عزاداری ویژه آذری‌ها برای امام‌حسین‌ع‌

محمود مولایی، روزنامه‌نگار

در مشگین‌شهر دسته‌های عزاداری، سینه‌زنی و زنجیرزنی نوای «شاه‌حسین، وای‌حسین» را که در زبان محلی «شاخسی‌واخسی» گفته می‌شود سر می‌دهند. این آیین بیانگر اعتقاد قلبی اهالی این منطقه به واقعه کربلا و مقام رفیع امام حسین(ع) است. از ۲۸ ذی‌الحجه تا شام غریبان، آیین شاه‌حسین‌گویان در مشگین‌شهر برگزار می‌شود، اما اوج دسته عزاداران شاخسی واخسی در شام غریبان اتفاق می‌افتد. صبح روز عاشورا برای اعلان عزاداری شاه‌حسین می‌گویند تا مردم یک‌جا جمع شوند و به عزاداری بپردازند.

صحنه حزن‌انگیز عاشورا
آیین شاخسی‌واخسی بنا بر سنت دیرینه، همه ساله در دهه آخر‌ ماه ذی الحجه، یعنی ۱۰ روز مانده به محرم در اردبیل آغاز می‌شود. شرکت‌کنندگان در این مراسم به‌ویژه جوانان و مردان در میدان شهرها و روستاها دور هم جمع می‌شوند و با به‌دست گرفتن چوب‌دستی دردست راست به‌عنوان نمادی از شمشیر صف دایره‌واری می‌بندند و دست چپ خود را از پشت بر کمر نفر سمت چپ خود می‌گیرند. بدین طریق صف فشرده و مرتبی به‌وجود می‌آورند و با زمزمه نوحه و مرثیه و مهم‌تر از همه یک‌صدا شاخسی و واخسی‌گویان چنان صحنه حزن‌انگیزی خلق می‌کنند که تماشاگران به یاد مظلومیت امام حسین(ع) و یارانش سر از پا نمی‌شناسند و اشک ماتم می‌ریزند.‌علیرضا حسین‌زاده، مداح و سرپرست یک هیئت عزاداری در مشگین‌شهر اوج این آیین را پس از پایان تعزیه‌خوانی ظهر عاشورا می‌داند و می‌گوید: «عزاداران دسته‌ها شاخسی‌واخسی‌گویان، پس از طی کردن مسیری طولانی خود را به خیمه‌های به آتش کشیده شده می‌رسانند و عزاداری می‌کنند.»

آیینی از دوره صفوی
آن‌طور که مداح و سرپرست هیئت عزاداری در مشگین‌شهر یادآور می‌شود، آیین شاخسی‌واخسی از دوران صفویا‌ن بین آذری‌زبان‌ها رایج شده و نسل به نسل به امروز رسیده است.
علیرضا حسین‌زاده درباره شکل برگزاری این آیین هم توضیح می‌دهد: «در این آیین یک نفر به‌عنوان سردسته میانداری می‌کند و با گفتن شاه‌حسین، عزاداران یک‌صدا می‌گویند وای‌حسین. در ادامه مظلوم حسین، شهید حسین، حسن حسین و... گفته می‌شود و عزاداران با دست‌های خود یک‌بار به پا می‌زنند و یک‌بار به سینه. عزاداری در این آیین بسیار خاص است.»‌