وحشت به‌توان یک جهان

عیسی محمدی

چه‌کسی فکرش را می‌کرد که آلمان، کشوری که در جنگ جهانی اول ویرانه‌ای بیش نبود، دوباره برخیزد و اتفاقاتی دومینووار را شروع کند که نتیجه‌اش، کشته‌شدن نزدیک به 50میلیون نفر شود؟ اما چنین اتفاقی افتاد و وسیع‌ترین جنگ تاریخ رخ داد تا ده‌ها میلیون نظامی و غیرنظامی به کام مرگ بروند. جنگ جهانی دوم، اتفاقی بود که بشر از یاد نخواهد برد. دستمایه کتاب‌های فراوانی شده است. پس بی‌مناسبت نیست 5کتاب از میان هزاران اثری که در این رابطه نوشته شده بود را مرور کنیم؛ کتاب‌هایی که باعث می‌شوند نگاه ما به این جنگ فراگیر، عمیق‌تر شود.

سلاخ‌خانه شماره پنج/کرت وانه‌گت
 رسم روزگار چنین است

«سلاخ‌خانه شماره پنج» با آن بیان خاص و طنزگونه خود رمانی است که در واکنش به بمباران درسدن آلمان در روزگار پایانی جنگ جهانی نگاشته شده. در واقع کتاب، حاصل تجربه‌های عینی نویسنده است که در جریان این بمباران، در سلاخ‌خانه‌ای در این شهر دوران اسارت خودش را می‌گذراند. رمان در سال 1969توسط وانه‌گت، نویسنده آمریکایی نشر یافت. مشهورترین اثر وانه‌گت، حاوی گزارش‌هایی تکان‌دهنده از یکی بزرگ‌ترین بمباران‌های جنگ‌ جهانی دوم بوده است؛ واقعه‌ای که در آن، از 13تا 15فوریه سال 1945، ۱۳۰۰بمب‌افکن متفقین، 3900تن بمب را روی این شهر تخلیه کردند. این رمان پست‌مدرن، درواقع رمانی ضد‌جنگ درآمده است؛ رمانی که موضوع اصلی‌اش را  کودکان و جنگ تشکیل داده و در اصل، نام دیگرش نیز جنگ صلیبی کودکان است.

کتاب خاطرات چرچیل؛ طوفان نزدیک است/ وینستون چرچیل
 یادداشت‌های آقای زیرک 

وقتی که جنگ جهانی دوم را مرور می‌کنیم، به اسم‌های اثرگذاری می‌رسیم؛ ازجمله چرچیل که در فرهنگ عامه، نماد سیاسی‌بازی دانسته می‌شود. چرچیل، خاطرات خودش از روزگار سیاست‌ورزی و جنگ جهانی دوم را قلمی کرده است؛ کتابی که گزیده‌ها و نیز جلدهایی کامل از آن، به زبان فارسی برگردان شده‌اند. این مجموعه کتاب‌ها درواقع، دیدگاه چرچیل و انگلیسی‌ها را نسبت به درگیری با نازی‌ها، تایم‌لاین جنگ جهانی دوم، از راه رسیدن آمریکایی‌ها و در نهایت شکست نازی‌ها بیان می‌کند. همچنین فشرده‌ای از این خاطرات توسط ذبیح‌الله منصوری، در 1704صفحه و 2جلد نشر یافته است. البته منصوری در تاریخ‌نویسی، متهم به اغراق‌گویی هم هست؛ ولی به هر حال کتاب او نیز در جریان کتاب‌های مرتبط با نسخه اصلی قرار می‌گیرد.

دانشنامه مصور جنگ جهانی دوم/ سیمون آدامز
 مصورخوانی یک جنگ جهانی 

این کتاب، در واقع به‌شدت به کسانی توصیه می‌شود که اهل کتابخوانی حرفه‌ای نیستند ولی دوست دارند اطلاعاتی برگزیده از مهم‌ترین واقعه قرن بیستم داشته باشند. کتاب در 72صفحه، به مهم‌ترین وقایع جنگ جهانی دوم می‌پردازد. مزیت نسبی کتاب( در صفحات کم آن، عکس‌محور بودن و شرح عکس‌نویسی در این کتاب) باعث شده تا با کتابی راحت‌خوان در حوزه جنگ جهانی دوم روبه‌رو باشید. این دانشنامه مصور مرتبط با جنگ جهانی دوم را می‌توانید با 25هزار تومان تهیه کنید و در اختیار اعضای خانواده‌تان بگذارید.

ظهور و سقوط رایش سوم/ویلیام شایرر
 تاریخ‌نویسی‌های شاهد دادگاه نورنبرگ 

نویسنده این کتاب، یک روزنامه‌نگار و مورخ آمریکایی است. شاریر قبل از شروع جنگ جهانی، خبرنگار نشریاتی چون شیکاگو تریبون در اروپا بود و در طول جنگ نیز برای رادیوی سی‌بی‌اس از این جنگ گزارش تهیه می‌کرد. او همچنین دسترسی ویژه‌ای به اسناد سری کشف‌شده دولت رایش سوم، دفتر خاطرات شخصی تعدادی از فرماندهان ارشد هیتلر و... داشت و توانست به پشتوانه این اطلاعات بکر، کتابی خواندنی درباره روزگار جنگ جهانی دوم بنگارد. کتاب درواقع، به شیوه‌ای تحقیقی و واقع‌گرایانه، سعی کرده به سمت و سوی جنگ جهانی دوم برود و به‌همین دلیل، باورپذیر از آب در آمده است. نکته جالب اینکه، نویسنده کتاب حتی در دادگاه نورنبرگ هنگام محاکمه سران حزب نازی نیز حضور داشته است.

جنگ چهره‌ زنانه ندارد/ سوتلانا الکسیویچ
جنگ به روایت زنانه

زنان البته در بیشتر جنگ‌ها، در حاشیه قرار گرفته‌اند و به‌عنوان شخصیت‌های پرستار و امدادگر و پشت خاکریز و... حضور داشته‌اند اما در خاطره‌نوشت «جنگ چهره زنانه ندارد»، یکی از مشهورترین کتاب‌های مرتبط با جنگ جهانی دوم را با موضوع خاطرات زنان روسی که با نازی‌ها جنگیده‌اند، می‌خوانیم. این زنان، درواقع رزمندگانی بودند که در خط مقدم حضور داشتند؛ درست در وسط میدان جنگ و اسلحه به دست. البته گروهی دیگر از این زنان نیز در همان تصاویر معمول همیشگی، یعنی در نقش پرستار و پزشک و آشپز و... در این جنگ جهانی حضور داشتند که خاطرات آنها نیز خواندنی است. نکته جالب این کتاب، صحبت با این زنان و مستندنگاری از آنها و نیز بازخوانی وقایع جبهه روسیه در جنگ جهانی دوم است. الکسیویچ، به‌خاطر این کتاب و یکی دیگر از کتاب‌هایش و به‌دلیل مستندنگاری‌هایش از جنگ، نوبل ادبیات 3سال پیش را هم گرفت.