رونمایی از پیچیدهترین نوع معماری ایرانی
موضوع: شرح معماری حمامهای تهران
ویژگی: پیچیدگی بنا و عناصر تزئینی
حمامها یکی از مهمترین مؤلفههای معماری سنتی را بهخود اختصاص دادهاند. اینکه حمامهایی با قدمت ۵۰۰ ساله همچنان در تهران وجود دارند نشان از معماری خاص و کمنظیر آنهاست. معماری حمامها از لحاظ فنی یکی از پیچیدهترین انواع معماری است.
محمود منیعی، تهرانپژوه، درباره معماری حمامهای تهران میگوید: «تأمین آب، آبرسانی به فضاهای مختلف، شیوه عایقبندی مخازن گوناگون آب و نگهداری آب در آنها و همچنین روش گرمکردن آب و تفکیک آبهای سرد و گرم از مشکلات فنی ساخت حمام بود. از طرفی، حمامها نه در استحکام بنا، بلکه در ظاهر نیز از جنبههای زیبایی منحصربهفردی برخوردار بودند. حمام نواب در این زمینه بهترین مثال است. 2بخش کوچک و بزرگ حمام بهترتیب شامل قسمتهایی همچون جلوخان، سردر ورودی، هشتی، راهروی ارتباطی، سربینه، میان در گرمخانه، خزینه، شاهنشین، اتاق نظافت، تون، جامخانه و چاهخانه بود. انبار آبخانه هم بخش مهمی از معماری حمام را بهخود اختصاص میداد. انبار آب سرد یا چالحوض فضایی بود که آب را از چاه یا قنات کشیده و در آن انبار میکردند. این فضا طوری بود که از طرفی آب را بتواند به خزینه گرمخانه هدایت کند و از طرفی از پشتبام و محل چاهها دسترسی داشته باشد. بیشترین تزئینات حمام، همیشه در رختکن یا بینه بود، کف بینه و غرفههای اطراف آن معمولاً با سنگ پوشیده میشد. در اطراف فضای میانی بینه، سکوها یا غرفههای بلندی دیده میشود برای نشستن و استراحت مراجعان که در آنجا رخت میکندند.»
از نخستین حمامهایی که با تزئینات گچبری و آینهکاری ساخته شد، حمام سلیمانیه یا همان کشوریه یهودیان تهران بود. این حمام در زمان خودش به آینهکاری، منبتکاری، آهنکاری، کاشیکاری و تزئینات گچبری منحصربهفردش شهره بود؛ از این رو به «حمام بینظیر» نیز معروف شد.