محله روس‌ها

سیدسروش طباطبایی‌پور

خیابان شهید عضدی جنـوبی تهران خـیابانی بیمارستان‌خیز است. در این خیابان مختصر و مفید که در محله بهجت‌آباد واقع است و یک سر آن به موازات خیابان حافظ به خیابان کریم‌خان زند می‌خورد و انتهایش نیز به خیابان حافظ راه دارد، لااقل 2بیمارستان وجود دارد: بیمارستان آبان و 15خرداد و البته یک مجتمع پزشکی. اما جالب است بدانید یکی از بیمارستان‌هایی که روس‌ها بعد از جنگ جهانی دوم و پس از کم‌رنگ ‌شدن حضور آلمانی‌ها در ایران ساختند همین بیمارستان 15خرداد است. حالا قرار است در این خیابان قدیمی گشتی بزنیم و تاریخش را با هم مرور کنیم.

تاریخش
 در جریان محله وسیع بهجت‌آباد در تهران قدیم که هستید. میرزا یوسف‌خان آشتیانی یا همان مستوفی‌الممالک قجری بخش‌های وسیعی از آبادی‌های اطراف آن روزهای تهران را خرید و مالک محله‌هایی مثل حسن‌آباد، عباس‌آباد و البته بهجت‌آباد شد. او بخشی از دارایی خود را به دخترش بهجت‌الملوک بخشید که شمالش به محله یوسف‌آباد محدود می‌شد و جنوبش به حدود خیابان انقلاب و چهارراه کالج و این محله‌ها را بهجت‌آباد نامیدند. خیابان شهید عضدی که در قدیم نامش آبان بود، در این محله است. اما پا گرفتن این خیابان زیر سر روس‌ها بود.

بیمارستان روس‌ها
وقتی حضور نیروهای شوروی سابق حین جنگ جهانی دوم در ایران و تهران پررنگ‌تر شد، یکی از اقدام‌هایشان ساخت بیمارستان بود که یکی از آنها بیمارستانی در خیابان شهید عضدی امروز است، بیمارستانی که از سال1329 خورشیدی به‌صورت یک بیمارستان 80تختخوابی آغاز به ‌کار کرد و تهرانی‌ها آن را با نام بیمارستان شوروی و یا چهرازی می‌شناختند. به دنبال ساخت همین بیمارستان، این خیابان هم از همان روزها رونق گرفت. ساخت بیمارستان آبان در سال1347 در همین خیابان هم به رونق این خیابان بیمارستان‌خیز افزود.
البته روس‌ها بیمارستان دیگری هم بنا کرده بودند که در خیابان نادری تهران واقع شده بود؛ باغ و بیمارستانی که قرار بود علاوه بر کار درمان، به آموزش پزشکیار و ماما هم بپردازد و دانشجویانش را برای ادامه تحصیل و اخذ مدرک دکتری به مسکو بفرستد. آن بیمارستان هم به بیمارستان شوروی‌ها شهرت داشت، اما به‌خاطر مسائل سیاسی کارش رونق نگرفت و تنها تا سال1358 فعال بود. بیمارستان 15خرداد همچنان برقرار است و علاوه بر خدمات معمول درمانی، در حوزه جراحی‌های ترمیمی، پلاستیک و زیبایی هم مراکزی دارد.

عضدی که بود؟
دکتر حسن عضدی، کارشناس روزنامه‌نگاری و  روابط ‌عمومی بود و تحصیلات خود را تا مقطع دکتری در دانشگاه تگزاس آمریکا در رشته اقتصاد سیاسی ادامه داد. او پیش از انقلاب، ازجمله مخالفان رژیم طاغوت بود و پس از انقلاب اسلامی به‌عنوان نماینده مردم استان گیلان به مجلس خبرگان قانون اساسی راه یافت و در کنار شهید دکتر بهشتی و دیگر نمایندگان برای تدوین قانون اساسی قدم‌های مؤثری برداشت. او یکی از فعالان حزب جمهوری اسلامی بود و در کنار دکتر بهشتی در جریان حادثه انفجار دفتر این حزب در هفتم تیرماه سال1360 به شهادت رسید و نامش ماندگار شد.