یک استیضاح آرام و پیچیده

فرزانه آیینی/ خبرنگار
مجلس رأی اعتمادش را از مسعود کرباسیان، وزیر اقتصاد و دارایی پس گرفت و نمایندگان استیضاح‌کننده ورای خاستگاه سیاسی‌شان- اصلاح‌طلب، اصولگرا‌ یا مستقل - کنار هم عکس یادگاری گرفتند تا همراهی فرا‌جناحی‌شان را رسما ثبت کنند.

عکس مشترک الیاس حضرتی، طیبه سیاووشی و حمیده زر‌آبادی با اصولگرایان مجلس چون مهرداد لاهوتی و علیرضا سلیمی، یادگاری روز برکناری کرباسیان در بهارستان بود که با شعار پاسخ به مطالبه مردمی ثبت و ضبط شد. مجلس دیروز با 137رأی موافق، 121رأی مخالف و 2رأی ممتنع از مجموع 260نماینده حاضر، ‌به رفتن کرباسیان از وزارت اقتصاد رأی داد تا نشان دهد که صدای مردم را می‌شنوند و او را در رأس جزیره اقتصادی دولت، مقصر و نا‌کارآمد می‌داند.

نمایندگان 18روز پیش با رأی به استیضاح علی ربیعی، او را از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی عزل کرده بودند و کمتر از 24ساعت دیگر بررسی طرح سؤال از رئیس‌جمهوری را در دستورکار دارند.

جلسه علنی دیروز مجلس به 3‌دلیل ویژه بود؛ دلیل اول، حضور پر‌شمار و چشمگیر‌ دولتی‌ها یا به تعبیر علی لاریجانی، وسیع دولتمردان در صحن بهارستان نخستین ویژگی خاص نشست دیروز پارلمان بود. از اسحاق جهانگیری، محمود واعظی و بیژن زنگنه گرفته تا محمد‌جواد آذری‌جهرمی، محمد‌جواد ظریف،‌ محمود علوی، علی‌اکبر صالحی و معاونان و مشاورانشان سبب تحرک بی‌سابقه نمایندگان شده بود، هم کرسی‌های نمایندگان دولت به‌خاطر ازدحام نمایندگان شلوغ بود، هم حواشی صحن مجلس به‌خاطر گعده مجلسی‌ها با برخی دولتی‌ها چون واعظی، زنگنه و جهرمی بی‌نظم.

جهرمی، واعظی و زنگنه در حالی به درخواست نمایندگان در نشست‌های غیررسمی آنها در گوشه و کنار مجلس حاضر می‌شدند که براساس آیین‌نامه داخلی مجلس رفت‌وآمد دولتمردان در صحن مجلس به‌جز کرسی‌های ویژه آنها ممنوع است و نکته جالب این بود که علی لاریجانی در صدر مجلس هیچ انتقادی به این رویه نوظهور نداشت.

همین امر یعنی لابی مکرر دولتی‌ها و مجلسی‌ها در جریان بررسی استیضاح کرباسیان خبر از این می‌داد که اهمیت رأی اعتماد مجدد مجلس به وزیر اقتصاد که 12‌ماه است بر مسندش تکیه زده، برای دو قوه در درجه دوم اهمیت قرار داشت و دستور کار ویژه فردای مجلس - سه‌شنبه - یعنی بررسی طرح سؤال از رئیس‌جمهوری مهم‌ترین فاکتور آمد و شد نمایندگان،‌وزرا و معاونان رئیس‌جمهور در روزی بود که به نام وزیر اقتصاد خورده بود.

مجلس و دولت بر سر طرح سؤال از رئیس‌جمهور پی‌در‌پی مشغول رایزنی بودند و همین امر بررسی استیضاح کرباسیان را به روندی بی‌فراز و فرود بدل کرده بود که فقط 2 بار شاهد اوج‌گیری بود که ارتباط مستقیمی هم به بررسی استیضاح کرباسیان نداشت؛ بار اول به‌دلیل اعلام استعفای الیاس حضرتی از فراکسیون امید به‌خاطر پافشاری بر استیضاح کرباسیان و دیگری درگیری لفظی مهرداد لاهوتی و عبدالرضا عزیزی بر سر یک تذکر که جو مجلس را متشنج کرد و ربطی به بحث استیضاح هم نداشت.

دلیل دوم اینکه موافقان استیضاح کرباسیان و حتی خود وزیر روی یک خط صاف و بدون فراز و فرودی خبر‌ساز یا قابل‌توجه در 17محور استیضاح با صدایی آرام و بدون هیجان نطق می‌کردند و مجلس مشغول رایزنی و لابی با دولتمردان بود، امضای نامه‌های مکرر و نشست و برخاست با وزرا از یک سو و گعده‌های 6-5 نفره نمایندگان با هم حاشیه‌ای بود که بر متن نشست دیروز غالب شده بود. تنها زمانی که استیضاح مورد توجه اکثریت مجلس و رسانه‌ها واقع شد، در زمان نطق 2عضو شاخص فراکسیون امید بود؛ زمانی که مسعود پزشکیان در مخالفت با استیضاح و الیاس حضرتی در موافقت با استیضاح سخن گفتند. اولی در باب ریشه‌یابی مشکلات و قربانی‌نکردن مدیران در فضای شکل‌گرفته و دیگری هم درباب نا‌کارآمدی وزیر به‌عنوان سکاندار اقتصادی کشور و اینکه برکناری کرباسیان حداقل مطالبه مردم است.

دلیل سوم و مهم‌ترین دلیل ویژه‌بودن نشست دیروز مجلسی‌ها، اتحاد اصلاح‌طلبان یا اصولگرایان ولایی و مستقلین مجلس برای برکناری کرباسیان از وزارت اقتصاد بود؛ هرچند هر سه فراکسیون در نشست صبح همان روز به‌صورت جداگانه رأی به مخالفت با استیضاح داده بودند اما زور منتقدان کرباسیان در هر سه فراکسیون چربید و آنها با رأی به استیضاح، دومین وزیر روحانی را در پایان نخستین سال کاری دولت دوازدهم برکنارکردند. «ناامیدی مردم»، «خالی‌شدن جیب و سفره مردم» و «افزایش نرخ تورم» 3کلید‌واژه مشترک استیضاح‌کنندگان بود.
اتحاد منتقدان رویه اقتصادی دولت در نشست دیروز آنچنان محسوس و بی‌سابقه بود که سبب مصاحفه برخی از امیدی‌ها و اصولگرایان وابسته به جبهه پایداری با هم شد‌ و در نهایت در قابی مشترک عکس یادگاری هم گرفتند.


کرباسیان چرا استیضاح شد؟

استیضاح کرباسیان قریب به 10روز پیش در 17محور و 33 امضا اعلام وصول شد. عدم‌توانایی در تدوین و اعمال سیاست‌های اقتصادی و مالی کشور، ناتوانی در اداره امور اقتصادی کشور، عدم‌تدبیر لازم در ساماندهی اقتصادی کشور، عدم‌اعمال‌تکلیف قانونی در حوزه فعالیت‌های بانکی، عدم‌توانایی در افزایش ثروت عمومی، عدم‌توانایی در شفاف‌سازی‌ و سالم‌سازی‌ اقتصاد کشور، عدم‌توانایی درتوجه به اقتصاد مقاومتی، نابسامانی در افزایش قیمت‌ها و تورم افسارگسیخته در حوزه اقتصادی ازجمله محورهای استیضاح کرباسیان است که در حقیقت می‌توان آنها را واکنشی مستقیم به نوسانات ارزی اخیر و افزایش مشکلات معیشتی مردم برآورد کرد.

اعلام وصول استیضاح کرباسیان از خرداد‌ماه گذشته تا‌ همین دیروز روند پرفراز و فرودی را طی کرد؛ مهم‌ترین علت حساسیت مجلس بر عملکرد او، داستان گرانی‌ها و مشکلات معیشتی مردم است که از دی‌ماه گذشته تا‌کنون سبب شکل‌گیری تجمعات مردمی در سراسر کشور بود.

مجلسی‌ها هرچند در نخستین گام‌هایشان، حتی پیش از استیضاح علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی که 2هفته قبل برگزار شد، سودای استیضاح کرباسیان را داشتند، اما سخنان رئیس‌جمهور درباره لزوم ترمیم کابینه سبب شد، نمایندگانی که پیگیر استیضاح او بودند، مدتی در به سرانجام رساندن طرح‌شان دچار تعلل شوند. اما بعد از اینکه انفعال دولت در ترمیم کابینه اقتصادی‌اش را دیدند، دوباره دست به‌کار شدند و استیضاح کرباسیان را وارد گردونه اجرایی بهارستان کردند.

تا دقیقه90‌ نشست دیروز نمایندگان که مجلس وارد رأی‌گیری شد، 3 فراکسیون سیاسی بهارستان (فراکسیون امید، فراکسیون مستقلین و فراکسیون نمایندگان ولایی) با استیضاح اعلام مخالفت کرده بودند. در همین راستا هم بود که الیاس حضرتی، عضو فراکسیون امید در پی فشارهای هم‌طیفی‌هایش برای انصراف از ایراد نطق در موافقت با استیضاح کرباسیان اعلام کرد از عضویت در فراکسیون امید استعفا داده است تا رویه شخصی او تخریبی برای فراکسیون امید نباشد.

همین روند پیچیده استیضاح کرباسیان، یعنی‌ بازپس‌گیری امضا‌های اولیه و مسکوت‌ماندن طرح و جمع‌آوری امضای مجدد آن و ناهماهنگی فراکسیون‌ها با بدنه‌شان سبب طرح شبهاتی در مورد استیضاح کرباسیان شده بود. برخی نمایندگان بررسی استیضاح کرباسیان را ترفندی برای به حاشیه بردن طرح سؤال از رئیس‌جمهور می‌دانستند و می‌گفتند با داد مجلس بر سر کرباسیان، جو بهارستان نسبت به سؤال از رئیس‌جمهور آرام‌تر خواهد شد تا نمایندگان ‌در جلسه روز چهارشنبه با طمأنینه بیشتر مقابل روحانی قد علم کنند .برخی دیگر از نمایندگان همچون اکثریت فراکسیون امید نیز نداشتن گزینه مناسب برای جایگزینی کرباسیان در وزارت اقتصاد را عامل تردید مجلس برای عزل او می‌دانستند و جمعی دیگر چون مسعود پزشکیان با اعتقاد به اینکه کرباسیان مسئول شرایط پیش‌آمده اقتصادی نیست، خواستار حل ریشه‌ای مسائل از سوی نمایندگان بود.

 در لابه‌لای این گمانه‌زنی‌ها، جمعی دیگر اما طرح استیضاح کرباسیان را لابی دولتمردان با هیأت‌رئیسه برای عزل کم‌حاشیه وزیر اقتصاد می‌دانند و آن را به بازی دولت و مجلس تعبیر می‌کنند؛ بازی‌ای که نقش ذینفعان وزارت صمت در آن کمرنگ نیست. به‌زعم آنها عزل کرباسیان سبب نادیده‌‌گرفته‌شدن ضعف‌های وزارت صمت در نا‌بسامانی‌های اقتصادی اخیر می‌شود و محمد شریعتمداری در رأس این وزارتخانه از سایه استیضاح مجلس در امان می‌ماند؛ چنان‌که پیش‌تر احمد امیرآبادی، عضو هیأت‌رئیسه مجلس شائبه ایجاد‌شده مبنی بر دخالت دولت در اعلام وصول استیضاح مسعود کرباسیان، وزیر امور اقتصادی و دارایی را تأیید کرده و خبر داده بود: مجموعه معاونت پارلمانی رئیس‌جمهور، (28مرداد)، تلاش داشتند که استیضاح وزیر اقتصاد اعلام وصول شود، اتفاقا به‌دلیل همین تلاش‌ها بود که 12نفر از نمایندگان فراکسیون نمایندگان ولایی به هیأت‌رئیسه نامه نوشتند و اعلام کردند که استیضاح وزیر اقتصاد در مجلس به زمانی بعد از سؤال از رئیس‌جمهور موکول شود که محقق نشد.

   حاشیه‌های خبرساز یک استیضاح



   در ابتدای این جلسه حاجی‌دلیگانی، بهادری، خادمی، رحیمی جهان‌آبادی، پاپی‌زاده، نوروزی، بدری، کاظم‌زاده، کیانپور، ساری، جاسمی و سلام امینی به‌عنوان متقاضی استیضاح صحبت کردند و پس از نطق یک‌ساعته وزیر، حسن سلیمانی و مسعود پزشکیان نیز به دفاع از وزیر اقتصاد پرداختند. پس از اظهارات نمایندگان موافق وزیر، لاهوتی و حضرتی در موافقت با استیضاح صحبت کردند و کرباسیان هم از فرصت دفاع آخر خود استفاده کرد.

   خودروی آقای ایکس: هدایت‌الله خادمی ازجمله موافقان استیضاح در نطقش مدعی شد: آقای ایکس خودروی ۳۵۰ میلیونی را با ۱۰۰میلیون تخفیف به قیمت ۲۵۰میلیون و با وام 4 درصد دریافت کرده و به نام دخترش زده است!

   ماجرای درگیری بین 2نماینده: در جریان سخنرانی مهرداد لاهوتی، وی در خلال صحبت‌هایش گفت: «آقای عزیزی کنار بروید، درحالی‌که خطاب لاهوتی به عزیزی نماینده ابهر بود، عبدالرضا عزیزی نماینده شیروان با فریادهای خود به لاهوتی واکنش نشان داد و همانطور با عصبانیت قصد رفتن به سمت لاهوتی را داشت که با ممانعت وکیلی و امیرآبادی اعضای هیأت رئیسه مواجه شد. در این حین صورتش به جایگاه ناطقان اصابت کرد، او از شدت ناراحتی فریاد می‌زد و وکیلی دستش را روی دهان او گذاشته بود، در این حین لاهوتی مدام با باز و بسته کردن دست‌هایش به عزیزی می‌گفت دور شو و برو، لاهوتی با دور‌شدن عزیزی به لاریجانی گفت: شما باید جلسه را مدیریت کنید. لاریجانی به او پاسخ داد شما طوری حرف بزنید که من بتوانم مدیریت کنم!