نگاه
ترامپ و آتش‌بس هند و پاکستان
سیدرسول موسوی؛ دیپلمات پیشین
همانگونه که پیش‌بینی می‌شد برعکس تمام نظراتی که در مورد احتمال شعله‌ورشدن آتش جنگ فراگیر بین 2کشور دارنده سلاح هسته‌ای در آسیای جنوبی مطرح می‌کردند این دو کشور از روز شنبه (20اردیبهشت) با آتش‌بس بین خود موافقت کردند و آن را به ترامپ فروختند تا او که در کمال ناآگاهی از تاریخ هند و پاکستان مدعی بود که این هند و پاکستان قرن‌هاست با هم در جنگ هستند، توییتی بزند و اعلام کند که بعد از یک شب طولانی صحبت میانجیگرانه از این دو کشور به‌خاطر موافقت با آتش‌بس کامل و فوری و همینطور استفاده از هوش سرشار و عقل سلیم تشکر می‌کند.
هند و پاکستان نزدیک 80سال است که جنگ‌ها و درگیری‌های نظامی مختلفی را تجربه می‌کنند. با استقلال هند و پاکستان در آگوست1947 اختلاف سرزمینی این دو بر سر کشمیر آغاز شد که هنوز هم ادامه دارد، ولی موضوعات مختلفی مانند تجزیه پاکستان شرقی (استقلال بنگلادش)، رقابت هسته‌ای، تروریسم و آب رودخانه سند به آن اضافه و باعث شده که بحران و منازعات موجود بین این دو کشور پیچیده‌تر شود و ابعاد مختلفی داشته باشد.
به‌دنبال حمله تروریستی 2اردیبهشت1404 به گردشگران هندی در کشمیر تحت کنترل هند که در آن 26غیرنظامی هندی کشته شدند، دور جدیدی از درگیری‌های نظامی بین این دو کشور آغاز شد و در مدت بسیار کوتاهی شدت گرفت؛ البته تبلیغات پیرامون شدت درگیری‌ها بیشتر از واقعیت درگیری‌ها در میدان بود؛ به‌گونه‌ای که مراکز صحت‌سنجی گزارش‌های خبری اعلام کردند که برخی از ویدئوهای منتشرشده درباره درگیری‌های این دو کشور مربوط به سایر نقاط جهان یا مربوط به درگیری‌های گذشته است.
نگارنده در نوشته‌های مختلف خود در مقابل این پرسش که چقدر احتمال وقوع جنگ فراگیر بین هند و پاکستان را می‌دهم، همواره تأکید داشته‌ام که احتمال افزایش تنش بین هند و پاکستان وجود دارد، اما جنگ فراگیر بین 2کشور دارنده سلاح هسته‌ای ممکن نیست؛ زیرا مقامات هر دو کشور به ابعاد چنین جنگی واقفند. در مناقشات اخیر، هر دو کشور ضمن انجام عملیات نظامی علیه دیگری در بیانیه‌های نظامی صادره اقدام خود را محدود و اقدامی تلافی‌جویانه معرفی کردند و به‌نوعی تلاش داشتند که وانمود کنند تمایلی به گسترش جنگ ندارند.
در همین ارتباط جایشنکار، وزیرخارجه هند عملیات نظامی هند را عملیاتی حساب‌شده و دقیق اعلام کرد که هدف آن زدن پایگاه تروریست‌ها بوده است. در همین ارتباط سایر مقامات نظامی هند هم در سخنان خود تلاش داشتند این پیام را منتقل کنند که حملات هوایی هند به تاسیسات نظامی پاکستان نیست، بلکه به پایگاه‌های تروریست‌هاست و در مقابل سخنگوی ارتش پاکستان حملات هند را اقدام جنگی دانست و گفت که حتما به این حمله پاسخ خواهد داد.
در درگیری‌های اخیر بین این دو کشور ادعاهای مختلفی درباره حملات هوایی، موشکی، پهپادی و درگیری‌های توپخانه‌ای و مرزی از جانب هردو طرف گزارش شده که نمی‌توان به‌طور دقیق صحت و سقم ادعاهای دوطرف را که با نوعی جنگ روانی همراه است، تعیین کرد، اما موضوعی که حقیقت دارد و از طرف منابع مختلف هم تأیید شده، سرنگونی هواپیما‌های جنگنده هندی توسط پاکستان است. پاکستان مدعی شده 6هواپیمای هند را سرنگون کرده؛ درحالی‌که هند در این خصوص سکوت کرده و منابع غربی سرنگونی فقط 2فروند جنگنده رافائل هند توسط جنگنده پاکستانی جی -10 را تأیید کرده‌اند.
موضوع سرنگونی جنگنده‌های رافائل (ساخت فرانسه) هندی توسط جنگنده پاکستانی جی-10 (ساخت چین) به جهت خبری از خود اخبار درگیری‌های نظامی هند و پاکستان بازتاب گسترده‌تری داشته و این موضوع به‌عنوان برتری فناوری هوایی چین نسبت به فناوری غربی تفسیر شده و توجه کارشناسان نظامی را به‌خود جلب کرده است.
2مقام آمریکایی در 18اردیبهشت‌ماه به رویترز گفته‌اند که یک هواپیمای جنگنده پاکستانی ساخت چین حداقل 2هواپیمای نظامی هند را سرنگون کرده که نقطه عطف مهمی برای جت جنگنده پیشرفته پکن است و عملکرد جنگنده چینی در برابر یک رقیب غربی به دقت در واشنگتن برای آگاهی از چگونگی عملکرد پکن در هر رویارویی بر سر تایوان یا اقیانوس هند-آرام (کبیر) از نزدیک تحت‌نظر است.
یکی دیگر از موضوعات شایان توجه در مناقشه اخیر هند و پاکستان مواضع کشورهای مختلف دنیا در این ارتباط بود. بنا به نوشته روزنامه‌های هند در این جنگ ترکیه پشتیبان پاکستان، اسرائیل پشتیبان هند و سایر کشورها در جست‌وجوی میانجیگری بودند. اینکه تا چه حد این گزاره روزنامه‌های هند واقعیت صحنه را روشن می‌کند، یک بحث است، ولی در اینکه رسانه‌های هندی به نقش رژیم صهیونیستی در این جنگ اشاره می‌کنند، شایان توجه است.
جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان دوست تاریخی و تمدنی 2کشور پاکستان و هند از ابتدای امر نقش سازنده‌ای در این ارتباط برعهده گرفت و با اعزام وزیرامور خارجه خود به اسلام‌آباد و دهلی‌نو، مساعی جمیله خود را برای کاهش تنش‌ها و دعوت طرفین به حل اختلافات خود از طربق مسالمت‌آمیز به‌کار برد؛ زیرا از همان ابتدا برای جمهوری اسلامی ایران مسلم بود که درگیری 2کشور دوست ایران نه به سود آنان است و نه به سود منطقه.
البته این حق 2کشور است که در عالم سیاست انتخاب کنند پذیرش پیشنهادهای مساعی جمیله کدام کشور برای آنان اولویت دارد و در این مورد خاص هم، هند و پاکستان تصمیم گرفتند درحالی‌که ابتدا آمریکا حرف‌هایی می‌زد که نشان از بی‌تفاوتی این کشور به سرنوشت مردم منطقه آسیای جنوبی داشت، درنهایت پیشنهاد ترامپ را بپذیرند تا او بتواند به‌اصطلاح کارنامه صلح‌سازی خود را تکمیل کند. اما از دوستان هندی انتظار نمی‌رفت درحالی‌که وزیرامورخارجه کشورمان در راستای اقدام نیک خود با سفر به پاکستان و هند برای صلح و آرامش منطقه اقدام می‌کند، برنامه زنده تلویزیونی توهین‌آمیزی روی آنتن ببرند؛ هرچند مقامات وزارت امور خارجه هند اظهار داشتند که فرد مذکور وابستگی دولتی ندارد و حتی به‌طور خصوصی به اینجانب گفتند طرف دیوانه است، اما باید خاطرنشان کرد که کار خوبی صورت نگرفته است.
درهرحال اینکه 2کشور به هر شکلی قبول آتش‌بس کردند، جای خوشحالی دارد و باید به رهبران 2کشور تبریک گفت که اجازه ندادند جنگی دیگر در منطقه ما به‌وجود آید؛ البته باید گوشه‌چشمی هم به سلاح‌های اتمی این دو کشور داشت که نقشی پنهان در جلوگیری از وقوع جنگ فراگیر بین هند و پاکستان دارند؛ زیرا از وقتی که این دو کشور دارای سلاح هسته‌ای شده‌اند، هیچ‌یک از منازعات و درگیری‌های نظامی آنان به جنگی فراگیر تبدیل نشده است.
