وقت استقلال اروپا

محمدامین خرمی | خبرنگار:

یک سال پس از انتخاب امانوئل مکرون به ریاست‌جمهوری فرانسه، او بالاخره آنگونه که بسیاری انتظارش را داشتند در قامت ناجی اتحادیه اروپا ظاهر شد و از تصمیمش برای تقویت جایگاه این سازمان از طریق پیگیری طرح دفاع جمعی اروپا خبر داد.

مکرون که دیروز در جمع سفرای فرانسه سخن می‌گفت از آماده‌سازی پیشنهاد امنیتی جدید این کشور خبر داد که طی ماه‌های آینده در اختیار دیگر اعضای اتحادیه اروپا قرار خواهد گرفت. رئیس‌جمهور فرانسه در سخنانی بی‌سابقه گفت: «اروپا دیگر نمی‌تواند برای امنیتش به آمریکا متکی باشد؛ تامین امنیت اروپا بر عهده خود ماست.» رئیس‌جمهور فرانسه که در جمع 250نفر از سفرا، نمایندگان مجلس و کارشناسان بین‌المللی سخنرانی می‌کرد گفت که طرح جدید فرانسه درباره امنیت اروپا طرحی فراگیر است و تمامی کشورهای اروپایی و همچنین روسیه را به شرط حل و فصل بحران اوکراین در بر خواهد گرفت.

سخنان مکرون در حالی مطرح می‌شود که‌ماه گذشته دونالد ترامپ طی حضور در نشست سران ناتو در بروکسل، متحدان اروپایی‌‌‌اش را در مورد ادامه تعهدات امنیتی متقابل میان کشورهای عضو این سازمان ناامید کرد. ترامپ از یک سال قبل دائما اروپایی‌ها را به عدم‌پایبندی به پرداخت سهم‌شان از هزینه‌های نظامی ناتو متهم و اعلام کرده آمریکا دیگر قصد ندارد سهم بیشتری از هزینه‌ها را در این سازمان تقبل کند؛ موضوعی که با واکنش منفی کشورهای اروپایی مواجه شده است.

قدرت در فرانسه دهه‌هاست که میان دو جریان اصلی سیاسی در این کشور یعنی راست‌های میانه و چپ‌های میانه دست به‌دست می‌شود. مردم فرانسه اما سال گذشته در یک انتخابات پرشور به احزاب بزرگ پشت کردند و رأی خود را به نفع نامزد مستقل انتخابات یعنی امانوئل مکرون 40ساله به صندوق‌ها انداختند. او از همان ابتدا شعار «نه چپ؛ نه راست» سر داد و وعده‌اش به لرزه در آوردن نظام سیاسی در فرانسه بود. او با کسب 66درصد آرا چنین کرد. مکرون ترمیم اقتصاد و مبارزه با ترورسیم را اولویت برنامه‌های داخلی خود عنوان کرد و در سیاست خارجی مسیر تقویت «اروپای واحد» را در پیش گرفت. او خود را یک «اروپایی معتقد» می‌داند و حتی بازسازی اقتصاد فرانسه را هم در راستای تقویت سازوکار اتحادیه اروپا دنبال می‌کند. مکرون وعده داده با ترمیم اقتصاد فرانسه، این کشور را دوباره در جایگاهی نزدیک به آلمان قرار دهد تا هر دو کشور بتوانند تقویت‌کننده شاکله اقتصادی این سازمان باشند.

سخنرانی دیروز مکرون، اعلام سرفصل سیاست‌ خارجی فرانسه طی یک سال آینده بود و به‌نظر می‌رسد او اکنون رسما در مسیر احیای ایده اروپای واحد قدم گذاشته است. رئیس‌جمهور فرانسه گفت: «لازم است طرحی نو در اندازیم و اتحادهای جدید خلق کنیم. فرانسه به‌دنبال ساختن اروپایی است که می‌تواند از خود حفاظت کند؛ حتی در شرایط امروز که افراط‌گرایی بیشتر شده و ملی‌گرایی به اوج خود رسیده است.» اشاره مکرون به قدرت‌گیری دوباره احزاب راست‌گرای افراطی در برخی کشورهای اروپای شرقی است که طی دو سال اخیر اتحادیه اروپا را با تأکید بر تمایلات ملی‌گرایانه با چالش جدی روبه‌رو کرده‌اند.

فرانسوی‌ها در تقویت ایده اروپای واحد در کنار آلمان‌ها قرار می‌گیرد که طی دو دهه گذشته در سایه ضعف اقتصاد و سیاست در فرانسه، وظیفه رهبری اروپا را به تنهایی به دوش می‌کشیدند. پیشنهاد مکرون برای تقویت همکاری‌های نظامی کشورهای اروپایی و پایان وابستگی به آمریکا، تکرار سخنان اخیر وزیر خارجه آلمان است. هایکو ماس که از 5‌ماه قبل سکان هدایت سیاست خارجی آلمان را به‌دست گرفته هفته گذشته در یک روزنامه آلمانی زبان از کشورهای اروپایی خواست به وظیفه خود عمل کنند و در مقابل واشنگتن به «وزنه‌ای سنگین» تبدیل شوند. سخنان وزیر خارجه آلمان در حالی مطرح می‌شود که روابط اروپا و آمریکا به شکل بی‌سابقه‌ای در سایه اختلافات تجاری به سردی گراییده است.

مکرون برگزیت را هم «انتخاب قابل احترام» مردم انگلیس دانست و گفت که پذیرفتن آن از سوی اعضای اتحادیه اروپا ضروری است. او همچنین گفت: «پذیرش برگزیت نباید با بروز اختلاف در اتحادیه اروپا همراه شود.» رئیس‌جمهور فرانسه ارتباط میان پاریس و لندن را «ویژه» و «مهم» خواند اما در عین حال بار دیگر «اروپایی» بودن خودش را به رخ کشید و تأکید کرد: «این ارتباط هرگز نباید به قیمت گسست در اتحادیه اروپا تمام شود.»

خاورمیانه؛ کانون  سیاست خارجی فرانسه

مکرون در سخنان دیروزش سعی کرد به بیشتر چالش‌های امنیتی جهان که اروپا را نیز به نوعی درگیر خود کرده بپردازد. او با اشاره به وضعیت کنونی سوریه گفت: «سیاست ما در قبال سوریه واضح است؛ مبارزه با داعش، حمایت از مردم و ارسال کمک‌های بشردوستانه.»

رئیس‌جمهور فرانسه همچنین به تصمیم کشورش درباره آینده بشار اسد هم اشاره کرد و گفت: «من از همان ابتدا با برکناری اسد به‌عنوان پیش‌شرطی برای حل بحران سوریه موافق نبودم. تعیین رهبران مردم سوریه به فرانسه ارتباطی ندارد.» مکرون از کشورهای جهان خواست به حق حاکمیت مردم سوریه احترام بگذارند.

امانوئل مکرون همچنین وضعیت امنیتی در سوریه را به خواست ایران، سوریه و ترکیه گره زد و گفت: «همه‌‌چیز شفاف و ساده است؛ تنها با احترام به حق حاکمیت مردم سوریه است که می‌توان ثبات را به منطقه بازگرداند. در این‌باره از سوریه و ترکیه توقع بیشتری داریم. بعد از آن مسئله ایران را هم می‌توان حل کرد. سیاست ما حمایت از حقوق بشر، نهادهای مدنی، فعالان سیاسی و روزنامه‌نگاران است.»

مکرون از ابتدای حضورش در قدرت تلاش کرده نقش سنتی فرانسه در سیاست خاورمیانه را احیا کند. از دخالت برای حل بحران لبنان گرفته تا مخالفت با ترامپ بر سر انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس، تلاش برای تأثیرگذاری در تعیین مسیر مذاکرات پایان جنگ در سوریه و همراهی با ایران و دیگر کشورهای اروپایی برای حفظ توافق هسته‌ای همه نشانه‌های تمایل رئیس‌جمهور جوان فرانسه به احیای نقش کشورش در معادلات بین‌المللی است.

آفریقا؛ متحد پاریس

مکرون در ادامه سخنانش به جایگاه قاره آفریقا و کشورهای آفریقایی در استراتژی جدید سیاست خارجی فرانسه اشاره کرد و خطاب به سفرایش گفت: «اتحادهای جدید را باید در آفریقا جست‌وجو کرد. از همه شما می‌خواهم که در تعامل فرانسه با قاره آفریقا نقش محوری ایفا کنید.» او همچنین در سخنانی بی‌سابقه گفت: «آفریقا برای فرانسه بسیار مهم است؛ آفریقا بخشی از هویت ماست.»تمایل مکرون به احیای حضور فرانسه در قاره آفریقا از حدود 8‌ماه پیش نمایان شد. مکرون برخلاف دیگر روسای جمهور فرانسه، توجه به آفریقا را نیز در صدر برنامه‌های خود قرار داده و توسعه کشورهای آفریقایی را برای مبارزه با تروریسم و مهار بحران پناهجویان ضروری دانسته است. او زمستان سال گذشته به آفریقا سفر کرد. رئیس‌جمهور فرانسه 60سال پس از فروپاشی شاکله استعمار در جهان و پایان سیطره استعماری کشورش بر سرزمین آفریقا، پا به کشورهای این قاره گذاشت تا از آغاز دوره‌ای جدید از ارتباط میان پاریس و آفریقا بگوید. اگرچه نظام استعمار فرانسه در آفریقا در میانه قرن بیستم فروپاشید اما این کشور همچنان برخی سرزمین‌های آفریقایی را تحت کنترل و نفوذ داشت. مکرون به‌خاطر برخی رفتارهای استعماری کشورش از مردم آفریقا عذرخواهی کرد و از تصمیمش برای پایان دادن به تسلط فرانسه بر کشورهای آفریقایی خبر داد.