برگرفته از کتاب فرهنگ بروبچه های ترون
نوشته مرتضی احمدی
چاک جعده: کنار جاده، طول خیابان و جاده.
چشمش پس کلهاش است: همه جا را میبیند جز جلو پایش را، انگار چشم ندارد.
حالیته: فهمش را داری، چیزی حالیت شد، تو کتت رفت، چیزی دستگیرت شد.
حرف کشی: اقرار گرفتن، به حرف درآوردن.
خالی بند: لافزن، پشتهمانداز، چاخان.
خر خود را راندن: اختیار خود را داشتن، به کسی نیازی نداشتن.
درش را تر کرده: فرار کرد، قالش گذاشت، جاگذاشتش، درش را مالید، سرش شیره مالید، کلاه سرش گذاشت، خامش کرد.
دست پیش گرفتن: پیشی گرفتن، زرنگی کردن (دست پیش گرفته که پس نیفته).
دمپایی: با شوخی به آدمهای ناشی، ناوارد و تازه کار گفته میشود.
نامآوران
بانویی که واکسن شبه وبای التور را ساخت
دکتر «آذر اندامی» وقتی مشغول معاینه بیمارش بود تعادلش را از دست داد و روی زمین افتاد. تومور مغزی باعث شد تا 28مرداد سال 1363 این بانوی تلاشگر 58 ساله چشم از جهان فرو بندد. خانم دکتر را بیشتر به ساخت واکسن وبا میشناسند. او سال 1331 در رشته پزشکی دانشگاه تهران قبول شد و از زادگاهش رشت به تهران آمد. او پس از اتمام دوره عمومی پزشکی، تخصص زنان و زایمان گرفت. بیشتر شبها و روزهای تعطیل را در بیمارستان میماند و حتی شیفت پزشکان دیگر را میپذیرفت تا تجربه بیشتری به دست آورد. بعد از آن در وزارت بهداری و بعد در انستیتو پاستور با سمت دستیار آزمایشگاه در بخش واکسنسازی میکروسکوپی مشغول کار شد و با سمت رئیس آزمایشگاه میکروبشناسی و تهیه واکسنهای میکروبی به کارش ادامه داد. در سالهای 1342 تا 1345 بیماری «شبه وبای التور» شیوع پیدا کرد. از آنجا که تنها مرکز تهیه واکسن در کشور انستیتو پاستور بود تمام امکانات در اختیار آزمایشگاه میکروبشناسی قرار گرفت. خانم دکتر سرانجام توانست واکسن وبای التور را بسازد و از بروز فجایع هولناک و دردآور جلوگیری کند.
زحمات شبانهروزی دکتر اندامی باعث شد تا این دستاورد ارزشمند به کشورهای همسایه هم فرستاده شود. او با استفاده از بورس تحصیلی انستیتو پاستور به پاریس رفت و سال۱۳۴۶ موفق به دریافت گواهینامه باکتریولوژی شد. اندامی با علاقه تمام کار و تحصیل را ادامه داد و سال 1353 گواهی تخصصی علوم آزمایشگاهی بالینی را هم به کارنامه خود اضافه کرد. دکتر اندامی بارها برای مطالعه و پژوهش در زمینه باکتریهای رودهای و باکتریوفاژها و سرمشناسی به فرانسه و بلژیک اعزام شد. با تلاشهای یکی از 3فرزندش، «آذرمیدخت خلعتبری» در سال ۱۹۹۲میلادی اتحادیه بینالمللی ستارهشناسی (IAU) حفرهای به قطر ۳۰ کیلومتر در جنوب سیاره زهره به نام مادرش «آذر» نامگذاری شد.
شناسنامه
چاپخانه فاروس
چاپخانه «فاروس» بیش از صد سال پیش در اواسط خیابان لالهزار ساخته شد. مؤسسان آن از اقلیتهای ارامنه ایران به نام لئون و شرکا بودند. در جوار چاپخانه فاروس فروشگاهی بود که نمایندگی ماشینهای تحریر فارسی و لاتین آن زمان را بهفروش میرساندند. در طبقه فوقانی چاپخانه یک سالن بزرگ تئاتر و نمایش بود که سالها نمایشنامههای جالب و دیدنی را به معرض نمایش میگذاشتند.
در اسناد مؤسسه نوریانی تاریخ تأسیس این چاپخانه ۱۲۷۸ شمسی ثبت شده و در مقطع سال ۱۳۳۴ در این کارگاه 2دستگاه ماشین چاپ دستی و پایی، یک دستگاه ماشین چاپ نیم ورقی اتوماتیک، 2دستگاه هم ماشین چاپ 4 و 6ورقی سیلندری که قادر به چاپ حروف وکلیشه و فرمهای تجارتی بودند و در قسمت صحافی 6دستگاه ماشینهای مختلف در حال کار بودند.
چاپخانه فاروس سال ۱۳۳۸ به خیابان لالهزار نو، کوچه کاخ انتقال یافت. این نقل و انتقال به فوریت و خیلی غیرتخصصی انجام پذیرفت. در این سال به ندرت چاپخانهای در ایران پیدا میشد که مجهز به انواع حروف به زبانهای مختلف باشد. همچنین به حروف و حاشیهها و انواع مختلط خط برنجها مجهز باشد. این ابزار و ملزومات در دهههای ۲۰ و ۳۰ دلیل بر مجهز و کامل بودن چاپخانه به حساب میآمد که چاپخانه فاروس از این نظر در ردیف بزرگترین و مجهزترین و از نخستین کارگاههای چاپ مدرن زمان خود محسوب میشد.
روزی روزگاری
این کاخ، گلستان است
کاخ گلستان در محدوده بازار و میدان 15خرداد مکان آشنایی برای تهرانیها و حتی گردشگران است. این کاخ از کاخهای دوران زندیه و قاجار با قدمتی بالغ بر ۴۴۰ سال یکی از منحصربهفردترین مجموعههای تاریخی ایران است. اطلاق نام گلستان به این مجموعه ریشه در بنیان تالاری به نام «گلستان» دارد که از بناهای عهد آقا محمد خان قاجار بود. کاخ گلستان از عهد صفویه تا دوران معاصر دستخوش تغییراتی شده است. کاخ گلستان تیر سال ۱۳۹۲ خورشیدی در سی و هفتمین اجلاس سالانه کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو بهعنوان میراث بشری از جانب یونسکو به ثبت رسید.
آلبوم خانه این مجموعه یکی از مهمترین مخازن دنیا و دومین مخزن عکس و فیلم بعد از موزه بریتانیا به شمار میآید. مرکز اسناد خطی کاخ گلستان بهعنوان یکی از مراکز مهم جهان از نظر تعداد اسناد خطی و مکتوب دوران قاجار شناخته میشود.
این کاخ تاریخی یکی از لوکیشنهای مورد علاقه فیلمسازان و مستندسازان هم به شمار میرود. مثلاً بخشهایی از سریالهای «معمای شاه» و «سالهای مشروطه» به کارگردانی «محمدرضا ورزی» در کاخ گلستان فیلمبرداری شده است.
فرهنگ بر و بچههای ترون
در همینه زمینه :
اینفوگرافیک
گزارش