رود قلقلی در تهران

سیدسروش طباطبایی‌پور

روی سردر بسیاری از سوپرمارکت‌های تهران، کلمه «دریانی» نوشته شده؛ سوپرمارکت‌هایی که بسیاری از دریانی‌های مقیم تهران در آن شاغل‌اند و با سختکوشی، مغازه‌هایشان را می‌چرخانند، اما احتمالا نام محله دریان‌نو هم به گوشتان خورده؛ محله‌ای در غرب تهران که با ستارخان همسایه است. حالا قرار است ارتباط این سوپرمارکت‌ها را با محله دریان‌نو و منطقه دریان در استان آذربایجان شرقی کشف کنیم.

حاج علی‌اکبر دریانی که بود؟
دریان یا داریان یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی است که در 60کیلومتری تبریز واقع شده، اما در آن روزهای دور، روستایی کوچک بود که روی یک برآمدگی بنا شده و به همین دلیل باغدارها و کشاورزانش، برای رسیدن به آب، باید چاه‌هایی عمیق حفرمی‌کردند؛ برای همین با مشکل بی‌آبی مواجه شدند. تا اینکه یکی از اهالی دریان به نام حاج‌علی‌اکبر ابراهیمی دریانی خطر کرد و راهی تهران شد تا برای خودش و اهالی، کاری دست‌و‌پا کند. او فکری اقتصادی داشت و کارش را با تجارت چای آغاز کرد. همین حرکت او همشهری‌هایش را تشویق کرد تا برای فرار از بیکاری، به‌تهران بیایند و مغازه‌های کوچک خواربارفروشی راه بیندازند. می‌گویند نخستین بقالی دریانی تهران در سال 1315تاسیس شد.

دریان‌نو چگونه شکل گرفت؟
علی‌اکبرخان دریانی، پای اهالی دریان را به تهران باز کرد، اما به‌خاطر اتحاد عجیب اهالی دریان، آنها دوست داشتند در یک محله و در کنار هم زندگی کنند. سبب خیر این دورهمی هم مهدی ابراهیمی دریانی بود. وقتی مهدی در اواسط دهه 30به تهران آمد، شرکت ساختمانی شهرآرا را تاسیس کرد و در محله شهرآرا که در آن روزگار بیابان بود، خانه و آپارتمان ساخت. او برای جاگیر‌کردن دریانی‌های مقیم پایتخت، در سال 1335خورشیدی، بخشی از زمین‌های جمشیدآباد و طرشت را خرید تا محله‌ای خصوصی برای اهالی روستایش بنا کند و خلاصه سنگ ‌بنای محله دریان‌نو در پایتخت گذاشته شد. او طرح خانه‌های کوچک را در محله دریان‌نو به تصویب رساند و دریانی‌ها را در این محله دور هم جمع کرد؛ اما در گذر زمان و اندکی بعد، دیگر آذری‌زبان‌ها هم این محله را پسندیدند و کم‌کم یزدی‌ها هم اضافه شدند و خلاصه تا دهه 40خورشیدی، محله دریان‌نو رونق گرفت.

رود قلقلی
 علاوه بر قنات، رودی هم به نام قلقلی، از میان محله دریان‌نو می‌گذشت، اما بعد از آنکه خیابان‌های اطراف محله دریان‌نو، مثل ستارخان آسفالت شد در دهه 60خورشیدی روی رود را پوشاندند و خیابان مرکزی محله دریان‌نو به نام خیابان حبیب‌اللهی به‌وجود‌آمد.

کمپ تهران
 وقتی متفقین، تهران را اشغال کردند، نیروهای ارتش شوروی در بخشی از محله‌های تهران مثل محله دریان‌نو ساکن شدند و به اصطلاح کمپ زدند. اما وقتی تهران را ترک کردند، کمپ یا جاویدآباد در محله دریان‌نو، بلا استفاده ماند و فرسوده شد. پس از مدتی، عشایر قحطی‌زده دشت‌های مغان به آنجا پناه آوردند و در آنجا ساکن شدند. خانه‌های فرسوده، کوچه‌های باریک و البته فرهنگ اهالی کمپ یا جاویدآباد، هنوز هم با بخش‌های دیگر محله متفاوت است.

اکنونش
محله دریان‌نو در منطقه 2شهرداری واقع‌شده‌ است و به خیابان‌هایی چون ستارخان، شادمان و بزرگراه یادگار امام‌(ره) محدود می‌شود و مردمان سختکوش و پرتلاشش، همچنان متحد و منشأ خیر برای تهرانی‌ها هستند.