اهمیت انتخاب مسیر درست برای راه‌آهن اردبیل

میرمعظم ابراهیمی|  اردبیل- کارشناس برنامه‌ریزی شهری : 

استاندار وقت اردبیل روز هشتم دی 95، با حضور در نوار مرزی پارس‌آباد مغان نقاط مناسب برای اتصال راه‌آهن آذربایجان به استان را بازدید و بررسی کرد. در همان زمان، انتشار این خبر و جست‌وجوی نقاط اتصال راه‌آهن به جمهوری آذربایجان در مرز شهر اصلاندوز به‌جای بیله‌سوار مغان، پرسش‌هایی را در مورد مسیر این خط ریلی و نحوه تاثیرگذاری این اتصال بر شرایط زیرساختی- اقتصادی استان برانگیخت. 

گمرک بیله‌سوار مغان، دروازه اصلی صادرات و واردات با جمهوری آذربایجان و منطقه قفقاز است و از این رو نقش عمده‌ای در پیوندهای اقتصادی اردبیل با مناطق اقتصادی داخل و خارج کشور دارد. تقویت یا تضعیف این دروازه کارکردی- عملکردی بر آینده اقتصادی استان تأثیر خواهد گذاشت. موضوع مهم تاثیرگذار بر سرنوشت اقتصادی- زیرساختی اردبیل مسیر این خط ریلی است. طبق نقشه‌های شبکه ریلی آتی کشور، این احتمال وجود داشت که این مسیر ریلی بدون عبور از شهرهای اردبیل و فقط با گذر از مناطق مجاور مرز، به مقصد برسد. این احتمالات با بیانات اخیر استاندار آذربایجان شرقی در خصوص توافق تامین مالی پروژه ریلی اصلاندوز- جلفا با رئیس‌جمهوری کشور آذربایجان وارد مراحل جدی‌تری شده است. اجرای راه‌آهن جمهوری آذربایجان- نخجوان از این مسیر در کنار اجرای پروژه کریدور شمال- جنوب از مرز آستارا و گیلان باعث می‌شود موقعیت ژئوپلتیک- ژئواکونومیک استان اردبیل تضعیف شود و نقش تاریخی و قدرتمند این استان در مسیر جاده ابریشم و در ارتباط با اقتصاد منطقه آذربایجان، کل کشور و منطقه قفقاز به حاشیه برود. این امر به تضعیف جدی گمرک بیله‌سوار منجر می‌شود و اگر موجب تعطیلی آن نشود، دروازه کنونی قفقاز را کم‌رونق خواهد کرد.

با در نظر گرفتن منافع ملی- سرزمینی کشور و مصالح منطقۀ آذربایجان می‌توان با امتداد راه‌آهن سراسری از میانه- اردبیل - مغان، به همراه عبور خط ریلی بین‌المللی جمهوری آذربایجان- ایران- نخجوان و ترکیه از مسیر بیله‌سوار- اردبیل- تبریز، موقعیت چهارراهی تاریخی استان اردبیل را احیا و امکان تحرک توسعه در تمام استان و منطقه را فراهم کرد. درست این است که خط ریلی بین‌المللی از گمرک بیله‌سوار وارد کشور شود و سپس با عبور از شهرهای گرمی، رضی، اردبیل، سرعین، نیر و سراب به سمت تبریز، منطقه آزاد جلفا و جمهوری خودمختار نخجوان ادامه یابد و امکان اتصال به خط ریلی کشور ترکیه را نیز فراهم کند. امکان صادرات و واردات مستقیم به جمهوری آذربایجان، گرجستان و روسیه از استان‌های آذربایجان شرقی- غربی و اردبیل کمترین مزیت این مسیر است. در غیر این صورت این مسیر مانند مسیر ریلی شمال- جنوب، منفعت چندانی برای توسعه کشور نخواهد داشت. در صورت تحقق مسیر ریلی آذربایجان- بیله‌سوار- اردبیل– تبریز- نخجوان، این مسیر علاوه بر انتقال کالا، می‌تواند نقش مهمی در جابه‌جایی مسافر نیز داشته باشد و جریانی پایدار برای توسعه اقتصاد و صنعت گردشگری استان‌های منطقه آذربایجان فراهم کند.

این مسیر می‌تواند حضور گسترده‌تر و پایدار محصولات تولیدشده در این استان‌ها را در بازار کشورهای قفقاز و روسیه فراهم آورد. کم‌توجهی به این موضوع مهم مزایای منطقه‌ای و توان‌های رقابتی اردبیل را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و فرصت‌های ژئوپلتیک- ژئواکونومیک تاریخی- جغرافیایی اردبیل را تهدید می‌کند. این امر با تضعیف گمرک بیله‌سوار و تضعیف جریانات و پیوندهای اقتصادی اردبیل، به صورت یک واقعه تاریخی بزرگ در راه عقب‌ماندگی اردبیل قلمداد خواهد شد و امکان استفاده از توان‌های داخلی و فرصت‌های بیرونی را تاحدی از میان می‌برد.
اکنون می‌توان با یک تصمیم منطقی راه را برای توسعه و پیشرفت عادلانه و مبتنی بر مزایای منطقه‌ای استان اردبیل فراهم کرد و با جلوگیری از یک اشتباه، به توسعۀ استان‌های شمال کشور یاری داد.