تکرار سناریو در بازار

رستا یزدانی

پیش از آنکه صدای پای تحریم‌های جدید به گوش برسد، بازار خودرو طعم تحریم را چشید. از اوایل سال گذشته بود که دولت تصمیم گرفت ثبت سفارش واردات خودروها را به‌دلیل دستکاری در تعرفه‌ها مسدود کند. نخستین شوک به بازار با اوج‌گیری شایعه‌ها در مورد افزایش دوبرابری تعرفه‌ها وارد شد. قیمت خودروهای خارجی با افزایش مواجه شد و از هراس افزایش بیشتر قیمت‌ها، تقاضا در این بازار در مسیر صعود گام برداشت. هیأت دولت، افزایش تعرفه را تصویب کرد و پس از 6 ماه، ثبت سفارش‌ واردات با تعرفه‌های جدید گشایش یافت. قیمت خودروهای وارداتی در این ایام به‌طور رسمی افزایش یافت.

پس از این مرحله، آواری دیگر بر سر بازار خودرو فرود آمد. التهابات بازار ارز به رشد بیشتر قیمت خودروهای وارداتی منجر شد و این موج رفته‌رفته وارد بازار خودروهای تولید داخل شد. افزایش تقاضا در بازار تا جایی پیش رفت که قیمت خودروهای تولید داخل تا 50درصد بیشتر از قیمت کارخانه، نرخ‌گذاری شد. عرضه محصولات از سوی خودروسازان هم برای کنترل بازار کافی نبود.

موج سوم در بازار خودرو با خروج آمریکا از برجام ایجاد شد. برندهای خودروسازی با اعلام تعلیق فعالیت در ایران، شرایط را برای صنعت و بازار خودرو دشوار ساختند. اگر خودروهای وارداتی ناشی از افزایش بهای ارز و ممنوعیت واردات با جهش قیمت مواجه شدند، خودروهای تولید داخل به‌دلیل پیش‌بینی کاهش تولید، سقف‌های قیمتی را درنوردیدند. افزایش تقاضا در این بازار به‌دلیل پیش‌بینی رشد قیمت به‌قدری بود که برخی خودروهایی که قبلا روی دست خودروسازان و چینی‌سازان می‌ماند نیز با حباب قیمتی مواجه شدند.

تاریخ برای صنعت خودرو در حال تکرارشدن است. این بار به فاصله 6سال از رویداد قبلی، صنعت خودرو با تکانه‌ای جدید مواجه شده است. در نیمه‌اول دهه90 با سخت‌ترشدن تحریم‌های هسته‌ای، شرکای خارجی خودروسازان ایرانی رفته‌رفته میدان را ترک کردند و از همکاری مشترک سر باز زدند. پژو و رنوی فرانسه به‌عنوان اصلی‌ترین شرکای صنعت خودرو که سهم بالایی در تولیدات، ایران خودرو و سایپا داشتند با تحریم صنعت خودروی ایران، افت شدید تولید خودرو در ایران را رقم زدند. خودروسازان هنوز هم نتوانسته‌اند رکورد تولید در سال1390 را تکرار کنند. در این سال‌ها هیچ مدل جدیدی غیر از انواع برندهای چینی وارد بازار ایران نشد و همان مدل‌های قبلی نیز با قطعات کم‌کیفیت چینی به تولید می‌رسید. با امضای برجام بلافاصله تحرکات برای وصل‌شدن دوباره شرکای خارجی به‌خودروسازان داخلی آغاز شد. نخستین قرارداد پسابرجامی را ایران خودرو با پژو منعقد کرد و شرکت مشترک جدیدی تاسیس شد که تولید مدل‌های روز پژو در ایران را کلید زد. سایپا هم با سیتروئن قرارداد همکاری امضا کرد. قرارداد بزرگ دیگر را وزارت صنعت با شرکت رنو به امضا رساند که براساس آن قرار بود قطب سوم خودروسازی کشور از سوی این برند فرانسوی راه‌اندازی شود. چشم‌انداز مثبت برای تولید محصولات جدید و با کیفیت موجب شد تا طی 2سال اخیر بازار آرام بگیرد و  قیمت‌های بازار به نرخ کارخانه نزدیک شود. مدل‌های قبلی با قطعات با کیفیت و اصلی به تولید رسید و رضایت بیشتری را جلب کرد. مدل‌‌های جدید هم رفته‌رفته سر رسیدند اما این روند تنها 2 سال پایدار ماند. با خروج آمریکا از برجام، شرکای خودروسازان، فعالیتشان را در ایران به حالت تعلیق درآوردند.

در این شرایط، بازار روزهای سال1391 را به یاد آورد که با تعدیل نرخ ارز در صنعت خودرو، افزایش بیش از 2 برابری قیمت‌ها رقم خورد و کیفیت محصولات نیز کاهش یافت. بار دیگر صدای پای چینی‌ها در بازار خودرو با بسامد بیشتری شنیده می‌شود.
بار دیگر باید انتظار رونق تولید خودروهای چینی و خلق برندهای جدید از چشم‌بادامی‌ها در بازار خودروی ایران را داشت. با توجه به پایان عصر دلار 4200تومانی برای قطعات خودرو، واردات اجزای اتومبیل با دلار بالای 8هزار تومان رقم خواهد خورد و این موضوع قیمت رسمی تولیدات داخلی را به نرخ‌های بازار خواهد رساند. فربد زاوه-کارشناس صنعت خودرو- معتقد است که نخستین اثر تحریم‌ها، کاهش تیراژ تولید، افزایش هزینه و کاهش کیفیت محصولات خواهد بود.
به گفته او، خودروسازان برای تأمین قطعات به شرکت‌های کوچک و متوسط رو می‌آورند و این شرکت‌ها با سوء‌استفاده از شرایط موجود، به گرانفروشی می‌پردازند که نهایتا منجر به افزایش هزینه‌های مشتری ایرانی می‌شود.