هزینه‌های منتسب به آلودگی هوای تهران بر سلامت

سیدسجاد موسوی/کارشناس محیط‌زیست

در شهر تهران روزانه حدود 17میلیون سفر با وسایل نقلیه انجام می‌شود و بیشتر این وسایل نقلیه دارای فناوری‌های قدیمی هستند. این موضوع باعث شده که شهر تهران در بین آلوده‌‌ترین شهرها قرار بگیرد. شرایط توپوگرافی و اقلیمی منجر به وخیم‌‌ترشدن آلودگی هوا می‌شود. به‌دلیل قرارگیری رشته‌کوه‌های البرز در محدوده تهران، آلودگی هوا به‌نحوی در این فضا محبوس می‌شود. وارونگی دمایی در طول زمستان اتفاق می‌افتد و باعث می‌شود که غلظت آلاینده‌های هوای آزاد افزایش پیدا کند. عواملی مانند رشد جمعیت (به‌دلیل مهاجرت از دیگر شهرها)، توسعه صنعتی، شهرنشینی و افزایش مصرف سوخت موجب به مخاطره افتادن هوای تمیز در شهر تهران می‌شود.

بیش از 4هزار نفر سالانه در تهران به‌دلیل آلودگی هوا فوت می‌کنند. کاهش غلظت ذرات 2.5 PM در تهران از 32 به 15می‌تواند حدود 2هزار فوتی ناشی از آلودگی هوا را کاهش دهد.
علاوه بر مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا موارد زیادی از بیماری‌های تنفسی و قلبی و عروقی نیز به‌علت مواجهه با آلودگی هوا در تهران رخ می‌دهد. 4 بیماری اصلی مرتبط با آلودگی هوا عبارتند از: بیماری‌ ایسکمیک قلبی، سکته، بیماری ریوی مزمن و سرطان ریه. آمار بالایی از مشکلات تنفسی و بیمارهای تنفسی ناشی از آلودگی هوا در تهران گزارش ‌شده‌است. مهم‌ترین علت مرگ ناشی از آلودگی هوای آزاد در تهران مربوط به بیماری‌های قلبی بوده‌است.

هزینه‌های منتسب به اثرات آلودگی هوا بر سلامت افراد در شهر تهران حدود 6/2میلیارد دلار در سال گزارش ‌شده است. (2میلیارد دلار در سال هزینه‌های مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا + مقدار تخمین زده برای بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا 600میلیون دلار در سال). البته این مقدار فقط اثرات آلودگی هوا بر سلامت انسان را در نظر گرفته و سایر مقادیر ضرر و زیان‌های ناشی از آلودگی هوا را در نظر نگرفته است. (مثل هزینه‌های مربوط به کاهش بهره‌وری در کشاورزی، کاهش دید، آسیب‌‌های بلندمدت به ابنیه تاریخی و فرهنگی و زیرساخت‌ها، کاهش کیفیت زندگی و هزینه‌های مربوط به تعطیلی مدارس به‌دلیل آلودگی هوا). برای مثال در سال1396 چندین روز تعطیلی مدارس به‌دلیل آلودگی هوا در تهران داشتیم که این خود روی شرایط خانواده نیز تأثیر گذاشت؛  به‌طوری که والدین مجبور بودند سرکار نروند و در خانه بمانند تا از فرزندان خود مراقبت کنند. 

منابع متحرک اصلی‌‌ترین منبع آلودگی هوا در شهر تهران هستند. 70درصد از آلاینده‌های  تولیدشده در شهر تهران مربوط به وسایل نقلیه است. 20درصد مربوط به تبدیل انرژی مانند پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌های برقی است، 7درصد مربوط به صنایع، 2درصد مربوط به مصارف خانگی و تجاری و یک درصد از ایستگاه‌های گاز متصاعد می‌شود. مطالعات سهم‌بندی منابع انتشار ذرات معلق هوای آزاد در شهر تهران نشان داده‌اند که حدود 40درصد از ذرات معلق به‌صورت مستقیم ناشی از وسایل نقلیه بوده که از این مقدار حدود 24درصد مربوط به‌ خودروهای بنزینی و 11درصد ناشی از خودروهای گازوئیلی و حدود 4درصد نیز ناشی از خودروهای فرسوده دودزاست. همچنین گردوغبار،  24درصد از سهم ذرات معلق ریز (PM2.5) در تهران را تشکیل می‌دهد که منبع آن عمدتاً طوفان‌های گردوغباری است که از آن‌سوی مرزها از کشور عراق و سوریه راهی ایران و تهران می‌شود.