تحسین جهانی خانه‌های ایرانی
گزارشی از خانه‌های تاریخی ایران که رتبه بالایی در سایت‌ها و پلتفرم‌های گردشگری جهانی دارند
فاطمه عباسی
تنها یک جست‌وجوی ساده کافی است تا حقیقتی شگفت‌انگیز آشکار شود؛ خانه‌های قدیمی که روزگاری محل سکونت و زندگی خانواده‌های ایرانی بودند، امروز به جاذبه‌ای جهانی برای هزاران گردشگر خارجی بدل شده‌اند. خانه‌های تاریخی ایران، این سفیران خاموش فرهنگ و معماری، دیگر تنها میراثی برای ما نیستند؛ آنها پدیده‌هایی جهانی هستند که نام ایران را در معتبرترین پلتفرم‌های گردشگری دنیا با امتیازاتی درخشان ثبت می‌کنند.
وقتی یک گردشگر اروپایی یا شرق آسیایی، پیش از سفر به ایران، در سایت‌هایی مانند «تریپ‌ادوایزر» یا «لونلی پلنت» به‌دنبال برترین جاذبه‌ها می‌گردد، با نام‌هایی مواجه می‌شود که شاید برای ما آشنا باشد، اما برای او کشفی شگفت‌انگیز است. اینها دیگر فقط تخت‌جمشید و میدان نقش‌جهان نیستند که در صدر می‌درخشند؛ بلکه خانه‌هایی چون «بروجردی‌ها» و «طباطبایی‌ها» در کاشان هستند که با هزاران نظر و امتیاز نزدیک به 5ستاره، به مقاصدی «الزامی» در سفر به ایران بدل شده‌اند. گردشگران در توصیف خانه بروجردی‌ها از کلماتی چون «خیره‌کننده» و «اوج هنر گچبری» استفاده کرده‌اند و خانه طباطبایی‌ها را با لقب عاشقانه‌اش،
«عروس خانه‌های ایران» به یکدیگر معرفی می‌کنند. این حجم از بازخورد مثبت، نشان می‌دهد که معماری مسکونی ایرانی، با آن درون‌گرایی و تزئینات بی‌بدیلش، به یک زبان مشترک جهانی برای ستایش زیبایی تبدیل شده است. از کاشان که به پایتخت سفر کنیم، «خانه مقدم» در تهران، چهره‌ای ازیک سفارت فرهنگی را به نمایش می‌گذارد. اینجا دیگر فقط روایت معماری نیست، بلکه داستان عشق یک زوج هنرمند به تاریخ ایران است. کلکسیون بی‌نظیر اشیا که توسط دکتر محسن مقدم و همسرش گردآوری شده، این خانه قاجاری را به یک «کابینه شگفتی‌ها» در نگاه گردشگران خارجی تبدیل کرده است. در شیراز، «نارنجستان قوام» با آینه‌کاری‌ها و نقاشی‌های تأثیرگرفته از هنر اروپایی، پلی میان 2فرهنگ می‌زند و در یزد، شهر خشت و بادگیر، «خانه لاری‌ها» اصالت معماری کویری را به رخ جهانیان می‌کشد. این خانه‌ها صرفا بناهایی از گذشته نیستند؛ آنها ماشین‌های زمان زنده‌ای هستند که هر بازدیدکننده را به درکی عمیق‌تر از روح زندگی ایرانی می‌رسانند. موفقیت جهانی آنها ثابت می‌کند که غنی‌ترین منابع ما برای جذب گردشگر و صدور فرهنگ، نه در آسمانخراش‌های مدرن، بلکه در همین گنجینه‌های آجری نهفته است که هرکدام داستانی برای شنیده شدن در گوش جهان دارند.
خانه بروجردی‌ها؛ کاشان
تقریبا در تمام فهرست‌های جهانی از زیباترین خانه‌های تاریخی جهان، نام خانه بروجردی‌ها به چشم می‌خورد. این خانه به‌دلیل گچبری‌های بی‌نظیر، نقاشی‌های دیواری نفیس (اثر کمال‌الملک و شاگردانش) و به‌ویژه بادگیرهای قرینه و هلالی‌شکل منحصر به فردش که به نماد معماری خانه‌های کویری ایران تبدیل شده، شهرت جهانی دارد. این خانه اغلب به‌عنوان «اوج هنر گچبری و تزئینات داخلی در خانه‌های ایرانی» شناخته می‌شود. معماری آن به‌قدری چشمگیر بوده که به‌عنوان یک شاهکار معماری ایرانی، جایزه یادبود آقاخان را نیز دریافت کرده و در بسیاری از کتاب‌های مرجع معماری جهان به آن استناد می‌شود.
خانه طباطبایی‌ها؛ کاشان
این خانه که به «عروس خانه‌های ایران» شهرت دارد، به‌دلیل معماری دقیق، جزئیات خیره‌کننده، تقارن استادانه و گچبری‌های ظریف و پرکارش در سطح جهانی شناخته شده است. خانه طباطبایی‌ها نمونه کامل یک خانه اعیانی ایرانی با تمام فضاها (اندرونی، بیرونی، حیاط‌های متعدد و سرداب) است. پیچیدگی طراحی و زیبایی بی‌حدوحصر آن باعث شده تا در کنار خانه بروجردی‌ها، پای ثابت فهرست برترین جاذبه‌های معماری ایران برای گردشگران خارجی باشد.
خانه مقدم؛ تهران
خانه مقدم یک مورد کاملا استثنایی است. شهرت جهانی آن نه فقط به‌خاطر معماری قاجاری بنا، بلکه بیشتر به‌دلیل کلکسیون بی‌نظیر و گرانبهایی است که توسط پروفسور محسن مقدم (از بنیانگذاران دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران) و همسر فرانسوی‌اش، سلما کویومجیان در آن گردآوری شده است. این خانه ترکیبی شگفت‌انگیز از معماری ایرانی و اروپایی است و هر گوشه آن با کاشی‌های تاریخی، ستون‌های سنگی، حوض‌ها و آثار هنری ارزشمند تزئین شده است. این خانه در رسانه‌های بین‌المللی به‌عنوان یکی از «گران‌ترین و ارزشمندترین خانه‌های جهان» از نظر تاریخی و هنری شناخته می‌شود.
خانه قوام؛ شیراز
نارنجستان قوام بخشی از مجموعه بزرگ‌تر باغ ارم است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به‌عنوان بخشی از «باغ ایرانی» ثبت شده است. این ثبت جهانی به‌تنهایی اعتبار فوق‌العاده‌ای به آن می‌بخشد. شهرت این خانه به‌دلیل آینه‌کاری‌های خیره‌کننده، گچبری‌ها، نقاشی‌های سقف با تأثیر از هنر اروپایی و هفت‌رنگ‌کاری‌های استادانه‌اش است. این خانه نمونه‌ای برجسته از معماری اشرافی دوره قاجار در شیراز است که هنر ایرانی و اروپایی را در هم آمیخته است.
خانه لاری‌ها؛ یزد
شهر یزد به‌عنوان میراث جهانی یونسکو، خودبه‌خود به تمام بناهایش اعتبار جهانی می‌بخشد. خانه لاری‌ها در این میان، به‌عنوان یکی از بهترین و کامل‌ترین نمونه‌های خانه‌های اعیانی کویری شناخته می‌شود. شهرت جهانی آن به‌دلیل بادگیرهای بلند و زیبایش، درهای چوبی کنده‌کاری شده، پنجره‌های ارسی با شیشه‌های رنگی و اتاق‌های آینه‌کاری و نقاشی شده است. این خانه به‌خوبی نشان می‌دهد که چگونه معماران ایرانی با استفاده از عناصر بومی مانند بادگیر و سرداب، در دل کویر فضایی دلنشین و خنک ایجاد می‌کرده‌اند.
خانه عامری‌ها؛ کاشان
این خانه نه‌تنها به‌عنوان یک جاذبه دیدنی بلکه به‌عنوان یکی از موفق‌ترین و مجلل‌ترین نمونه‌های تبدیل یک بنای تاریخی به هتل بوتیک در سطح بین‌المللی شناخته می‌شود. شهرت آن به‌دلیل مقیاس عظیم و تجربه منحصربه‌فردی است که به گردشگران ارائه می‌دهد؛ فرصت زندگی در یک کاخ ایرانی. این کاربری دوگانه، بازخوردهای بسیار مثبتی را در پلتفرم‌های رزرو هتل مانند Booking.com و TripAdvisor برای آن به ارمغان آورده است.
خانه زینت‌الملک؛ شیراز
این خانه یک تجربه فرهنگی چندلایه ارائه می‌دهد که فراتر از یک بازدید معماری صرف است. شهرت اصلی آن به‌خاطر موزه مشاهیر فارس است که در زیرزمین آن قرار دارد و به «مادام توسوی ایران» مشهور است. این ترکیب هوشمندانه از یک بنای تاریخی قاجاری با یک جاذبه مدرن و بصری (مجسمه‌های مومی)، آن را به مقصدی بسیار محبوب برای طیف وسیعی از گردشگران، به‌ویژه خانواده‌ها و بازدیدکنندگان بین‌المللی تبدیل کرده است. ارتباط زیرزمینی آن با نارنجستان قوام نیز یک ارزش داستانی و تاریخی منحصر به فرد به آن می‌بخشد.
در همینه زمینه :
