تاریخ فشرده ایران

سیدسروش طباطبایی‌پور

از سال 1997میلادی، «ایکوم»، شورای بین‌المللی موزه‌ها در جهان، 18می ‌هرسال را به‌عنوان روز بین‌المللی موزه معرفی کرده و هدفش، یادآوری آن است که موزه‌ها، ابزاری مهم برای تبادل فرهنگی و توسعه درک متقابل برای صلح میان مردم است. ایران نیز پهنه‌ای است ارزشمند از تاریخ، فرهنگ و تمدن که به هر جای آن نظر افکنی، نشانی از خرد و حکمت آدمی را در قرون و اعصار گذشته می‌بینی و به‌خود می‌بالی که در این سرزمین، نفس می‌کشی. برخورداری بیش از 40هزار اثر فرهنگی و طبیعی ثبت‌شده ملی و 54 اثر ثبت جهانی ملموس و ناملموس، ایران را به یکی از غنی‌ترین کشورهای صاحب گنجینه‌های ارزشمند انسانی بدل کرده که باید در حفظ و نگهداری این میراث ارزشمند، کوشا بود. در کشور ما نیز از امروز، 28 اردیبهشت تا سوم خرداد 1404 را هفته میراث فرهنگی می‌نامند و برای گرامیداشت یادگاران گذشته برای رسیدن به آینده‌ای روشن، برنامه‌های گوناگونی را تدارک دیده‌اند. معاونت میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور براساس شعار جهانی امسال، شعار «میراث فرهنگی و آینده» را انتخاب کرده و ایرانیان را به تأمل در نقش پویای میراث فرهنگی در توسعه پایدار، ارتقای تاب‌آوری اجتماعی، ترویج نوآوری و مشارکت فعالانه جوامع محلی فراخوانده است. به مناسبت آغاز هفته موزه، سری به موزه ملی ایران می‌زنیم؛ موزه‌ای که به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و کهن‌ترین موزه‌های کشور شناخته می‌شود و بیشترین یافته‌های باستان‌شناسی ایران را از دوره پارینه‌سنگی تا اسلامی در دل خود جای داده است.

بخش‌های اصلی موزه ملی
برای بازدید از موزه ملی ایران، آداب نانوشته‌ای وجود دارد که بهتر است آن را رعایت کنید. بد نیست ابتدا سری به طبقه اول ساختمان «موزه ایران باستان» بزنید و آثار دوره پارینه‌سنگی را در ایران از نظر بگذرانید. آنگاه در طبقه همکف همان ساختمان، آثاری را از اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوران ساسانی ببینید. سپس به ساختمان مجاور موزه ایران باستان بروید و از موزه باستان‌شناسی و هنر اسلامی ایران بازدید کنید. خوب است بدانید برای بازدید از هر طبقه، گاهی ساعت‌ها زمان نیاز دارید؛ به‌خصوص اگر کارشناسان کاربلد این موزه حضور داشته باشند و شما را هم علاقه‌مند به آثار باستانی ایران ببینند!

پیش از نگارش
در بخش پیش از تاریخ ایران در طبقه اول ساختمان موزه ایران باستان، شما با آثاری از انسان‌هایی مواجه خواهید شد که از دوران پارینه‌سنگی قدیم تا دوره پیش از ابداع نگارش در این پهنه زندگی می‌کردند. این آثار به‌ترتیبی در موزه قرار گرفته‌اند که شما می‌توانید سیر تکامل را در انسان خردمند دیروز ببینید. این بخش شامل ابزارهای سنگی، سفالینه‌های اولیه و روزمره‌ای است که انسان‌های اولیه در مناطق گوناگون ایران استفاده می‌کردند؛ آثاری از دوران پارینه‌سنگی، نوسنگی و مس.

 پس از نگارش
در طبقه همکف موزه ایران باستان، گاهی تصور می‌کنید در شیراز و تخت‌جمشید به‌سر می‌برید. در این بخش، آثاری از انسان‌هایی که با نگارش آشنا شدند تا دوره ساسانی را می‌بینید. انسان‌هایی که در عصر مفرغ و آهن زندگی می‌کردند و یا آثارشان از دوران هخامنشی، سلوکی، پارتی و ساسانی  باقی مانده است.

ساختمان هنر اسلامی
در این ساختمان شما با آثاری از ایرانیانی مواجهید که از صدر اسلام به بعد در این سرزمین زندگی می‌کردند. در طبقه اول ساختمان، آثار صدر اسلام، دوران سلجوقی و ایلخانی وجود دارد و اگر به طبقه همکف بیایید، با آثاری از دوران تیموری، صفویه، افشاری، زندیه و قاجار مواجه خواهید شد. در طبقه همکف، تالار قرآن هم پیش روی شماست.

ساختمان‌های موزه
بنای موزه ایران باستان، ساختمانی قدیمی است که در سال 1316خورشیدی ساخته شد. این بنا، نخستین بنای موزه‌ای ایران است که آندره گدار، معماری فرانسوی آن را براساس الهام از طاق کسری طراحی و2معمار تبریزی آن را اجرا کردند. اما دومین ساختمان که مربوط به آثار دوره اسلامی است که با الهام از کاخ ساسانی بیشاپور طراحی و ساخته و در سال 1375 افتتاح شد.