سکته امنیتی اروپا در ورشو

حنیف غفاری؛ دکتری روابط بین‌الملل

سرانجام همانگونه که پیش‌بینی می‌شد دامنه جنگ اوکراین از مرزهای این کشور فراتر رفت و به کشور لهستان تسری پیدا کرد. هر چند اعضای اروپایی پیمان آتلانتیک شمالی به‌دلیل ترس از فعالسازی ماده 5توافق جمعی ناتو (حمله مشترک در دفاع از حریم یک کشور عضو) مواضع متناقضی در قبال این موضوع اتخاذ کرده‌اند، اما قدر مسلم ماجرا مشخص است؛ اروپاییان قدرت کنترل متن و فرامتن میدان جنگ اوکراین را از دست داده‌اند. درست در نیمه سال 2022، زمانی که جنگ اوکراین به نقطه اوج خود رسیده بود، امکان چینش میز مذاکره مستقیم میان مسکو و کی‌یف وجود داشت. در آن زمان دولت جو بایدن در آمریکا و دولت‌های فرانسه، آلمان و انگلیس همگی بر این باور بودند که جنگ باید ادامه پیدا کند. حتی آنها با وجود تمایل نسبی زلینسکی و همراهانش مبنی بر انعقاد آتش‌بس در ماه‌های ابتدایی مناقشه، به وی درخصوص هرگونه توافقی با مسکو هشدار دادند. رئیس‌جمهور اوکراین نیز ناچار شد بار دیگر به همان مهره قمار خونین و دو سرباختی تبدیل شود که واشنگتن و اروپاییان به کی‌یف تحمیل کرده بودند.
اکنون در سال 2025 قرار داریم. اروپاییان نگران زد و بند پشت پرده روس‌ها و آمریکایی‌ها بر سر فرجام جنگ اوکراین و بیرون ماندن از دایره معامله راهبردی مسکو-واشنگتن هستند. این دغدغه راهبردی پس از برگزاری مذاکرات آلاسکا و طرح برخی ادعاها درخصوص ترسیم نقشه راه آتش‌بس نهایی جنگ اوکراین بدون نقش‌آفرینی اروپاییان تشدید شده است. از سوی دیگر، اصرار اروپاییان بر استمرار جنگ سبب شده تا آنها روزبه‌روز بیشتر قدرت ریسک‌پذیری و اقدام خود را در برابر حوادث احتمالی و غیرقابل پیش‌بینی در صحنه نبرد از دست بدهند. تشدید عمق منازعه به لحاظ جغرافیایی و استراتژیک نه‌تنها به سود اروپاییان نیست، بلکه قاره سبز را تبدیل به زمین مناقشه‌ای دائمی میان کاخ کرملین و برخی اعضای ناتو خواهد کرد. حدود 2هفته قبل، سران کشورهای اروپایی در سفری مشترک به همراه زلینسکی به واشنگتن، خطاب به ترامپ تأکید کردند که باید «تضمین‌های امنیتی» در قبال پایان جنگ اوکراین به‌گونه‌ای تعریف شود که دربرگیرنده منافع و ملاحظات امنیتی کلان اروپاییان باشد. هر چند رئیس‌جمهور آمریکا و وزیر امور خارجه‌اش مارک روبیو در ظاهر مخالفتی با این مطالبه نداشتند، اما در عمل به اروپاییان متذکر شده‌اند که آنها باید  «حد یقف ریسک‌پذیری» خود در جنگ اوکراین را بیش از پیش درک کنند. عملیات پهپادی اخیر روس‌ها در لهستان (یکی از اعضای ناتو) نشان داد محصول تحولات ماه‌های گذشته و جاری در حوزه روابط بین‌الملل، افزایش قدرت ریسک‌پذیری مسکو و در مقابل، تقویت توان بازدارندگی و اقدام بازیگران اروپایی بوده است.