افسانه سکه‌های 25 تومانی

لیلا شریف | روزنامه‌نگار 

 تب خرید سکه‌های 25تومانی باز هم در میان ایرانی‌ها بالا گرفته است و بعد از بحث داغ جیوه قرمز چرخ خیاطی‌های قدیمی، حالا قیمت‌های نجومی این سکه‌ها، نبض بازار عتیقه را به دست گرفته است.یکی از قیمت 2میلیون تومانی این سکه‌ها خبر می‌دهد و دیگری با تأکید بر سال تولید، چند میلیونی بر قیمت قبلی اضافه می‌کند، این زنجیره می‌چرخد و می‌چرخد و از بازارهای خیابانی عتیقه‌فروشی تا سایت‌های اینترنتی خرید و فروش را از آن خود می‌کند.داستان علاقه ایرانی‌ها به این سکه‌ها و شایعات پیرامونش وقتی عجیب‌تر می‌شود که بدانیم برخلاف تصور رایج، فلزهای به کار رفته در سکه‌های 25تومانی ارزش چندانی ندارند و خود سکه‌ها نیز تنها در یک صورت برای کلکسیون‌دارها جذاب هستند که به قول کهنه‌کارهای صنف عتیقه‌فروش‌ها، «بسته‌بندی بانکی ‌آنها باز نشده و در دست نچرخیده باشد.»با وجود تمام نکات پشت پرده این سکه‌ها اما واقعیت این است که هنوز مردم کوچه‌و‌بازار خیال می‌کنند که سکه‌های پر از خط و خش 25تومانی می‌تواند مانند یک معجزه زندگی‌شان را زیر و رو کند و همین امیدواری کافی است تا در یک شب، زنان و مردانی که سکه‌های چند تومانی را به رسم یادگار در صندوق نگه‌داشته بودند، به‌فروشنده‌ این یادگاری‌ها تبدیل شوند.

راز محبوبیت ضرب‌شده‌های سال 80
داستان سکه‌های ضرب شده در دوران معاصر یک‌خطی نیست و به راحتی نمی‌توان در مورد راست و دروغ بودن داستان قیمت‌های میلیونی‌ آنها حکم صادر کرد. برای اینکه اصل ماجرا مشخص شود، به سراغ علی زمزم یکی از چهره‌های معروف اینستاگرام و البته شهر اصفهان رفتیم که به عنوان یک عتیقه‌فروش شناخته شده،‌ گالری فروش سکه‌، اسکناس و سند دارد. او در گفت‌وگو با همشهری، برای اولین بار راز محبوبیت سکه‌های 25تومانی را فاش کرد: «سکه‌ها از قدیم قیمت داشتند اما برای بعضی سکه‌ها ماجرا کمی متفاوت است.» براساس توضیحات علی زمزم، باید بدانیم که بعضی از سکه‌ها به دلیل محدودیت در تعداد ضرب (که معمولا مخصوص سال خاصی می‌شوند) در میان کلکسیون‌دارها محبوبیت خاصی دارند چرا که در دسترس همه نیستند: « سکه 25تومانی در سال‌های 1372 تا 1382 ضرب شد‌ اما بانک مرکزی در سال 1380 تیراژ خیلی پایین به گمانم کمتر از 100 هزارتا ضرب کرد. همین تعداد پایین باعث شد تا سکه‌های 25تومانی سال 1380 مشتری داشته باشند.»
2 سکه قیمتی در 4 دهه اخیر
وقتی حرف از سکه‌های ارزشمند می‌شود، باید گفت که برای کلکسیون‌دارها 2 سکه ضرب شده از سوی بانک مرکزی در دوره جمهوری اسلامی هستند که از ارج و قرب خاصی برخوردارند؛ سکه یک ریالی و سکه 25تومانی. به گفته این فعال بازار عتیقه، ماجرای ارزش این سکه‌های یک‌ریالی هم مانند سکه‌های 25تومانی می‌شود، یعنی باز هم بحث تعداد ضرب اندک در میان است و هیچ ارتباطی به آلیاژ سکه‌ها ندارد: «سکه‌های یک‌ریالی سال‌1376 سکه‌های گرانی هستند که مثل سکه‌های 25تومانی سال‌1380 خاطرخواه زیادی دارند. باقی سکه‌های این بازه زمانی گران و کمیاب نیستند و در بازار موجودند. کل سکه‌هایی که از زمان جمهوری اسلامی ضرب شده‌اند، به قیمت 25میلیون تومان و با کیفیت بانکی قابل تهیه هستند و این 2 سکه که گفتم قیمتشان بالاست.» ماجرای سکه یک‌ریالی سال‌1376 هم به تعداد ضرب پایین برمی‌گردد چرا که «در سال‌1376 که آخرین دوره ضرب این سکه بود، فقط 6هزارتا ضرب شد و الان هم این سکه‌ها به قیمت 8 میلیون تومان خرید و فروش می‌شوند. باز هم می‌گویم که بحث کیفیت بانکی است و سکه‌های این سال دست مردم نیست.» نکته مبهم در مورد نحوه دسترسی به سکه‌های کیفیت بانکی و بسته‌بندی شده (که بین مجموعه‌دارها رد و بدل می‌شود) مربوط به حلقه اول افرادی است که به این سکه‌ها دسترسی پیدا کرده‌اند، موضوعی که به گفته این کارشناس سکه با داستان‌های مگو و دلال‌های خاص گره خورده است.

فقط دنبال کیفیت بانکی هستیم
خبر فروش سکه‌های 25 تومانی در شبکه‌های اجتماعی چنان پر و بال گرفته است که این موضوع را به بحث داغ میان کاربران شبکه‌های اجتماعی تبدیل کرد. برخی گمان می‌کنند که در مورد این سکه‌ها، بحث بر سر آلیاژ است اما اصل ماجرا با این موضوع هیچ ارتباطی ندارد. این کارشناس و فروشنده سکه در این رابطه توضیح داد: «اینکه خبر می‌رسد، بعضی از این سکه‌های 25تومنی با قیمت چند میلیون خرید و فروش می‌شوند، هیچ ارتباطی به فلزات به کار رفته در سکه ندارد، آخر این میزان آنقدر نیست که بخواهد ارزشمند باشد.» او با به کار بردن اصطلاح «کیفیت بانکی» که در میان عتیقه‌فروش‌ها رایج است، تلاش می‌کند تا پشت پرده قیمت‌های چند میلیونی سکه‌های 25تومانی ضرب شده در سال 1380 را عیان کند: «اینکه بعضی‌ها می‌گویند این سکه‌ها میلیونی قیمت دارند، حرف بیراهی نیست اما خب، نکته دارد. خود من چند ماه پیش، چندتا سکه 25تومانی سال 80 را 4 تا 5 میلیون تومان فروختم‌ که کیفیت بانکی داشتند یعنی از ‌ بسته‌بندی بانک مرکزی باز نشده و دست مردم نچرخیده بودند.»  توضیحات این عتیقه‌فروش   از این نظر مهم است که آب پاکی را بر دست مردم عادی ریخت؛ تا وقتی خبر سکه‌های 25تومانی با قیمت میلیونی در فضای مجازی،‌ داغ می‌شود، بدانند که منظور، سکه‌های جا مانده از کیف پول‌های قدیمی نیست.

از جیوه قرمز
 تا سکه‌های نجومی
ماجرای سکه‌هایی که تا همین چند وقت پیش در کیف پول ایرانی‌ها جای داشتند و کم‌کم از چرخه بده‌و‌بستان‌های مالی روزمره خارج شدند، با هیجان به دست آوردن پول هنگفت در یک شب گره خورده است.
همانقدر که سال پیش، داستان جیوه قرمز در چرخ خیاطی‌های قدیمی سر از شبکه‌های اجتماعی درآورد و هر ایرانی را به یک جست‌وجوگر چرخ خیاطی قدیمی تبدیل کرد، اکنون نیز شاهد هستیم که هرازگاهی داستان‌های خیالی در مورد سکه‌های ضرب شده در دهه‌های معاصر، تکرار می‌شود.
بازار این دست شایعات آنقدر داغ است و طرفدار دارد که برخی از این روش برای گرفتن بازدید بیشتر در شبکه‌های اجتماعی و سوء استفاده از ناآگاهی مردم بهره می‌برند. به گفته علی زمزم‌«این فضا می‌تواند، باعث کلاهبرداری شود. در این کاری که ما هستیم، انواع و اقسام تقلب و جعل وجود دارد. همین سکه یک‌ریالی که گفتم، شاید باورش سخت باشد اما چند‌سالی می‌شود که نسخه جعلی این سکه را یکی در چین زده و به ایران آورده. تشخیص این کار هم فقط از دست حرفه‌ای‌ها برمی‌آید.»
از نظر این فعال بازار عتیقه «این فضاسازی‌ها وقتی شدت می‌گیرد که وضع اقتصادی خراب می‌شود و مردم در گرانی دنبال این می‌روند که یک پول بادآورده‌ای را به دست بیاورند، مثل همان ماجرای جیوه قرمز چرخ خیاطی که دروغ بود و مردم را سرکار گذاشتند. مردم یک دفعه فکر می‌کنند آن چیزی که توی زیرزمین و انباری‌شان دارند، خیلی ارزش دارد و باید تبدیل به پول شود.»