با این راهنما می‌توانید دست دروغگوهای نه‌چندان حرفهای را رو کنید
دروغ‌سنجی به روش‌خانگی!
سمیرا مرکدی:
کشف دروغ آ‌‌ن‌قدر هیجان و جذابیت دارد که گاهی حاضر می‌شوی هزینه‌هایی هم برای آن بپردازی اما خیالت راحت باشد که آنچه می‌شنوی واقعیت دارد یا خیر! دروغ‌سنجی روش‌های خاص خود را دارد و در برخی کشورها ماموران امنیتی علاوه بر استفاده از دستگاه دروغ‌سنج برای گرفتن اعتراف، خودشان هم آموزش می‌بینند که چطور در صورت بازداشت شدن، دروغ بگویند اما زبان بدن و فیزیک‌شان آن را نشان ندهد! متنی که پیش‌رویتان قرار دارد بخشی از یافته‌های محققان و روانشناسان درباره علائم و نشانه‌های دروغگوهاست که قطعا در این روزهای پروعده و وعید به کارتان می‌آید! البته یادتان باشد که علائم اضطراب در زبان بدن همیشه نشانه دروغ‌گفتن نیست و لازم است بتوانید اضطراب ناشی از دروغ‌گفتن را از سایر اضطراب‌ها تشخیص دهید.
حرکت دست و پا
دست و پای افراد دروغگو معمولا هنگام حرف‌زدن حرکت اضافی زیادی دارد و بازی‌کردن با انگشتان خود یا وسایل همراه، نشانه‌ای از استرس‌داشتن برای برملا شدن موضوعی خاص است. گاهی هم به‌طور ناگهانی دست‌هایشان را در جیبشان می‌گذارند. براساس زبان بدن، فردی که کف دست‌هایش را نشان می‌دهد یعنی راحت و صادق است، اما وقتی دروغ می‌گوید به‌طور غریزی احساس می‌کند که باید دست‌هایش را پنهان کند. برخی از دروغگوها موقع دروغ‌گفتن صورت خود را طوری لمس می‌کنند و روی دهانشان را هم می‌پوشانند. مالیدن پلک‌ها، خاراندن گردن و پشت گردن هم می‌تواند حین دروغ‌گفتن بروز کند.
اگر در موقعیتی قرار گرفتید که طرف مقابل باید در مورد موضوع مهمی پاسخ دهد اما مدام پاهایش را تکان می‌دهد، یعنی عصبی شده و احساس راحتی نمی‌کند و می‌خواهد هرچه زودتر خودش را از آن شرایط خلاص کند. پس اگر فرد با محیط مشکلی نداشت و با شروع سوال شروع به تکان‌دادن پاهایش کرد احتمال بدهید که به دلایلی نمی‌خواهد واقعیت را بگوید و دنبال راه فرار است.
صحبت گوش و زبان
روانشناسان معتقدند که صدا، علامت خوبی برای شناسایی راست و دروغ است چون مغز براساس احساساتی که داریم آن را تنظیم می‌کند. وقتی دروغ می‌گوییم، می‌ترسیم رسوا شویم، به‌همین دلیل معمولا تن صدا تغییر می‌کند و خیلی زیر یا بم می‌شود. کسی که دروغ می‌گوید مدام کلمات یا عبارات را تکرار می‌کند. درواقع فرد دروغگو سعی در قانع‌کردن طرف مقابل یا خودش دارد و گاهی هم خودش دروغ خود را باور می‌کند. دقت داشته باشید وقتی کسی شروع به صحبت کرد و بدون آنکه از او جزئیات بخواهید بیش از حد در مورد آن مسئله توضیح داد احتمالا تلاش می‌کند با آوردن دلایل زیاد و توضیح بیش از حد، شما را قانع کند. البته دروغگوهایی هم هستند که بلافاصله سعی در عوض کردن موضوع دارند. در واقع باید مجموعه‌ای از رفتارهای فرد را کنار هم قرار دهید تا مطمئن شوید دروغ می‌گوید یا نه اما می‌توان یک سوال را به چندشکل مختلف مطرح و پاسخ ها را تجزیه و تحلیل کرد. وقتی فرد هنگام پاسخ، زیادی دچار خشکی دهان و زبان شد احتمال اینکه واقعیت را مخفی می‌کند وجود دارد چون خشکی دهان در چنین شرایطی نتیجه فشار سیستم عصبی و استرس است.
افشاگری چشمها
این جمله را اغلب ما از دوران کودکی شنیده‌ایم: «توی چشم‌هایم نگاه کن و راستش را بگو!»؛ شاید از زمان قدیم به‌شکل ناخودآگاه همه می‌دانستند که دروغگو معمولا نمی‌تواند مستقیم توی چشم طرف مقابل نگاه کند و دروغ بگوید. البته این موضوع هم بیشتر ویژه دروغگوهای مبتدی است؛ حرفه‌ای‌ها توی چشمتان نگاه می‌کنند و دروغ می‌گویند. این پدیده خیلی جدیدی نیست اما به‌طور کلی پنهان کردن نگاه هنگام دروغ، شایع‌ترین نوع زبان بدن است؛چشمها به پایین و اطراف حرکت می‌کند تا ارتباط چشمی برقرار نشود. از طرف دیگر تحقیقاتی که در حوزه اعصاب و زبان‌شناسی انجام شده حاکی از آن است که چشم نسبت به تفکرات مختلف ذهنی از خود واکنش‌های متفاوت نشان می‌دهد. مردمک چشم افراد دروغگو هنگام دروغ‌گفتن تنگ می‌شود. اما نشانه جالب دیگر که به‌صورت طبیعی وقتی از فردی که راست‌دست باشد سوال بپرسید اگر بخواهد با رجوع به خاطراتش (یعنی حقایق) جواب شما را بدهد به سمت بالا و چپ نگاه می‌کند. این در حالی است که اگر بخواهد با تکیه بر تصورات (یعنی بخواهد دروغ بگوید) جواب شما را بدهد به بالا و سمت راست نگاه می کند! به پایین نگاه‌کردن هم علاوه بر اینکه می‌تواند نشانه مطیع بودن فرد باشد می‌تواند نشان دهد که فرد احساس گناه می‌کند و واقعیت را نمی‌گوید. در مواردی هم ممکن است اینطور نباشد؛ بنابراین بهتر است پیش از پرسیدن سوال اصلی، طرف مقابل را با سوال‌هایی که پاسخش را می‌دانید امتحان کنید.
کم حافظه‌ها
«دروغگو کم‌حافظه است»؛ جمله‌ای که بارها شنیده ایم. درواقع حرفهای دروغگوها به‌دلیل ترس، کم و بیش ضدونقیض است، پس برای آنکه مطمئن شوید کسی دروغ می‌گوید یا نه، از او بخواهید دقیقا حرفی را که در یک موقعیت خاص زده برای شما در مواقع مختلف تکرار کند. حتی سوالات متفاوت و مدام در مورد همان مسئله می‌تواند ثبات فکری دروغگو را برهم بریزد. چنین فردی موقع حرف زدن، زیاد تپق می‌زند و سعی می‌کند به‌گونه‌ای گیج و مبهم سخن بگوید. اگر هم به صحبت او شک کنید شما را متهم به بی‌اعتمادی می‌کند و خیلی سریع با این کار می‌خواهد به بحث خاتمه دهد. از طرف دیگر، راستگوها با یادآوری موضوع و شرایط مورد گفت‌وگو چندان مشکلی ندارند اما دروغگوها چون خودشان ماجرا را ساخته‌اند و گاهی در حین گفت‌وگو آن را تکمیل می‌کنند مدام با مشکل مواجه میشوند.
تنفس و اضطراب
معمولا وقتی کسی در حال دروغ‌گفتن است، نفس‌کشیدن او سنگین می‌شود. این یک عکس‌العمل غیر ارادی است. گاهی بعد از آنکه طرز نفس‌کشیدن فرد تغییر کرد بلافاصله شانه‌ها را بالا می‌برد و تُن صدای کم‌عمقی پیدا می‌کند. در واقع تغییر حالت نفس‌کشیدن به علت بالارفتن ضربان قلب و افزایش جریان خون اتفاق می‌افتد؛درست مانند زمانی که شما عصبی هستید یا دچار احساس تنش می‌شوید. وقتی دروغ می‌گوییم می‌ترسیم دست‌مان رو شود و به همین دلیل دچار اضطراب می‌شویم و عرق می‌کنیم. البته دوباره یادآوری می‌کنیم که دروغ برای دروغگوهای حرفهای باعث اضطراب و استرس و عرق هم نمی‌شود!
ذره‌بین روی حرکات ریز میکرواکسپرشن (Microexpression) حالات ریز چهره است؛ کوچک‌ترین حرکات و تغییر حالات ناگهانی چهره که در کمتر از یک‌ثانیه انجام می‌شود. این حالات چهره دقیقا واکنش کنترل‌نشده ضمیرناخودآگاه است. زمانی که فرد مورد نظر در ظاهر خوشحال است اما در باطن عصبانی، این نشانه در حالات چهره‌اش گهگاهی در کمتر از یک‌ثانیه بروز می‌کند وتنها راه تشخیص آن داشتن مهارت است و اغلب مردم به میکرواکسپرشن‌ها دقت نمی‌کنند.
اگر می‌خواهید فردی را محک بزنید یا با‌اطمینان بیشتری حرف‌هایش را بررسی کنید بهتر است از شخص دیگری هم بخواهید که حین صحبت کردن شما،حرکات و رفتار آن فرد را زیر نظر بگیرد. این شخص می‌تواند کنار شما بنشیند یا اصلا یک ناظر از دور باشد اما فایده‌اش این است که می‌تواند به نکاتی توجه کند که احتمالا از دید شما پنهان می‌ماند. مثلا وقتی شما مشغول بررسی حرکات چشم طرف مقابل هستید تا ببینید مردمک به کدام سمت حرکت می‌کند امکان آن را ندارید که حرکات دست و پا را هم زیر نظر داشته باشید. یک دوست حرفهای و قابل اعتماد اینجا می‌تواند کمک حال خوبی باشد!
شخصیت راستگوها
راستگوها دنبال محبوبیت به هر قیمتی نیستند و اهمیت نمی‌دهند که در مورد آنها چه فکر می‌کنند. دنبال جنگیدن نیستند، ولی نمی‌ترسند با صداقت نظر و ذهنیت‌شان را ابراز کنند. آدم‌های راستگو نظرات و عقایدشان را حتی زمانی که اعتقادشان برخلاف نظر اکثریت است بیان می‌کنند. جالب است بدانید برخلاف آنکه دروغگوها تلاش می‌کنند با داستان‌سرایی توجه دیگران را جلب کنند و برای خود اعتباری به‌دست آورند، افراد راستگو بدون صرف هیچ انرژی اضافه‌ای، بدون اینکه خودشان بخواهند آن را کسب می‌کنند؛ آنها جاذبه زیادی برای اطرافیان و گاهی حتی بین مخالفان خود پیدا می‌کنند.
ترسوهای دروغگو
دروغ چگونه پدید می‌آید و کسانی که دروغ می‌گویند چه شخصیتی دارند؟ اگر نخواهیم بگوییم تمام دروغ‌ها اما می‌توانیم ادعا کنیم که اغلب دروغ‌ها در ترس ریشه دارند. به‌طور کلی کسانی که به دروغگویی عادت می‌کنند خودشان را باهوش می‌دانند و فکر می‌کنند که دروغ برای آنها فضای امنی ایجاد می‌کند تا آسوده‌تر به منافع خود برسند یا جلب توجه کنند. این افراد از یک‌سو قابل ترحم به‌نظر می‌رسند چون به‌دلیل پنهان‌کردن سختی‌های زندگی و کمبودهایی که داشته‌اند، از دروغ برای خودشان سرپناه ساخته‌اند، ولی از سوی دیگر می‌توانند خیلی خطرناک باشند چون به زیر پا گذاشتن اخلاقیات عادت کرده‌اند و گاهی هزینه‌های جبران‌ناپذیری برای اطرافیان‌شان به دنبال دارند و بهتر است تا حد ممکن از دوستی با این افراد غالبا ترسو دوری کرد.
روزی چند دروغ می‌گوییم؟
سال 2002 طبق مطالعات انجام‌‌شده در دانشگاه ماساچوست مشخص شد که حدود 60درصد مردم طی یک مکالمه 10دقیقه‌ای حدود 2 تا 3 بار دروغ می‌گویند. بد نیست ما هم آخر شب بنشینیم و دروغ‌هایی که در طول روز گفته‌ایم و دلایل آن را برای خودمان بررسی کنیم؛شاید واقعا دروغ‌ها ریشه در ترس‌های ما داشته باشند. اما اگر می‌خواهید از طریق زبان بدن دیگران به‌طور دقیق بفهمید که دروغ می‌گویند یا نه، باید نکته‌ای که دکتر لیلیان گلس-روان‌تحلیلگر و متخصص زبان بدن که با FBI همکاری می‌کند- می‌گوید را هم جدی بگیرید؛ او در کتاب خود به نام «زبان بدن دروغگوها» می‌نویسد: برای فهمیدن اینکه کسی دروغ می‌گوید اول از همه باید بدانید که رفتار آن فرد به‌طور معمول چگونه است،سپس به حالات چهره، زبان بدن و الگوی صحبت‌کردن او توجه کنید.
حرکات و ژست‌ها
سرفه‌کردن درون مشت، بالابردن دست روی سر و عقب‌بردن بالاتنه موقع حرف‌زدن از جمله ژست‌های آدم‌های دروغگوست. گاهی هم افراد دروغگو، شانه بالا می‌اندازند و بعد از تمام‌شدن حرف خود به سمت جلو خم میشوند. دروغگوهای حرفهای هم برای آنکه احساسات‌شان معلوم نشود حین حرف‌زدن کاملا خنثی عمل کرده و بدن را جمع و حرکات خود را محدود می‌کنند. وقتی فردی دهانش را جمع می‌کند یا زبانش را روی لب‌هایش می‌کشد باید به حرف‌هایش شک کرد چون این کار می‌تواند نشان دهد فرد خیلی عصبی است و می‌خواهد اطلاعات و عصبی‌بودنش را بروز ندهد. خنده زورکی و بی‌دلیل هنگام صحبت کردن یکی دیگر از علائم افراد دروغگوست. اگر از کسی سوالی پرسیدید و او ناگهان شروع به تکان‌دادن سر خود کرد، به احتمال زیاد دروغ می‌گوید.
در همینه زمینه :
