تل‌آویو و واشنگتن پای میز محاکمه

 سیده‌زهرا عبداللهی -روزنامه‌نگار

در پی حمله ۱۲روزه رژیم صهیونیستی به ایران، مجلس شورای اسلامی در کنار دولت اقداماتی جدی برای پیگیری حقوقی و دریافت غرامت انجام داده است. نمایندگان تأکید دارند که این حمله برخلاف اصول منشور سازمان ملل و قوانین بین‌المللی بوده است و ایران حق دفاع و مطالبه خسارت دارد. مجلس با تصویب طرح‌هایی چون تعلیق همکاری با آژانس و تشدید مجازات جاسوسان، به دولت پشتوانه قانونی داده و خواستار پیگیری پرونده‌ها در مجامع بین‌المللی شده است. همچنین کمیته‌های حقوقی مجلس و وزارت امور خارجه مسئول مستندسازی جنایات جنگی و ارائه شکایت‌ها به سازمان‌های جهانی و اسلامی شده‌اند.
نمایندگان تأکید می‌کنند که این اقدامات نه‌تنها برای احقاق حق ملت ایران است بلکه باید در تاریخ حقوق بین‌الملل ثبت شود. به‌گفته آنان، هم‌افزایی دولت و مجلس در این مسیر می‌تواند قدرت دیپلماسی ایران را تقویت کند و پشتوانه‌ای محکم برای دفاع از خون‌های ریخته‌شده باشد.
در این خصوص سارا فلاحی نماینده ایلام، احمد بخشایش‌اردستانی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی مشاور حقوقی رئیس مجلس، مهمانان حضوری و تلفنی تلویزیون اینترنتی همشهری بودند كه به بررسی این موضوع پرداختند.

دولت پیش از این هم اقدام حقوقی برای دریافت غرامت از اسرائیل در جنگ تحمیلی 12روزه انجام داده بود. آیا مجلس هم اقدامی کرده بود؟
میرتاج‌الدینی: همه اقدامات اسرائیل و آمریکا در راستاي بمباران تاسیسات اتمی غیرقانونی  و از جهات مختلف با قوانین ان‌‌پی‌تی و بین‌المللی مغایر بود. در ایران تدابیری اندیشیده شده بود که مشکلات زیستی ایجاد نشد. در ایام جنگ گفته شده بود كه احتمال خطر وجود دارد، اما مجلس تعطیل نشد. مجلس بحث تعلیق در ان‌پی‌تی و تشدید مجازات جاسوسان را تصویب کرد. اینها حضور مستمر مجلس را نشان می‌دهد.

قبل از جنگ هم اقدام به ترور شخصیت‌ها کرده بود؛ دولت ورود نکرده بود؟
میرتاج‌الدینی: این ایراد وجود دارد که برخی پیگیری‌های بین‌المللی را به‌موقع انجام ندادند و وقتی موضوع کهنه می‌شود تازه ورود می‌کنند. مصوبه مجلس دولت را پای کار می‌آورد.

چرا مجلس چنین تصمیمی گرفت؟ دولت دقیقا باید چه کند؟
فلاحی: ما عضو سازمان ملل متحد و دولت مستقلی هستیم و حداقل در 46سالی که از انقلاب می‌گذرد تابع قوانین سازمان ملل بوده‌ایم. به خاک یک کشور تجاوز شده و براساس بند4 ماده2 که منع توسل به زور است، ما مورد حمله واقع شدیم و حق دفاع داریم. دریافت غرامت برای کشوری مثل ما که مورد تجاوز واقع شده براساس منشور ملل متحد شدنی است. نامه‌نگاری‌های مختلفی از طرف دولت صورت‌ گرفته و قبل از مصوبه مجلس شروع شده است. کمیته‌ای در وزارت امور خارجه این موضوع را پیگیری کرده است. مجلس هم یک پشتوانه قانونی ایجاد کرد. ما همکاری با آژانس را تعلیق کردیم تا پشتوانه‌اي حقوقی باشد که دیپلمات‌ها بدانند خواسته مردم چیست. ما یک پشتوانه قانونی برای دولت ایجاد کردیم تا دست‌شان را در مذاکرات باز بگذاریم و بتوانند در حوزه دیپلماتیک با قاطعیت اقدام کنند. مثال دیگر قانون اقدام راهبردی بود که دولت، مجلس را نشان می‌داد و می‌گفت ما تابع قانون هستیم. دولت و مجلس در بحث دریافت غرامت و خسارت در کنار هم هستند. در کمیسیون امنیت ملی، از آقای عراقچی پرسیدیم که آیا باید داخل مذاکرات برویم تا بتوانیم بحث دریافت غرامت را مطرح کنیم؟ وزارت امور خارجه اما می‌گوید باید به این مذاکرات برویم تا بتوانیم حقوق‌مان را پیگیری کنیم و می‌خواهیم کارهایمان را مستند کنیم. اینها باید در تاریخ حقوق بین‌الملل ثبت شود.

چه نهاد و ارگانی مسئول پیگیری شکایت حقوقی ایران است؟
میرتاج‌الدینی: معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری پرونده‌های حقوقی را پیگیری می‌کند. البته معاونت حقوقی وزارت امور خارجه نیز در کنار معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری است. وکلای بین‌المللی هم می‌توانند این شکایات را داشته باشند. سازمان حقوقی لاهه قضات آزاد و مستقلی دارد که می‌توان به آن شکایت کرد.

ضمانت اجرایی لازم که دولت مکلف به پیگیری باشد، چیست؟ مجلس از دولت گزارش می‌خواهد؟
فلاحی: مهم‌ترین ضمانت اجرایی درباره کشور ما که مورد تجاوز واقع شده، این است که هر ایرانی از حقانیت ایران دفاع کند. دولت حتی اگر ما از آن نخواهیم موظف است از حق ملت ایران و خون‌های ریخته شده دفاع کند. کمیسیون امنیت حتما مطالبه می‌کند که دولت گزارش عملکردش را به مجلس ارائه کند. در این زمینه دولت و مجلس هم‌افزایی خوبی داشته‌اند. ما باید تشخیص دهیم که در کدام محافل بین‌المللی طرح شکایت کنیم. شكوائیه‌هایی به سازمان ملل و شورای امنیت فرستاده‌ایم تا اين موضوع را مستند کنیم. ما عهدنامه‌ای با آمریکا داریم که براساس آن آمریکایی‌ها اعلام کرده‌اند كه در امور داخلی ایران دخالت نمی‌کنند. دیوان لاهه تنها به شکایت‌هایی رسیدگی می‌کند که 2طرف صلاحیت آن را به رسمیت شناخته باشند. در عین حال ما به نهادهای بین‌المللی شکایت کرده‌ایم. دولت کار را جلو می‌برد و ما هم به‌عنوان نهاد نظارت از آن گزارش می‌گیریم. دولت تاکنون کارش را به‌درستی انجام داده است. وقتی قانونی نوشته می‌شود یکی از الزاماتش این است که اگر استنکافی صورت گیرد، چه می‌شود.

راهکار چیست؟
فلاحی: وقتی استنکاف صورت گیرد، ابزارهایی وجود دارد که دوستان را به دستگاه قضا ارجاع می‌دهیم ولی تا الان دولت کم‌کاری نکرده است.

ضمانت اجرایی وجود دارد؟
فلاحی: بله. اگر گزارش‌هایش را به موقع نیاورد، مجلس ضمانت اجرایی در اختیار دارد. همه حقوقدانان ما وظیفه دارند. زنان، دانش‌آموزان و خانواده‌های زیادی به شهادت رسیده‌اند و همین زمینه شکایت ایران به مجامع بین‌المللی را باز می‌گذارد. بنده هم به‌عنوان رئیس کمیته حقوق بشر مجلس مدعی دفاع از مردمی هستم که به ناحق به خاک و خون کشیده شده‌اند. خانم تاچر می‌گفت ما سازمان ملل را برای جهان‌سوم ایجاد کرده‌ایم. در عین حال ما باید پیگیری کنیم.

امکان استفاده از سازمان‌های اسلامی یا عدم‌تعهد هم وجود دارد؟
میرتاج‌الدینی: بین دولت و مجلس هم‌افزایی وجود دارد. دولت وظیفه خودش می‌داند که شکایت حقوقی کند. بعید است دولت استنکاف کند. وقتی مصوبه مجلس نهایی و به قانون تبدیل شد، تکلیف است و دولت حتما باید انجام دهد و حتما انجام می‌دهد. مجلس مسئولان را به کمیسیون‌های تخصصی می‌آورد و از آنها سؤال می‌کند یا به آنها تذکر می‌دهد. در جایی که دولت از نظر رویکردی با قانون مصوب مجلس همسو نباشد، مشکل پیش می‌آید ولی این دولت همسو است. از دیپلماسی پارلمانی هم می‌شود استفاده کرد و از ظرفیت بین‌المجالس بهره گرفت و حقوق ضایع‌شده مردم در این جنگ 12روزه تحمیلی را به گوش جهانیان رساند. آنچه بیشتر از همه جواب می‌دهد رایزنی با همپیمانان است. الان مشاور حضرت‌آقا با روسیه رایزنی و با پوتین دیدار کرد. اینها به‌نوعی همپیمانی سیاسی است. اینها عضو اصلی شورای امنیت هستند. از سازمان کنفرانس اسلامی هم می‌شود بهره گرفت. در جنگ، کنفرانس وزرای امور خارجه کشورهای اسلامی در آنکارا شکل گرفت و همان‌جا بند مهمی در محکومیت این حمله درج کردند. اینها بیشتر جنبه حمایت سیاسی و دیپلماتیک دارد. ولی ما از راهکارهای قانونی و حقوقی از مجامع بین‌المللی که در سازمان ملل و سایر مجموعه‌های جهانی وجود دارد هم استفاده می‌کنیم. اینها تحت نفوذ قدرت‌ها هستند ولی آنچه مهم است این است که ما شکایت کنیم. نخستین اثرش مستندسازی است. ما از این مستندات برای دفاع از حقوق ملت استفاده می‌کنیم. آنها در این جنگ 12روزه از همه قوانین بین‌المللی عبور کردند. جنگ پیش‌دستانه آنجایی است که کشوری احساس کند قرار است مورد حمله واقع بشود. باید تجمع نیرویی صورت گرفته باشد. ما در حال مذاکره بودیم و کسی در حالت مذاکره حمله نمی‌کند. کجا ديده‌ايد كه دانشمند هسته‌ای را با استدلال دفاع پیش‌دستانه مورد حمله قرار دهند؟ کل خانواده دانشمند هسته‌ای ما در آستانه‌اشرفیه به شهادت رسیده‌اند و این یک پرونده مستقل حقوقی است که باید درباره‌اش شکایت شود. پرونده‌ها باید مستندسازی شود، ولو یک‌درصد احتمال نتیجه گرفتن باشد؛ حداقل حقوق ضایع‌شده ملت خودمان را به دنیا اعلام می‌کنیم. در دنیا انسان‌های آزاده زیاد هستند و حتی در غرب از حقوق پایمال‌شده مردم فلسطین دفاع می‌کنند. در عین حال که در حوزه سیاسی کارها و ارتباطات ادامه پیدا می‌کند، در مجامع حقوقی بین‌المللی نیز پرونده‌های خودمان را باز می‌کنیم.

در کمیته حقوق بشر مجلس جدا از کارهای دولت، آیا می‌توانید به سازمان‌های حقوق بشری شكايت ببرید؟
فلاحی: ما در همان اوایل که این اتفاق افتاد از طریق اداره بین‌الملل مجلس به کمیساریای حقوق بشر نامه نوشتیم و شکایت کردیم. ما در بحث غرامت و طرحی که در مجلس نوشته شد و در کمیسیون امنیت طراحی شد، وزارت امور خارجه را مسئول پیگیری قرار دادیم که از وزارتخانه‌های دیگر هم کمک بگیرد؛ مثل وزارت بهداشت و...؛ بنابراین کمیته حقوق بشر لزوما باید به این قضیه ورود کند، چون ذیل کمیسیون امنیت ملی است. آنها امنیت مردم را به خطر انداختند. اسرائیل جنگ بزدلانه‌اي کرد. آنها غافلگیری کردند و شبانه ملت ما را مورد تهاجم قرار دادند. نظامیان ما جوانان همین سرزمین هستند و نباید نظامی و غیرنظامی را از هم جدا کنیم. من به قطعه42 رفتم. آدم نفرت پیدا می‌کند از کسانی که مدعی دفاع از حقوق بشر هستند. جوان پدافند ما می‌خواسته از آسمان کشورش دفاع کند. حتی کسی كه سرایدار بوده است را هم زده‌اند. این خون‌هایی هستند که با هم آغشته‌اند و نمی‌توان بین‌شان تفاوت گذاشت. ما بین ایرانیان تفاوت نمی‌گذاریم ولی در منشورهایی که نوشته شده، این حق وجود ندارد که کودک، زن و زن باردار کشته شود. نهادهای حقوق بشری نباید به سکوت مرگبار خودشان ادامه دهند. این نهادها دربرابر نسل‌کشی غزه هم سکوت کرده‌اند. من در جلسه کمیساریای حقوق بشر در ژنو شرکت کردم. این افراد چون سفارشی هستند و از جاهایی پول می‌گیرند حق را ناحق می‌کنند. بیش از 40قطعنامه سازمان ملل علیه رژیم صهیونیستی از سوی آمریکا وتو شده است. کار آمریکایی‌ها وحشتناك بود که بدون هیچ مستندی همه قواعد بین‌المللی را زیر پا گذاشتند و تاسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را بمباران کردند، آن هم در کنار اسرائیل که فاقد تمام مشروعیت‌های بین‌المللی است. به‌رغم همه این دانسته‌های ما، نه مجلس و نه دولت کوتاهی نکرده‌اند. نامه‌نگاری‌ها صورت گرفته است و با کشورهای مختلفی داریم صحبت می‌کنیم.

آیا مصوبه الزام‌آور مجلس برای دولت در پیگیری دریافت غرامت، راهگشا خواهد بود؟
احمد بخشایش: چرا بر جمهوری اسلامی ایران جنگ تحمیل شد؟ حیف است که کشور ما 2بار مورد تجاوز قرار گیرد. بايد بدانيم اینکه چرا این دو جنگ به‌وجود آمد به نظام حاکم بر روابط بین‌الملل برمی‌گردد. این قانون، قانون جنگل است. اگر ما هایپرسونیک نداشتیم و از شب‌های ششم تا دوازدهم از آن استفاده نمی‌کردیم، آیا جنگ تمام می‌شد؟ هم آنها به ما سیلی زدند و هم ما آنها را کتک زديم. این جنگ نیاز 2طرف بود. هم ما به آنها بازدارندگی نشان دادیم و هم آنها به ما بازدارندگی نشان دادند. هم آنها خودشان را پیروز نشان دادند و هم ما خودمان را پیروز نشان داديم. در جنگ عراق هم چنین بود. جامعه بین‌المللی منجر به جنگ جهانی دوم شد و 60میلیون نفر از بین رفتند و کشورهای پیروز شورای امنیت را تشکیل دادند و برای خودشان حق وتو گذاشتند. ما باید چه کنیم؟ ما باید خودمان را قوی کنیم. عنصر قوام‌بخش ما موشک‌ها بود. ما باید با متحدان‌مان کار کنیم. ما هم باید زبان سازش را به‌کار ببریم و هم زبان زور را. مجلس و دستگاه دیپلماسی ما تاکنون خوب عمل کرده‌اند. شعارهای «مرگ بر...»هاي ما را به‌حساب می‌آورند. ترامپ بر ماده51 استناد می‌کند که ایران پول می‌گذارد تا این کار را انجام دهد. من خیلی اعتقاد به نهادهای حقوق بشری ندارم، چون آنها به نظام غربی برمی‌گردند. ما باید خودمان را قوی کنیم. اول باید بنیه دفاعی خودمان را قوی کنیم. این را ما در جنگ خوب نشان دادیم و من فکر می‌کنم این آتش‌بس دائمی خواهد بود. نهادهای حقوق بشری ساخت دست آنها هستند. مجلس و دولت دارند تمام تلاش‌شان را می‌کنند اما به جایی که می‌خواهیم نمی‌رسیم.

فلاحی: ما باید شاخص‌های قدرتمند شدن خودمان را جدی بگیریم. مبنای دنیا آنارشیسم است و ما باید به سمت خودیاری برویم. ممکن است تفاوت‌ دیدگاه‌هایی در داخل کشور وجود داشته باشد، اما هیچ‌کس مخالف این نيست که ما کشور را از نظر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری قوی کنیم. مولفه‌های قدرت در عین حال در دنیا متفاوت هستند. تمام داده‌هایی که آنها جمع‌آوری کرده بودند، داشت به آنها می‌گفت که مردم از این وضعیت ناراضی هستند. آنها فکر می‌کردند اگر حمله غافلگیرانه کنند مردم قیام می‌کنند، اما عرق مردم غلبه کرد. مولفه قدرت یعنی اینکه همه مردم دور پرچم جمع شدند. اینکه حضرت‌آقا شب عاشورا از مداح می‌خواهند‌ «ای ایران» را بخوانند خیلی معنا دارد و برخی این پیام را دریافت نکردند. رو به هر قبله‌ای که نماز بخوانیم، وطن متفاوت است. پول ملی الان نقش مهمی دارد و نماد شرافت ایرانی‌هاست؛ وقتی ضعیف شود، شرافت ما ضعیف می‌شود. مردم آمدند و یک انقطاع رادیکال در سناریوی سقوط ایجاد کردند. هر مسئولی که یک‌جو عقل داشته باشد باید برای مردم کار کند. ما وقت این را نداریم که اختلاف‌افکنی کنیم. وقت این کارها گذشته است. اینکه برخی مدعی شوند بیشتر انقلابی هستند و به طرف مقابل‌شان انواع تهمت‌ها را بزنند، درست نیست. یک مولفه قدرت ما فرماندهی بسیار قدرتمندی بود که فرمانده کل قوا داشتند. مردم ما اين چيزها را می‌فهمند. مسئولان اگر نمی‌توانند دست مردم را بگیرند، نباید زیر پای آنها را بکشند. ما باید فوق‌العاده خاص نیروهای مسلح را تصویب کنیم. باید به آن کسی که در لب مرز فقط 15میلیون‌تومان دریافت می‌کند تا از کشور دفاع کند، رسیدگی بیشتر کنیم.

در بحث حوزه ریاست مجلس، آیا درباره مستندسازی جنایات جنگی تصمیم گرفته شده که کمیته‌ای تشکیل شود؟
میرتاج الدینی: کمیسیون امنیت ملی مجلس و کمیته‌های داخلی آن از دولت می‌خواهند که مستندسازی کنند. آنچه مجلس دنبالش است این است که دولت چنین کاری را بكند. ما اگر بخواهیم در مجامع بین‌المللی به نتیجه برسیم باید موازنه قدرت داشته باشیم. ما در حوزه دیپلماسی و نظامی به‌گفته رهبر انقلاب با دست پر باید وارد شویم. دستاوردهای این جنگ 12روزه باید حفظ شود. آنها فکر می‌کردند با یک حمله غافلگیرانه می‌توانند در داخل شورش ایجاد کنند ولی محاسبات‌شان به‌هم‌ریخت. زمانی که نادرشاه سستی ایران را جبران می‌کند به سربازی می‌گوید چرا پیش از این چنین نجنگیدی؟ او می‌گوید من بودم ولی تو نبودی. منظور این است که یک فرمانده قوی وجود نداشت. در این دوره همه عکس آقا را در دست گرفتند. امام پرچم فلسطین را به‌دست ما داد. ما نمی‌توانیم از این آرمان‌ها عقب بنشینیم. اكنون جهان مظلومیت غزه را می‌بیند. ما باید از موضع اقتدار با طرف مقابل صحبت کنیم.

مجلس دولت را موظف به دریافت غرامت کرده است. مگر غرامت مشخص است؟
فلاحی: وقتی شکایت صورت می‌گیرد، اگر به مرحله پذیرش برسد، از سوی داورهای بین‌المللی مورد راستی‌آزمایی قرار می‌گیرد. باید برآوردها از سوی دولت انجام شود. جبهه مقاومتی که در منطقه شکل گرفته است، اساسش مقاومت در برابر ظلم است. هیچ وطن‌پرستی نمی‌پذیرد که کشور و خاکش مورد تجاوز قرار گیرد و سکوت کند.