نذر نقاشی

سحر جعفریان‌عصر | روزنامه‌نگار 

پیش از آنکه صدای معلم در کلاس بپیچد: «آب...بابا...نان...» و دانش‌آموزان بازیگوش میانش هیاهو کنند، آنها با رنگ‌های شاد و نقش‌های متفاوت، دیوارها را آراسته‌اند؛ جهادی و داوطلبانه. این روایت کوتاهی از گروه نقاشان دیواری روستاست که از ایده علی خوش‌جام، پا گرفته‌است. او که از کودکی میلش به کتاب بود و نقاشی و جوانی و میانسالی‌اش نیز با عکاسی و طراحی گرافیک در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و نوشتن کلمه‌ها و کشیدن نقش‌ها سپری شده و می‌شود. از سر همین‌ها بود كه به ایده اجرای نقاشی بر دیوارهای مدارس روستایی رسید. حدود شهریور 1397در سمت مربی سیار کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان روستاهای استان گیلان بود. کتاب‌های اهدایی می‌برد و طرح‌های فرهنگی برای کودکان قد و نیم‌قد روستاهای استان اجرا می‌کرد؛ از قصه‌خوانی گروهی تا آموزش داستان‌نویسی. میان آن همه رویداد که حتما برای کودکان روستایی گیلک جالب بود و جذاب، جای یک آرزو، خالی مانده‌بود و آن، نقاشی روی دیوارهای کهنه و رنگ‌و‌رو‌رفته مدارس‌شان بود که خوش‌جام، برای برآورده‌کردنش پای کار آمد؛ آرزویی که حالا به خیری جاری تبدیل شده و تا به امروز آجر و سیمان دیوارهای بیش از 30 مدرسه را نونوار کرده‌است. 

به بهانه آرزویی گیلکی
رنگ و نقش‌زدن بر دیوارهای مدرسه علامه بلخی پیشوای ورامین را تازه به پایان رسانده‌اند. یاد نخستین مدرسه‌ای که رنگ و رویش دادند، به‌خیر. در پی آرزوی کودکان روستاهای گیلان، خوش‌جام تصمیم گرفت موضوع را با تعدادی از دوستان هنرمندش که دستی در تصویرگری داشته و دارند درمیان بگذارد؛ «خوش به حال من که دوستانی خیرخواه دارم. همگی‌شان برای برآورده‌شدن آرزوی ساده و معمولی بچه‌ها آستین بالا زدند.» مدیران مدارس نیز روی خوش نشان دادند و زودتر از آنچه برنامه‌ریزی شده بود حامی مالی نیز با دست‌ودلبازی تمام، وسط گود آمد، «بساط رنگ، قلم‌مو و باقی لوازم مورد نیاز که جور شد با همان دوستان تصویرگر و خیرخواهم و البته تنی چند از کودکان آرزومند اجرای دیوارنگاری، افتادیم به جان دیوارهای نمور مدرسه‌ای در منطقه رودبار.» نخستین پروژه که پایان یافت، انگیزه برای انجام دومین نقاشی دیواری آغاز شد.

دانش‌آموزانی که با رنگ و نقش، درس‌خوان‌تر می‌شوند 
تجربه اول‌شان هم فال بود و هم تماشا؛ هم مدرسه‌شان رنگ و نمای تازه گرفته‌بود و هم در کنار هنرمندان حرفه‌ای با هنر تصویرسازی تخصصی آشنا شده‌بودند؛ تصویرسازی‌هایی که پیش از آن فقط از دور دیده‌بودند گاهی از تلویزیون و گاهی لابه‌لای صفحات بعضی کتاب‌های خاص که دست بر قضا قیمت‌شان هم گران بود. اَیاز یکی از دانش‌آموزان مدرسه رودبار بعد از تجربه دوست‌داشتنی نقاشی‌دیواری به مسئولان نیکوکار طرح گفته‌بود:«می‌خواهم درس هنر بخوانم و مثل شما مهربان باشم....» یا زهرای 13 ساله که او نیز گفته‌بود:«قول می‌دهم با این کلاس رنگارنگی که برایمان درست کردید درس‌خوان‌تر شویم....» کمی از ذوقشان به مدیران و معلمان و والدین‌شان رسیده که هر یک از آنها هم به گونه‌ای متفاوت همراهی می‌کنند؛ یکی در ترکیب رنگ‌ها، وردست می‌شود یا قلم‌موی آغشته به زیرساز بر دیوارها می‌کشد و دیگری از میوه باغش نقاشان دیواری را مهمان می‌کند.

نقاشی دیواری با قصه و بازی و کمی موسیقی
دیگر عیان شده‌بود که رنگ و نقش دیوار مدارس، دانش‌آموزان را سرکیف می‌آورد. از این رو، قلم‌مو از دست گروه نقاشان دیواری روستا که مزه کار خیر زیر دندانشان رفته بود، نیفتاد؛  همان وقت که طرح‌های بیشتر در روستاهای دور و نزدیک اجرا می‌کردند و پای جمعی دیگر از هنرمندان و نیکوکاران به گروه باز شد. این روزها تعداد اعضای گروه نقاشان دیواری روستا به بیش از 100 نفر رسیده است که هر یک به وقتش همت عالی دارند. محمد، دانشجوی رشته هنرهای تجسمی‌ است و تازه به گروه پیوسته؛ «پیشتر شعار یا شعرنویسی و نقاشی‌خط رواج داشت و حالا بیشتر نقاشی‌های فانتزی، مدرن و مینیمال اجرا می‌شود.» گلاره هم از اعضای قدیمی‌ است و هم صاحب‌نظر در حوزه نقاشی دیواری که معتقد است:«کیفیت در تصویرسازی و تکنیک اجرای آن از اولویت‌های گروه است. صرف اینکه دیواری را رنگ بزنیم یا چون فضاها روستایی هستند می‌توان طرح را ساده و معمولی اجرا کرد، گرد هم جمع نشدیم.»

برکت حضور پروژه‌اولی‌ها
معرفی مدارس از طریق فعالان فضای مجازی و افراد متخصص صورت می‌پذیرد. تاکنون دیوارهای مدارسی از روستاهای گیلان در شمال، سیستان و بلوچستان، بوشهر و کهگیلویه‌وبویراحمد در جنوب و جنوب‌غربی و خراسان در شرق و تعدادی نیز همین حوالی پایتخت (ورامین و خاتون‌آباد) به مهر این گروه، زیبا و تماشایی شده‌اند. گاهی اجرای طرح، یک روزه تمام می‌شود و گاهی چند روز زمان می‌برد. هنوز رد قلم‌موی نقاشان دیواری روستا بر دیوارهای مدرسه علامه بلخی خیس است. سپیده از اعضای ثابت گروه می‌گوید:«هیاهو و انرژی هر پروژه، خستگی‌مان را می‌گیرد و از برکتش تقریبا تعدادی پروژه‌اولی به کمک می‌آیند. مثلا در پروژه پیشوا 15 هنرمند برای نخستین بار کنارمان بودند.» پروژه‌های این گروه داوطلب محدود به مدارس نمی‌شود؛ مرکز نگهداری از کودکان صرع، تعدادی از مراکز حمایتی کودکان بهزیستی و مرکز نگهداری از بچه‌های طلاق.