هوش مصنوعی را به دام بینداز

 ساسان شادمان‌منفرد | روزنامه‌نگار

در عصر هوش مصنوعی، تولید ویدئو و صوتی که به‌طور کامل مصنوعی و در عین حال بسیار واقعی به‌نظر برسد، دیگر موضوع فیلم‌های علمی-تخیلی نیست. فناوری «دیپ‌فیک» (Deepfake) که ترکیبی از «یادگیری عمیق» (Deep Learning) و «جعلی» (Fake) است، توانسته با کمک شبکه‌های عصبی پیشرفته، چهره‌ها، حرکات و حتی صداها را به‌گونه‌ای بازسازی کند که تشخیص آنها از محتوای واقعی برای چشم و گوش غیرحرفه‌ای دشوار باشد. این فناوری، همان‌قدر که می‌تواند کاربردهای هنری و سرگرمی داشته باشد، بستر سوءاستفاده‌های سیاسی، مالی و اجتماعی را نیز فراهم کرده است. در این میان، شناخت راه‌های تشخیص دیپ‌فیک برای خبرنگاران، پژوهشگران‌ و عموم مردم، اهمیت حیاتی دارد.

نشانه‌های بصری 
حرکت غیرطبیعی لب و هماهنگی گفتار: بسیاری از مدل‌های دیپ‌فیک هنوز در هماهنگ‌کردن دقیق حرکت لب با گفتار مشکل دارند. کوچک‌ترین تأخیر یا حرکات غیرطبیعی عضلات صورت می‌تواند نشانه جعلی‌بودن باشد.
  چشمک‌زدن یا حرکات چشم غیرواقعی:  چشمک‌زدن کم یا بیش از حد، نگاه خیره و بی‌حرکت‌ یا حرکت چشم‌ها در جهات غیرعادی، از رایج‌ترین علائم است. الگوریتم‌ها گاهی در بازتولید جزئیات ریز اطراف چشم، مثل چین‌وچروک یا بازتاب نور، دچار خطا می‌شوند.
لبه‌های مصنوعی چهره: ‌هنگام تغییر پس‌زمینه یا چهره، مرز بین صورت و محیط اطراف گاهی دارای تارشدگی، سایه‌گذاری نامتناسب یا برش غیرطبیعی است که در فریم به فریم ویدئو قابل تشخیص می‌شود.
ناهماهنگی نور و سایه: اگر منبع نور محیط با سایه‌ها و درخشندگی پوست هماهنگ نباشد، احتمال جعلی‌بودن ویدئو بالا می‌رود. این مشکل به‌ویژه در نورهای غیرمستقیم یا فضاهای با چند منبع نور مشهود است.

ابزار تخصصی برای شناسایی
Microsoft Video Authenticator : ابزاری که با بررسی پیکسل‌ها و تحلیل لبه‌های تصویر، احتمال جعلی‌بودن ویدئو را اعلام می‌کند.
Deepware Scanner : اپلیکیشنی که برای شناسایی دیپ‌فیک‌های ویدئویی و صوتی طراحی شده است.
Amber Video : پلتفرمی که اصالت ویدئو را از طریق تحلیل متادیتا و الگوهای فشرده‌سازی بررسی می‌کند.
 Sensity AI : سرویس آنلاین که مجموعه‌ای از الگوریتم‌ها را برای کشف محتوای دستکاری‌شده به‌کار می‌گیرد.

تحلیل فنی فریم به فریم 
خبرنگاران و محققان می‌توانند با استفاده از ابزارهای ویرایش ویدئو، هر فریم را جداگانه بررسی کنند. تغییرات غیرطبیعی در پوست، موی سر یا پس‌زمینه در فریم‌های مجاور نشانه‌ای از دستکاری است.

توصیه‌هایی برای کاربران عادی
همیشه منبع ویدئو یا صوت را بررسی کنید و درصورت امکان نسخه اصلی را از منبع معتبر بیابید.
به علائم بصری و صوتی که گفته شد، توجه کنید و از حس شک و تردید خود غافل نشوید.
از ابزار آنلاین برای بررسی اصالت استفاده کنید، حتی اگر نتیجه ۱۰۰درصد قطعی نباشد.
به زمینه انتشار محتوا توجه کنید؛ ویدئویی که ناگهان در شبکه‌های اجتماعی بدون منبع معتبر پخش می‌شود، باید با احتیاط بیشتری بررسی شود.