فصل روابط اقتصادی مازندران و آذربایجان

اشکان جهان‌آرای| ساری-خبرنگار:

در بین استان‌های شمالی، گیلان با آذربایجان و گلستان با ترکمنستان مرز خشکی دارند و مازندران فقط از طریق دریا با کشورهای حاشیه دریای خزر همسایه است؛ یک فرصت که می‌تواند با توجه به داشتن 3 بندر امیرآباد، فریدونکنار و نوشهر، برای مازندران آورده مالی بالایی داشته باشد. به همین دلیل افزایش مراودات تجاری بین مازندران و کشورهای همسایه در چند سال اخیر به شکلی جدی پیگیری می‌شود و تاکنون چند نمایشگاه و ده‌ها سفر رسمی هیأت‌های دولتی و اقتصادی بین مازندران و کشورهای حاشیه دریای خزر انجام شده است. اما به نظر می‌رسد این فعالیت‌ها در کمتر از یک سال اخیر وارد فاز تازه‌ای شده و قرار است به مراحل جدیدتری ورود کند. ارتباطات اقتصادی مازندران با کشورهای شمالی ایران با وجود تحریم‌ها و چالش‌هایی که در عرصه بین‌المللی برای ایران وجود دارد، رو به افزایش است.

موانع سیاسی با رایزنی‌های مستقیم بین مسئولان داخلی و مدیران نهادهای کشورهای همسایه در حال کمرنگ شدن است و این طور به نظر می‌رسد که این کشورها نیز حتی با وجود فشارهای سیاسی ابرقدرت‌ها، مایل به افزایش روابط تجاری با استان‌های شمالی ایران، به‌ویژه مازندران هستند.  یکی از این کشورها که اخیرا ارتباط خود را با مازندران بیشتر کرده و روابط اقتصادی آن قرار است افزایش یابد، جمهوری آذربایجان است. کشوری 9 میلیون نفری که در مسیر توسعه‌یافتگی قرار دارد و با اقدامات زیرساختی که در عرصه تجارت و ترانزیت در دست اقدام دارد، تا یک دهه آینده نقش مهمی در اقتصاد کشورهای حوزه CIS خواهد داشت.

سفر 2 روزه مدیر بنادر و دریانوردی جمهوری آذربایجان به مازندران و بازدید زیرساخت‌های بندری و فعالیت‌های اقتصادی انجام شده در بندر امیرآباد و دیدار او با مدیران ارشد حوزه صادرات و واردات، حمل‌و‌نقل، اقتصاد و استاندار مازندران، نشان‌دهنده عزم جدی در این حوزه است. مدیر بنادر و دریانوردی جمهوری آذربایجان در سفری که به مازندران داشت، تحولات و پیشرفت استان و به‌ویژه منطقه ویژه اقتصادی امیرآباد را چشمگیر و قابل توجه عنوان کرد. 
«طالح زیادف» رشد و توسعه این امکانات در مازندران را، اتفاقی خوشایند برای جمهوری آذربایجان می‌داند. او معتقد است هر اقدام رو به پیشرفتی در شمال ایران، روی بنادر و اقتصاد جمهوری آذربایجان نیز تأثیرگذار خواهد بود. این مسئول جمهوری آذربایجان به پیشرفت‌های کشورش در بخش زیرساخت‌های بندری و ترانزیتی اشاره کرد و وجود یک بندر نسل سوم مجهز و رو به پیشرفت مانند امیرآباد در شمال ایران را فرصتی برای ایجاد ارزش افزوده در شمال ایران و به‌ویژه مازندران دانست.


فرصت ریلی برای بنادر

زیادف با تأکید بر این‌که بنادر نسل سوم، تعریف بنادر به عنوان دروازه‌های ورود و خروج کالا را تغییر دادند، از ایجاد یک بندر مجهز در نزدیکی باکو با ظرفیت تخلیه و بارگیری 15 میلیون تن در سال خبر داد. این بندر که حدود 3 ماه پیش به بهره‌برداری رسید، قرار است ظرفیت آن به 25 میلیون تن افزایش پیدا کند. 

وی با اشاره به رابطه خوب بین جمهوری آذربایجان و ایران و همچنین دو سازمان بنادر و دریانوردی، وجود شبکه حمل‌و‌نقل ریلی در امیرآباد و امضای تفاهمنامه سران دو کشور برای ایجاد راه‌آهن رشت-آستارا و ادامه آن در جمهوری آذربایجان را فرصتی برای افزایش فعالیت‌های بندری دانست.

این نگرش و رویکرد در مازندران نیز مورد توجه است تا جایی که استاندار مازندران در دیدار با «طالح زیادف» بر افزایش روابط اقتصادی بین دو کشور تأکید کرد و با فرصت خواندن جمهوری آذربایجان برای ایران و به‌ویژه مازندران، پیشنهاد برگزاری یک نمایشگاه و همایش بین‌المللی در زمینه توسعه صادرات دریایی بین بنادر حاشیه دریای خزر را مطرح کرد.

«محمد اسلامی» ایجاد ظرفیت مشترک همکاری بین دو منطقه امیرآباد و باکو را یکی از پایه‌های اقتصادی بین دو کشور می‌داند که دولت‌های هر دو کشور بر آن قائل هستند. نماینده عالی دولت با بیان این‌که همه بسترها برای ایجاد این ارتباط قوی وجود دارد و افتتاح اسکله رورو ریلی امیرآباد کمبودهای موجود برای این هدف را از بین می‌برد، از مدیران استان خواست تا برای برگزاری یک نمایشگاه و همایش بین‌المللی با حضور بازرگانان، شرکت‌های صادراتی، واحدهای بزرگ تولیدی و متخصصان تولید و صادرات کشورهای حاشیه دریای خزر به میزبانی مازندران در سال 2018 برنامه‌ریزی کنند و پس از آن نیز همین نمایشگاه برای افزایش و پیگیری تفاهمنامه‌ها در جمهوری آذربایجان برگزار شود.


زنجیره مدیریتی

البته آن‌چه این اهداف را می‌تواند محقق کند، صرفا گسترش تجهیزات بندری در مناطق مرزی کشورهای CIS نیست. این موضوع به یک زنجیره قدرتمند اقتصادی و مدیریتی نیاز دارد تا به نتیجه برسد. نکته‌ای که معاون امور بندری و اقتصادی بنادر و دریانوردی ایران بر آن تأکید دارد و معتقد است برای به نتیجه رسیدن فعالیت‌های یک مجموعه بندری باید در زنجیره تأمین و حمل‌ونقل ارتباط گسترده‌ای داشته باشیم.

«محمدعلی حسن‌زاده» با تأکید بر این‌که افزایش تجارت از مسیر بنادر، وابستگی سیاسی بین کشورها را افزایش می‌دهد، رشد فعالیت‌های اقتصادی و تجاری از طریق بنادر را به دلیل محدودیت نداشتن تبادل کالا، سبب رونق تولید در همه نقاط کشور و حرکت دومینویی رونق تولید در همه بخش‌های کشور دانست. این مسئول احیای کریدور شمال-جنوب را با توجه به نقش مهمی که جمهوری آذربایجان در غرب دریای خزر برای حمل‌ونقل غرب به شرق و به دست آوردن بازار شرق، غرب و شمال اروپا برای ایران دارد، یک ضرورت می‌داند و بر این باور است که باید چالش‌های بین بنادر شمال ایران و آذربایجان برطرف شود؛ چالش‌هایی که برخی از آنها زیرساختی هستند و بعضی دیگر اداری. 


رویکرد مثبت مدیران

به نظر می‌رسد مدیران مازندران در بخش روابط اداری آماده هر گونه همکاری برای افزایش روابط اقتصادی و تبادل کالا با آذربایجان هستند. 
به گفته مدیر کل گمرکات مازندران، آمار تبادلات کنونی بین دو کشور ناچیز است، اما با تعامل و همکاری بین دو منطقه می‌توانیم شاهد افزایش این آمارها و رشد شاخص‌های صادراتی بین مازندران و آذربایجان باشیم.  «علی یوسفی‌منش» الکترونیکی شدن فعالیت‌های گمرکی را یک فرصت برای افزایش سرعت تبادل اقتصادی بین دو منطقه می‌داند و بر این باور است که می‌توان با انعقاد چند تفاهمنامه، فرایند گمرکی بین مازندران و آذربایجان را سریع‌تر و آسان‌تر کرد.  «محمد محمدپور» رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت مازندران هم وجود بیش از 4 هزار واحد تولیدی و صنعتی در مازندران را فرصتی برای افزایش رابطه اقتصادی بین مازندران و آذربایجان می‌داند و بر افزایش روابط بین بازرگانان استان و آذربایجان تأکید دارد. 


تکمیل اسکله رورو ریلی

یکی از مهم‌ترین نیازهای منطقه برای رونق و افزایش روابط اقتصادی از طریق بنادر، تکمیل اسکله رورو ریلی بندر امیرآباد است که به گفته مدیر این بندر، تا 8 ماه آینده به بهره‌برداری می‌رسد.  «سیاوش رضوانی» بهره‌برداری از فرصت همسایگی با جمهوری آذربایجان را یک ضرورت می‌داند.  وی با بیان این‌که سهم تبادل کالا بین آذربایجان و بندر امیرآباد در سال 2014 حدود 908 هزار تن بود، می‌گوید: در سال‌های اخیر به دلیل شرایط اقتصادی و بین‌المللی این سهم کاهش یافت، اما سرمایه‌گذاری 700 میلیون دلاری در منطقه ویژه اقتصادی امیرآباد نشان می‌دهد که امیرآباد منطقه‌ای امن و مناسب برای سرمایه‌گذاری فعالان اقتصادی جمهوری آذربایجان است. به گفته رضوانی، این آمادگی وجود دارد که حجم مبادلات و سرمایه‌گذاری‌ها افزایش یابد.