هشدار نمایندگان مجلس به اروپا

سیده‌زهرا عبداللهی؛ روزنامه‌نگار

با اقدام رسمی 3 کشور اروپایی در فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه جمهوری اسلامی ایران، فضای سیاسی کشور بار دیگر تحت‌تأثیر یکی از حساس‌ترین پرونده‌های بین‌المللی قرار گرفته است. نمایندگان مجلس شورای اسلامی با هشدار در مورد تبعات این اقدام تأکید کرده‌اند که در صورت ادامه این روند، ایران گزینه خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) را به‌عنوان یک راهکار جدی در دستور کار قرار خواهد داد.

مکانیسم ماشه ابزاری حقوقی در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است که به کشورهای عضو برجام اجازه می‌دهد در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، تحریم‌های بین‌المللی بدون نیاز به تصویب مجدد قطعنامه بازگردد. در مقابل، پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) که ایران نیز عضو آن است، کشورهای عضو را متعهد به پرهیز از دستیابی به سلاح هسته‌ای و همکاری در استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای می‌کند.

آغاز روند ماشه توسط اروپا
در ۲۸ اوت ۲۰۲۵، 3 کشور اروپایی فرانسه، آلمان و بریتانیا با ارسال نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران را آغاز کردند؛ اقدامی که معنای آن بازگشت احتمالی تحریم‌های چندجانبه سازمان ملل است. این تحول واکنش‌های گسترده‌ای در مجلس شورای اسلامی به همراه داشت و بسیاری از نمایندگان آن را اقدامی خصمانه و فاقد مبنای حقوقی دانستند.

ابوالفضل ابوترابی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، گفت: مکانیسم ماشه به‌طور رسمی فعال شده و معنای آن بازگشت تحریم‌هاست. او تأکید کرد جمهوری اسلامی ایران در برابر هر اقدام خصمانه واکنش قاطع نشان خواهد داد و هیچ محدودیتی برای دفاع از حقوق خود قائل نیست. به گفته او، مجلس از دولت خواسته است گزینه خروج از NPT را بررسی کند، زیرا ادامه حضور در این پیمان تحت شرایط موجود منطقی نخواهد بود.

مجلس: ایران آماده اقدامات متقابل است
حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نایب رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس با بیان اینکه اقدام کشورهای اروپایی سوءنیت آشکار دارد، تصریح کرد: این اقدام نه پشتوانه حقوقی دارد و نه می‌تواند ایران را وادار به عقب‌نشینی کند. او افزود: مجلس به روشنی اعلام می‌کند کشور هیچ محدودیتی در برابر زیاده‌خواهی طرف‌های مقابل نخواهد پذیرفت و همه ابزارهای قانونی برای حمایت از تصمیمات دولت فعال خواهد شد.
محمداسماعیل کوثری، دیگر عضو کمیسیون امنیت ملی نیز هشدار داد که بازگشت تحریم‌ها پیامدهای اقتصادی و سیاسی برای کشورهای متخاصم خواهد داشت. او گفت: ایران آماده اقدامات متقابل، به‌ویژه در حوزه‌های انرژی و هسته‌ای است و مجلس با تمام توان از دولت در مسیر حفظ حقوق هسته‌ای حمایت می‌کند.

نگاه به درون؛ مکانیسم ماشه بی‌اثر است
محمدرضا صباغیان بافقی، نماینده مردم بافق رویکردی متفاوت اما همسو با سایر نمایندگان داشت. او در گفت‌وگویی تأکید کرد: مکانیسم ماشه بیش از آنکه واقعیت عینی داشته باشد، ابزاری روانی است. به گفته او، ایران سال‌ها تحت تحریم بوده و فشارهای کنونی چیز تازه‌ای نیست. اگر کشور به توان داخلی متکی شود و مسائل داخلی خود را حل کند، مکانیسم ماشه دیگر اثرگذار نخواهد بود. صباغیان تأکید کرد ایران باید یک‌بار برای همیشه بایستد و نشان دهد تحریم‌ها نمی‌توانند اراده ملی را تضعیف کنند.

اسنپ‌بک بدون وجاهت قانونی
علاءالدین بروجردی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس فعال‌سازی مکانیسم ماشه را اقدامی سیاسی و فاقد مبنای حقوقی توصیف کرد. او در گفت‌وگو با همشهری آنلاین گفت: طرف‌هایی که خود به تعهداتشان عمل نکرده‌اند، صلاحیت استناد به این سازوکار را ندارند. آمریکا رسما از برجام خارج شده و اروپا نیز با تعلل و بی‌عملی، توافق را عملا بی‌اثر کرده است.
او افزود: چین و روسیه به عنوان اعضای دائم شورای امنیت با این اقدام مخالفت کرده‌اند و همین امر نشان می‌دهد اقدام اروپا بیش از آنکه جدی باشد، تلاشی سیاسی برای نشان دادن نقش از دست‌رفته خود در عرصه بین‌الملل است. به باور بروجردی، حتی اگر اروپایی‌ها بازگشت تحریم‌ها را پیگیری کنند، شرایط کشور تغییر چشمگیری نخواهد کرد زیرا فشارهای یک جانبه آمریکا و اروپا طی سال‌های اخیر به مراتب سنگین‌تر از محدودیت‌های سازمان ملل بوده است.

 گزینه خروج از NPT روی میز
نمایندگان مجلس در مجموع تأکید دارند که فعال‌سازی مکانیسم ماشه نباید ایران را منفعل کند و کشور باید در برابر زیاده‌خواهی‌ها ایستادگی کند. به گفته آنان، یکی از مهم‌ترین گزینه‌ها، خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است؛ اقدامی که می‌تواند نشان دهد ایران حاضر نیست تعهدات یک‌جانبه را بدون دریافت امتیاز واقعی ادامه دهد.