بدون تخصص، بدون توقع

احسان میزانی

تکیده و لاغر است. کوله‌پشتی انداخته و ورودی گوش‌هایش را با هدفون مسدود کرده است. ظاهرش را آراسته نگه می‌دارد و مبادی‌آداب سخن می‌گوید. قبل از آنکه حرف بزند و لهجه افغانی، از خاستگاهش خبر دهد، تشخیص هویتش دشوار است. نشانه‌ای از کارگران افغان در ایران به ارث نبرده است. لباس کار را در کوله‌پشتی نگه می‌دارد و قبل از نظافت آپارتمان، تغییر تیپ می‌دهد. سنش به 25 نمی‌رسد 6سال از مهاجرتش به ایران می‌‌گذرد؛ 2 سال به‌عنوان کارگر ساختمانی کار کرده و 4سالی است که نظافت آپارتمان‌ها را انجام می‌دهد. 2سال پیش که مهاجرت پناهجویان به اروپا شدت گرفت، او هم از ایران به انگلیس رفت. این را یکی از بستگانش که او را برای نظافت به مدیر ساختمان معرفی کرده بود، می‌گفت. رفته بود لندن تا آنجا کارگری کند و سرنوشت زندگی‌اش را به‌دست انگلیسی‌ها بسپارد اما دوام نیاورد و به ایران بازگشت.

سختگیری در پذیرش پناهجویان در اروپا باعث شده بود تا او را دیپورت کنند. می‌گفت: «شنیده بودم که آنجا به‌دنبال کارگر ساده و کم‌توقع هستند. به همین دلیل برخی از ایرانی‌ها هم خود را افغانستانی معرفی می‌کردند تا کار پیدا کنند اما ماندگار نشدیم. خیلی‌ها را بازگشت دادند و نگذاشتند آنجا کار کنیم.» بعد از چند‌ماه آوارگی به ایران آمد و نظافت ساختمان‌هایی که به پسرخاله‌اش سپرده بود را پس گرفت.
در ماه‌‌های اخیر که نرخ دلار در ایران با رشد بیش از 2برابری همراه شد، شوک جدیدی به کارگران افغان وارد آمد. کاهش ارزش پول ملی در برابر سایر ارزها موجب شد تا ارزش «افغانی» در برابر «ریال» تقویت شود و دستمزد ریالی کارگران با افت قدرت خرید در افغانستان مواجه شود. کارگرانی که کارهای سخت را در ایران انجام می‌دهند و اکثر دستمزدشان را به افغانستان می‌فرستند، برای تأمین نیازهای خانواده با چالش مواجه شده‌اند. برخی خبرها از بازگشت تعدادی از کارگران افغان به کشورشان حکایت دارد.

بازار کار ایران که به حضور کارگران افغان در مشاغل سخت عادت کرده است، در انتظار شرایط جدیدی قرار دارد. علی ربیعی که به تازگی از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی استیضاح شده است، در روزهای نخست فعالیت خود در این پست اعلام کرده بود که کارگران ایرانی تمایلی به فعالیت در بسیاری از مشاغل سخت ندارند پس نمی‌توان گفت که کارگران افغان جای کارگران ایرانی را اشغال کرده‌‌اند.

طبق آمارهای رسمی، بیش از 3میلیون نفر در کشور، شغل ندارند اما حکایت «کارگر ساده» متفاوت است. گاهی نداشتن تخصص به مزیت نیروی کار بدل می‌شود، به همین دلیل گفته می‌شود که برخی تحصیل‌کرده‌های بیکار حاضرند خود را کارگر ساده معرفی کنند تا به شغل برسند. «کارگر ساده» خود یک تخصص است که در مشاغل مختلف کاربرد دارد.
به بهانه خروج برخی کارگران افغان از ایران به موضوع «کارگر ساده» پرداخته‌ایم.