پیرامون پردردسر مشهد

 محمدگلمکانی| خراسان رضوی - خبرنگار:
 

حاشیه مشهد مدت‌‌هاست که برای این شهر تبدیل به یک دغدغه شده و طبق آمارها و ارقام امروز جمعیت حاشیه‌‌نشین مشهد حتی از جمعیت برخی استان‌های کشور نیز بیشتر است. در سال‌های اخیر امکانات و زیرساخت‌های مناسبی در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی و ورزشی به حاشیه شهر مشهد افزوده شده است. البته هنوز راه زیادی تا تحقق تمامی اهداف در حاشیه شهر مشهد مانده است. 

شورای شهر مشهد در دوره پنجم خود اهتمام ویژه‌ای برای رسیدگی به حاشیه شهر دارد و تمرکز مناسبی در این حوزه داشته است به گونه‌ای که کمیسیونی تحت عنوان «کمیسیون مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار شورای شهر مشهد» تشکیل شده است. «رمضانعلی فیضی» رئیس این کمیسیون معتقد است مناطق پیرامونی شهر مشهد امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند هم‌افزایی، هم‌اندیشی، تعامل فکری تمامی صاحب‌نظران و کارشناسان و مسئولان دخیل است. برگزیدن نام مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار شورای شهر در این کمیسیون به جای واژه حاشیه‌نشینی، از بین برنده انزوا از حیث مباحث گوناگون و زندگی انسانی، دست‌کم در کلام است. با «رمضانعلی فیضی» درباره مسائل و موضوعات حاشیه‌نشینی گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید. 


  وضعیت حاشیه شهر مشهد از نظر ساکنان آن و ترکیب این ساکنان کمتر مورد بحث قرار گرفته است. به لحاظ تراکم شهری در کدام مناطق شاهد بیشترین جمعیت حاشیه‌نشین هستیم؟

 بر اساس آمارها، ۴۲ درصد از ساکنان مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار شهر مشهد، در همین مناطق متولد شده و این محدوده موطن ایشان است؛ علاوه بر این، ۳۰ درصد جمعیت نیز از سطح شهر و تحت تاثیر از مولفه‌های مختلف از جمله اقتصادی و مالی به مناطق پیرامونی شهر کوچ کرده‌اند. این وضعیت و ترکیبی که شرح داده شد، بیش از یک‌سوم جمعیت مشهد را شامل می‌شود که در مناطق حاشیه شهر مشهد سکونت دارند. این مناطق به لحاظ سیما و منظر شهری دارای نقایص جدی است و کارکردهای منفی در تمام مولفه‌های رفاه، بهداشت عمومی، مسائل امنیتی و مشاغل رسمی مشاهده می‌شود. منطقه 4 شهرداری پرتراکم‌ترین بافت شهر مشهد و منطقه 6 نیز بیشترین مساحت حاشیه‌نشین را در خود جای داده است. 


 در حال حاضر مهم‌ترین مشکلات حاشیه شهر مشهد چیست؟ در این مناطق کدام مسائل در اولویت است؟ 

 به واسطه پرسش‌هایی که ساکنان این مناطق برای معرفی مشکلات صورت گرفته، این مسائل شامل موضوعات امنیتی، معابر و دسترسی‌های این مناطق و بهداشت و کمبود فضای سبز است. رویکردهای مختلفی برای بهبود شرایط در حاشیه شهر اعم از برخوردهای فیزیکی، نگاه‌های کالبدی، نظارت‌های امنیت‌محور و... اتخاذ شده و آن گونه که باید موثر واقع نشده است. در شورای پنجم معتقدیم که باید نگاهی جامع و کامل به مسائل مختلف داشته باشیم. 

 برای حل این مسائل و مشکلات چه راه‌حلی در دستور کار دارید؟ 

نهضت توانمندسازی را به عنوان شعار کمیسیون مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار شورای شهر مشهد در دستور کار قرار داده‌ایم، زیرا اعتقاد داریم بسیاری از مسائل و مشکلات حاشیه شهر به واسطه این راهکار قابل حل است، باید در قدم اول مانع گسترش حاشیه‌نشینی شد و سپس سعی بر اصلاح و تغییر آن کرد. از سوی دیگر، مدیریت شهری مشهد به دنبال تغییر مثبت است و نه تخریب سکونتگاه‌های واقع در حاشیه شهر که به نوعی پاک کردن صورت‌مساله است. اعتقاد راسخ داریم که اجرای دقیق و ضابطه‌مند طرح‌های تفصیلی و جامع شهر مشهد باید با تکیه بر ایجاد یکسری از مرزهای طبیعی و زیستی شکل گیرد و به پدیده‌های اکولوژیکی روی بیاوریم. اکنون نیز در حال پیگیری و بررسی لایحه ساماندهی حاشیه شهر و روستاهای واقع در حریم شهر هستیم، چراکه در این مناطق، حاشیه دیگری در حال شکل‌گیری است. همچنین معتقدیم که الزامات تحقق مقوله مهم توانمندسازی در حاشیه شهر مشهد باید از طریق نمایندگان مجلس، استانداری خراسان رضوی و... فراهم شود و بودجه ملی برای این موضوع اختصاص یابد.


یک‌سوم جمعیت، ساکن حاشیه شهر

 ساکنان حاشیه شهر در سال 1345 یک‌دهم جمعیت را شامل می‌شد که امروز این عدد به بیش از یک‌سوم رسیده است. 9 منطقه از مجموع 13 منطقه شهرداری مشهد درگیر مسائل حاشیه‎نشینی است و جمعیت ساکن در مناطق پیرامونی و کم‌برخوردار شهر مشهد از جمعیت برخی استان‌ها همچون یزد، ایلام، زنجان، بوشهر و... بیشتر است. مشهد با 8 پهنه و 66 محله واقع در مناطق حاشیه‌ای، دومین شهر کشور بوده که درگیر مسائل حاشیه‌نشینی است. علاوه بر این موضوعات، شاهد مهاجرپذیری بین‌المللی و اتباع خارجی نیز در این مناطق هستیم.