جامعه امروز
توانبخشی به‌نفع روستاییان
سطح پوشش نیازهای معلولان در روستاها بیشتر از شهرهاست
محمد سرابی | روزنامه‌نگار
نزدیک ۱۰میلیون ایرانی دچار نوعی محدودیت در حرکت یا عملکرد اندام‌های بدن هستند. گروهی از آنها با وجود این محدودیت‌ها به زندگی مستقل ادامه می‌دهند و گروهی به کمک نیاز دارند.هر سازمان یا وزارتخانه‌ای که قصد رسیدگی به معلولان را داشته باشد باید تشکیلات اداری و نیروی انسانی بزرگی را راه‌اندازی و مدیریت کند. در مقابل، برنامه «توانبخشی مبتنی بر جامعه» که با واگذاری امور به پایگاه‌های محلی شروع شده بود، آنقدر فراگیر شده که به‌گفته مسئولان بهزیستی، در حال گسترش از روستا به حاشیه و درون شهر است.
اولویت مناطق روستایی
از 2دهه پیش روند خصوصی‌سازی واحدهای مختلف سازمان بهزیستی شروع شد و یکی از این اقدامات ایجاد پایگاه‌های توانبخشی مبتنی بر جامعه یا سی‌بی‌آر (CBR) است که در سطح جهانی نیز تجربه شده است. سی‌بی‌آر واحدهای کوچک در مناطق روستایی هستند که کار کمک‌رسانی به مددجویان بهزیستی را با حضور دائمی در منطقه هدف انجام می‌دهند. تصور اولیه این بود که معلولان مناطق غیرشهری بیشتر در معرض محرومیت هستند و پوشش توانبخشی مبتنی بر جامعه از این نقاط شروع شد.
آشنایی محلی به جای کاغذبازی
در یک جامعه ممکن است هر زمان، شخصی به دایره مددجویان نیازمند افزوده یا از آن خارج شود. در روش‌های قدیمی، نیازهای مددجویان از طریق شبکه اداری بزرگی شناسایی و به مراکز استان‌ها فرستاده می‌شد تا برای تامین آن اقدام شود. زندگی در روستا و فاصله زیاد باعث می‌شد که شناسایی نیازها و درخواست‌های معلولان به کندی انجام گیرد. با اجرای طرح سی‌بی‌آر، مؤسسه‌های همکار بهزیستی که در مناطق روستایی مستقر هستند، افراد دارای معلولیت را شناسایی و نیازسنجی می‌کنند.
توسعه سی‌بی‌آر به مدارس شهری
برنامه توانبخشی مبتنی بر جامعه برای بخش روستایی طراحی و اجرا شد. سطح پوشش این طرح در سال‌های اخیر گسترش زیادی پیدا کرد و معلولان روستایی از آن بهره‌مند شدند؛ تا جایی که خدمات‌دهی در فضای روستایی از شهری پیشی گرفت. اکنون در تابستان ۱۴۰۴ سی‌بی‌آر در حال گسترش به محله‌های شهر است و قرار است در «مراکز مثبت زندگی» متعلق به بهزیستی و همینطور با استفاده از «مدارس» انجام شود. به‌گفته مسئولان بهزیستی، در آینده رسیدگی به امور اجتماعی هم به طرح سی‌بی‌آر افزوده خواهد شد. یکی از هدف‌های برنامه سی‌بی‌آر ارائه خدمات رفاهی و اشتغال در محله و در ابعاد خانواده است. نصب دنده اتوماتیک در خودروی تاکسی و آماده کردن آن برای استفاده راننده معلول، تهیه چرخ خیاطی و دار قالیبافی برای ایجاد اشتغال و کسب درآمد معلولان، مناسب‌سازی حمام و سرویس بهداشتی خانه برای مددجوی معلول حرکتی، نمونه‌هایی از خدمات انجام شده در روستاها هستند. در این زمینه تسهیلگران محلی واسطه بین مددجو و سازمان بهزیستی قرار می‌گیرند. این افراد عمدتا در روستای محل خدمت سکونت دارند.
حضور محلی در روستاها
پایگاه‌های سی‌بی‌آر در روستاهای بزرگ یا مراکز بخش‌ها مستقر می‌شوند تا مجموعه‌ای از روستاهای نزدیک به هم را رصد کنند. این پایگاه‌ها با مراکز هر استان ارتباط دارند و داده‌های خود را به آن ارسال می‌کنند.
۸۳۳ پایگاه سی‌بی‌آر: تا سال ۱۴۰۰ در روستاها برپا شده‌اند.
هزار پایگاه سی‌بی‌آر: اکنون در روستاها و حاشیه شهرها در حال کار هستند.
۹۵درصد: پوشش مناطق روستایی با سی‌بی‌آر
۳۰ درصد: شهرها در طرح‌های جدید زیر پوشش قرار می‌گیرند.
۲۰۰پایگاه سی‌بی‌آر: موردنیاز برای زیر پوشش قرار دادن ۶۰ هزار نفر از جمعیت شهری مددجویان
689 هزار معلول شدید
کمتر از ۲میلیون نفر جمعیت کشور معلولانی هستند که زیرپوشش خدمات بهزیستی قرار دارند، اما این آمار را باید با توجه به درجه معلولیت، فقر یا سالمندی ارزیابی کرد.
۱۱.۵درصد: از شهروندان ایرانی برابر ۹میلیون و ۵۰۰ هزار نفر دچار انواعی از معلولیت یا ناتوانی هستند.
۶۸۹هزار نفر: معلولیت شدید و خیلی شدید دارند و باید از آنها حمایت ویژه شود.
یک‌میلیون و ۶۰۰هزار نفر معلول زیر پوشش سازمان بهزیستی قرار دارند.
در همینه زمینه :
