مجلس دوازدهم در ایستگاه دوم

رضا نیلی، کارشناس مسائل سیاسی و پارلمانی با اشاره به نزدیک شدن به اجلاسیه دوم مجلس دوازدهم در یادداشتی نوشت: با نزدیک شدن به آغاز دومین اجلاسیه سالانه مجلس دوازدهم، فضای سیاسی پارلمان به‌ویژه در میان فراکسیون‌های رسمی و حلقه‌های غیررسمی نمایندگان به‌شکل محسوسی به‌سمت تعیین ترکیب جدید هیأت رئیسه متمایل شده است. گفت‌وگوهای درون‌مجلس، رایزنی‌های پشت‌پرده، آرایش جریانات مؤثر و پیام‌های رسانه‌ای، همگی نشان می‌دهند که در حالی‌که شاکله اصلی هیأت رئیسه به‌ویژه در رأس آن تغییر نخواهد کرد، اما در سطوح میانی و به‌ویژه در جایگاه دبیران و ناظران، تحرکاتی برای بازترسیم آرایش قدرت مشاهده می‌شود.

قالیباف همچنان بی‌رقیب
محمدباقر قالیباف، رئیس فعلی مجلس شورای اسلامی، بار دیگر با فاصله‌ای معنادار محتمل‌ترین گزینه برای تداوم ریاست بر قوه مقننه است. عملکرد تثبیت‌شده او در مجلس یازدهم و اجلاسیه نخست مجلس دوازدهم، شبکه‌ای از وفاداری، کارآمدی و هماهنگی سیاسی با بخش قابل‌توجهی از نمایندگان ایجاد کرده است. قالیباف که از بدنه نمایندگان معتدل و هم از حمایت لایه‌هایی از بدنه دولت برخوردار است، تقریباً بدون چالش در مسیر تمدید ریاست خود گام برمی‌دارد.

نواب رئیس تغییر می‌کنند؟
در جایگاه نواب رئیس، آرایش جدیدی در حال شکل‌گیری است. حمیدرضا حاجی‌بابایی با سابقه قابل اتکا و شبکه‌ای از ارتباطات وفادار، همچنان یکی از چهره‌های باثبات و مورد اجماع است. در مقابل، علی نیکزاد، دیگر نایب‌رئیس فعلی، با افت شدید حمایت در بین نمایندگان مواجه شده است؛ بخشی از این افول به دلیل کاهش حضور میدانی و بخشی دیگر به علت ارزیابی عملکرد ضعیف در اداره جلسات مجلس است. در این میان، علیرضا منادی، نماینده تبریز، با حمایت طیف‌هایی از نمایندگان مناطق ترک‌زبان و جریان نزدیک به دولت سیزدهم، به‌سرعت به یکی از گزینه‌های جدی برای ورود به این جایگاه بدل شده است.

دبیران هیأت رئیسه؛ تثبیت 4 چهره وفرصت برای تازه‌نفس‌ها
در ترکیب دبیران هیأت رئیسه، 4 چهره شاخص از اجلاسیه‌های گذشته شانس بالایی برای ابقا دارند:
 محمد رشیدی: با اتکا به دو عنصر قوی رای قومی و پشتیبانی تیم اجرایی رئیس مجلس و شخص قالیباف و همچنین ارتباط مستمر با نمایندگان همسو، به‌عنوان چهره‌ای باثبات و هماهنگ  با رأس و بدنه مجلس شناخته می‌شود.
 احمد نادری: دارای هویتی ترکیبی از وجهه دانشگاهی، جوان‌گرایی و تعامل‌گرایی است. نادری موفق شده در دو مجلس یازدهم و دوازدهم، جایگاه خود را هم در بین اصولگرایان و هم مستقلین تثبیت کند و همچنان از اعتماد بالای نمایندگان برخوردار است.
 مجتبی بخشی‌پور: با وجهه‌ای اجرایی و رویکردی فعال در پیگیری مطالبات نمایندگان، در میان طیف وسیعی از آنها به‌عنوان نماینده‌ای قابل اتکا شناخته می‌شود.
 روح‌الله متفکرآزاد، نماینده تبریز و عضو هیأت‌رئیسه فعلی مجلس، از چهره‌های دانشگاهی و فعال در حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی به شمار می‌رود. او با سابقه مدیریت در نهاد رهبری دانشگاه‌ها و رویکردی معتدل، جایگاه قابل‌قبولی میان طیف‌های مختلف مجلس دارد.
اما در کنار این4 چهره، پدیده‌هایی نیز در راه‌اند:
 رضا جباری: پزشک تازه‌وارد به مجلس که در سال نخست عملکرد مناسبی از خود نشان داد و در اجلاسیه اول با اختلافی اندک از حضور در هیأت رئیسه بازماند. او اکنون شانس بالایی برای ورود به جمع دبیران دارد.
 علی‌اکبر رنجبرزاده: با سابقه کاندیداتوری‌های متعدد برای ورود به هیأت رئیسه، این دوره با فعالیت هدفمندتر و حضوری پررنگ‌تر در تعاملات پارلمانی، به یکی از چهره‌های جدی تبدیل شده است.
 صدیف بدری: نماینده آذری‌زبان مجلس که با حمایت قومی و منطقه‌ای و به‌دلیل عدم موفقیت چهره‌های آذری‌زبان در هیأت رئیسه، به‌عنوان نماینده مطالبات قومی و منطقه‌ای، شانس بالایی دارد.

ناظران هیأت رئیسه؛ تثبیت یک چهره، بازگشت یک رقیب و ورود چهره‌ای نزدیک به ریاست مجلس
در بخش ناظران هیأت رئیسه مجلس،3 چهره اصلی بیشترین شانس را برای تصاحب دو کرسی نظارتی دارند:
 حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی: چهره‌ای باسابقه و مورد اعتماد اکثریت نمایندگان، با تخصص عمیق در آیین‌نامه داخلی مجلس. سلیمی با حضور مستمر در ادوار گذشته هیأت رئیسه، از جایگاهی تثبیت‌شده برخوردار است.
 حمیدرضا کاظمی: نماینده‌ای میانه‌رو با کارنامه‌ای مثبت در تعامل با نمایندگان. کاظمی در اجلاسیه گذشته با اختلافی اندک از ورود به هیأت رئیسه بازماند و این بار با حمایت طیفی از نمایندگان و سابقه قابل‌قبول، یکی از گزینه‌های جدی برای تصدی جایگاه ناظر است.
 حجت‌الاسلام احد آزادی‌خواه: نماینده3دوره مجلس و یکی از چهره‌های نزدیک به محمدباقر قالیباف. آزادی‌خواه با بهره‌مندی از حمایت مستقیم تیم رئیس مجلس و تعاملات مستمر با بدنه نمایندگان، شانس بالایی برای ورود به
هیأت رئیسه دارد.

جمع‌بندی؛ تداوم در رأس، تغییر در میانه
آرایش احتمالی هیأت رئیسه دومین اجلاسیه مجلس دوازدهم، تداوم و تغییر را توأمان در خود دارد. در رأس، قالیباف با اقتدار باقی خواهد ماند. در جایگاه نواب و دبیران، شاهد پوست‌اندازی هستیم که عمدتاً از دل گفتمان کارآمدی، اعتدال‌گرایی و نزدیکی به دولت نشأت می‌گیرد. ورود چهره‌های تازه و پرانرژی در بخش‌هایی از هیأت رئیسه، به‌ویژه دبیران و ناظران، نشان‌دهنده نوعی بازآرایی مدیریتی در سطوح میانی مجلس است. هیأت رئیسه جدید، به احتمال زیاد متوازن‌تر، هماهنگ‌تر با دولت و کمتر دچار شکاف‌های درونی خواهد بود.