انجامد. شوربختانه باید گفت همه با کوته‌اندیشی بخشی از این پروژه را پیش برده‌اند. تذکر رهبری بجا و برای برپا‌نگه‌داشتن دولتی است که مسئول حل مشکلات کشور است.
تشکیلات موازی، نفعی برای جامعه ندارد
عباس عبدی از دیگر چهره‌های اصلاح‌طلب درباره چگونگی شکل‌گیری نهادها و تشکیلات موازی در کشور گفت: این نهادهای موازی ریشه در ابتدای انقلاب داشت؛ پس از انقلاب این تصور شکل گرفت که نهادهای پیشین و مستقر قادر به انجام وظایف خود در قالب سازوکار جدید و شرایط انقلابی نیستند. به همین دلیل نهادهای دیگری شکل گرفت؛ مانند جهاد سازندگی، کمیته‌ها در کنار شهربانی و سپاه با وجود ارتش شکل گرفتند. طبیعی بود که پس از گذر از شرایط انقلابی این نهادها باید با یکدیگر ادغام می‌شدند؛ همانگونه که در بسیاری از حوزه‌ها این اتفاق افتاد. در موارد دیگر، وظایف نهادها به‌گونه‌ای بود که دیگر نمی‌شد آنها را نهادهای موازی درنظر گرفت و به لحاظ قانونی هم تفکیک وظایف در میان آنها وجود داشت. به گفته عبدی، سال‌ها پس از انقلاب جریان‌هایی با ادعای انقلابی‌گری، به ایجاد نهادهای موازی با دولت مبادرت کردند. وی افزود: با دقت در سخنان رهبری مشخص می‌شود که ایشان از واقعیت‌ها پیرامون نقش نهادهای موازی در تضعیف دولت کاملا مطلع هستند چرا که اگر چنین واقعیتی از نظر ایشان وجود نداشت این هشدار را نمی‌دادند؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد که این مسئله از نظر رهبری جدی است. عبدی معتقد است که هر نهادی اعم از موازی یا غیرموازی تا وقتی که غیرقانونی است نمی‌تواند هیچ‌گونه منافعی برای جامعه داشته باشد. وی درباره امکان برچیده شدن نهادهای موازی توضیح داد: اراده‌هایی که این تشکیلات را شکل داده‌اند، همچنان موجود هستند و به همین دلیل انتظار می‌رود که حضور آنها در جامعه همچنان تداوم داشته باشد.
امیر محبیان
متأسفانه نوعی از خودزنی و تحقیر توان نیروهای خودی در فضای سیاسی، اجتماعی و رسانه‌ای دیده می‌شود که فقط به افول روحیه ملی و خودکم‌بینی می‌انجامد.
غلامرضا ظریفیان
در شرایطی که جامعه نیازمند امید بیشتر است، هرگونه موازیکاری در هر حوزه‌ای به شکل‌گیری فضاهای چندگانه حکمرانی منجر خواهد شد.
عباس عبدی
اراده‌هایی که تشکیلات موازی را شکل داده‌اند، همچنان موجود هستند و به همین دلیل انتظار می‌رود که حضور آنها در جامعه همچنان تداوم داشته باشد.
ناصر ایمانی
در موضع تخریب دولت، افکار عمومی به خوبی درباره افراد و نهادهایی که به‌طور مستمر به تخریب و تضعیف دولت پافشاری می‌کنند، قضاوت
خواهند کرد.
در همینه زمینه :
زندگی
بنیاد فارابی
سوژه روز