گفت‌وگو
از شک تا شکافت؛ داستان غنی‌سازی در ایران
بررسی صنعت مادر هسته‌ای و کاربردهای آن در زندگی روزمره در تلویزیون همشهری
رضا عمویی-روزنامه‌نگار
اصرار آمریکا بر توقف غنی‌سازی اورانیوم در ایران نه از سر نگرانی‌های فنی یا امنیتی، بلکه به‌خاطر هراس عمیق از استقلال فناورانه ملت ایران است. غنی‌سازی نماد قدرت بومی و خوداتکایی ما در زنجیره‌ای از دانش‌های پیشرفته است؛ از پزشکی و داروسازی تا انرژی و صنایع نظامی. تجربه‌های تاریخی نیز ثابت کرده است که غرب هیچ‌گاه شریک قابل‌اعتمادی در تأمین سوخت هسته‌ای نبوده؛ چه در دوران طاغوت و چه در دهه۸۰ ایران بارها با بدعهدی غرب در تحویل سوخت روبه‌رو شده است.
این بدعهدی‌ها زمینه‌ساز شکل‌گیری اراده ملی برای تولید سوخت ۲۰درصدی شد؛ گامی تاریخی که با هدایت رهبرانقلاب و تلاش دانشمندان جوان ایرانی به ثمر نشست. انرژی هسته‌ای و کاربردهای آن در زندگی مردم، دستمایه گفت‌وگوی تلویزیون اینترنتی همشهری با سردار محمداسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس و سیدمحمودرضا آقامیری، رئیس دانشگاه شهید بهشتی، دکتری مهندسی انرژی هسته‌ای و استاد دانشکده مهندسی انرژی هسته‌ای دانشگاه شهید بهشتی بود.
با توجه به سخنان اخیر مقام‌معظم‌رهبری لزوم انجام غنی‌سازی برای کشور ما چیست؟
سیدمحمودرضا آقامیری: نکته‌ای که مقام‌معظم‌رهبری در سخنرانی اخیرشان درباره دانش هسته‌ای اشاره کردند، یک واقعیت است. ما اگر بخواهیم هر فعالیت هسته‌ای‌ای داشته باشیم، چه این فعالیت به‌عنوان تولید ایزوتوپ‌های دارویی باشد و چه در رآکتورهای سوخت تحقیقاتی تهران استفاده شود یا برای سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای باشد، ناگزیر به تولید سوخت هسته‌ای و داشتن چرخه سوخت هسته‌ای هستیم. اورانیوم235 پایه کار است و هرچه غلظت این اورانیوم در حجم مورد نیاز بیشتر باشد، به همان میران درصد غنی‌سازی هم بیشتر خواهد بود. میزان اورانیوم235 در برخی مواد مرتبط به‌صورت طبیعی 7دهم‌درصد است که در هر معدنی وجود دارد و اگر بخواهیم حداقل انرژی را تامین کنیم، باید میزان اورانیوم235 را در حجم مشخصی بالا ببریم و اگر بخواهیم به انرژی هسته‌ای و شکافت هسته دست پیدا کنیم، باید درصد انرژی235 را در حجم مشخصی افزایش دهیم. هرچه نیاز به انرژی بیشتر باشد، باید غنای اورانیوم235 را هم بالاتر ببریم. درواقع بالابردن درصد اورانیوم235 در یک حجم مشخص همان غنی‌سازی است. درباره اهمیت غنی‌سازی هم باید گفت که غنی‌سازی بخش اصلی فرایند چرخه سوخت هسته‌ای است. غنی‌سازی 3.6 شاید برای برخی رآکتورها پاسخگو باشد، اما رآکتور تهران دارای غنای بالاست و حداقل غنای مورد نیاز آن 20درصد است. برخی رآکتورهای دیگر هم غنای بالای 40درصد نیاز دارند و اگر ما بخواهیم فعالیت صلح‌آمیز مانند پیشران‌ها در کشتی‌ها و زیردریایی‌ها داشته باشیم، غنای بیشتری مورد نیازمان خواهد بود. غنی‌سازی یک تکنولوژی پیشرفته است و نیاز به یک تکنیک قوی، دقیق و فناوری به‌روز دارد.
شما به‌عنوان یک ایرانی موضوع ایجاد کنسرسیوم غنی‌سازی در پیشنهاد آمریکایی‌ها را می‌پذیرید؟
سیدمحمودرضا آقامیری: ما تجربه تلخی در رابطه با کار مشترک در زمینه غنی‌سازی اورانیوم داریم. فناوری غنی‌سازی بسیار دقیق است و نمی‌توانیم کلید آن را دست هرکسی بدهیم و هیچ منطقی اجازه نمی‌دهد که وقتی ما خودمان امکان و توانایی علمی داریم، توان خود را به دیگران واگذار کنیم. حالا شاید توقف کوتاه‌مدت در زمینه غنی‌سازی ایجاد شود که همان هم خسارت‌بار است؛ اما اگر این توان خود را در زمینه غنی‌سازی به‌طور کلی کنار بگذاریم، ضرر زیادی خواهیم کرد. امروز ما صاحب تکنولوژی برتر در زمینه غنی‌سازی هستیم. اورانیوم می‌تواند وارد کشور ما شود و غنی‌سازی و سپس صادر گردد. خیلی از کشورها جرأت واردشدن به این فناوری را ندارند. ما به نقطه غیرقابل بازگشت رسیده‌ایم و اگر در موضع قدرت نبودیم با ما وارد مذاکره نمی‌شدند. الان هم در بحث هسته‌ای جای مذاکره بر سر توقف غنی‌سازی نیست، بلکه جای معامله است؛ همانگونه که خیلی از کشورها رادیوداروهای ما را می‌خرند.
آیا ایران می‌تواند در زمینه غنی‌سازی به پیشنهادهای غربی‌ها اعتماد کند؟
سردار محمداسماعیل کوثری: کشورهای غربی در زمان طاغوت تعهد تحویل سوخت به ایران داده بودند و یک‌بار هم در دهه1370 سوخت تحویل دادند؛ اما در دهه1380 برای رآکتور تهران به ما سوخت ندادند و در سال1388 بازی درآوردند و ما را به روسیه پاس دادند که آنها هم ندادند. در آن زمان ما برای تغییر سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران به سوخت جدید نیاز داشتیم و می‌خواستیم این سوخت را بخریم؛ اما به ما سوخت ندادند. اگر طرف غربی صادقانه عمل می‌کرد، شاید ما به سمت غنی‌سازی20درصد نمی‌رفتیم؛ اما در آن زمان که به ما سوخت 20درصدی ندادند، دانشمندان ما گفتند که می‌توانیم خودمان تولید کنیم و حضرت‌آقا پس از اطمینان گفتند بروید دنبال دانش بومی و دانشمندان ما توانستند این سوخت 20درصدی را تولید کنند. بعد از اروپایی‌ها دعوت کردند که بیایند ببینند، اما اروپایی‌ها نیامدند، ولی نمایندگان آژانس انرژی اتمی آمدند و تولید سوخت 20درصدی در ایران را تأیید كردند و روز 20فروردین نیز به‌عنوان روز صنعت هسته‌ای نامگذاری شد. حتی آلمانی‌ها در زمان طاغوت در بوشهر قرارداد ساخت 2نیروگاه بستند، اما حتی پس از جنگ هم نیامدند و ما خودمان با روس‌ها توافق کردیم تا نیروگاه را تکمیل کنیم. فرانسوی‌ها نیز در جریان ساخت نیروگاه هسته‌ای دارخُوِین در خوزستان عهدشکنی کردند. آمریکایی‌ها نیز که عهدشکنیهای زیادی داشته‌اند. ما به‌دنبال رابطه با دنیا هستیم و شواهد و اسناد زیادی داریم که نشان می‌دهد که ما پا پیش گذاشته‌ایم اما آنها بدعهدی کرده‌اند. غربی‌ها خیال می‌کنند که هنوز در دوران پس از جنگ جهانی دوم هستیم و می‌توانند قلدری کنند؛ اما این را بدانند که ما دنبال جنگ نیستیم، ولی تا آخرین لحظه آماده دفاع هستیم و یقه متجاوز را ول نخواهیم کرد. دولت آمریکا بداند حداقل 50هزار نیروی آمریکایی در منطقه زیر برد موشک‌ها و سلاح‌های ما هستند.
