گزارش
آیا تهران در برابر زلزله تاب می‌آورد؟
بررسی بحران فراروی پایتخت و راه‌های نجات شهر در تلویزیون اینترنتی همشهری
پریسا نوری-روزنامه‌نگار
هفته گذشته چند زلزله رخ داد و در محدوده پایتخت هم هرچند کانون زمین‌لرزه کرج بود، اما دوباره ترس زمین‌لرزه را به جان تهرانی‌ها انداخت و بار دیگر نگاه‌ها را به سمت این بزرگ‌ترین تهدید طبیعی پایتخت کشاند. به این بهانه تلویزیون اینترنتی همشهری، همسو با نگاه مردم، در میزگردی با عنوان «اگر تهران بلرزد...» میزبان 2تن از کارشناسان این حوزه شد. سیدمحمد آقامیری، رئیس کمیته عمران و زیر‌ساخت شورای اسلامی شهر تهران که دکتری زلزله‌شناسی دارد و امیر‌کیوان صالحی، دبیر کار‌گروه تاب‌آوری سازه‌های شهر تهران با حضور در استودیوی تلویزیون همشهری درباره کم‌وکیف تاب‌آوری پایتخت در مقابل این بحران گفت‌وگوی مفصلی کردند. آنها به‌صراحت اعلام کردند که از ضرب‌الاجل وقوع زلزله حتمی در تهران 30سال گذشته و اکنون در وقت اضافه هستیم. مهمانان خبرهای خوبی هم درباره راهکارهای ایمن‌سازی شهر و کاهش خسارات دادند. چکیده‌ای از صحبت‌های مطرح‌شده در این میزگرد را در ادامه بخوانید.
چرا تاکنون آمادگی برای زلزله تهران متولی نداشته و چه باید کرد که یکی از دستگاه‌ها متولی باشد؟
صالحی: باید ابتدا باور داشته باشیم که وقوع این زلزله حتمی است و آثار تخریبی‌اش می‌تواند غیرقابل قیاس با حتی شدیدترین جنگ‌ها باشد. نکته دیگر اینکه باید متولی را به 2سرشاخه اصلی تقسیم کنیم، متولی علمی و اجرایی. متولیان تولید علم در کشور بسیار زیاد هستند و جایگاه بالایی در این موضوع داریم؛ فقط می‌ماند تقویت بازوی اجرایی و آن حلقه‌ای که بازوی علمی و اجرایی را به هم متصل کند که تا الان انجام نشده.
با توجه به زلزله اخیر، به‌نظرتان تاب‌آوری تهران در برابر زلزله چقدر است؟
آقامیری: قبل از ورود به بحث تاب‌آوری، باید بدانیم که به اذعان زلزله‌شناسان، وقوع زلزله بالای 7ریشتر در تهران حتمی است و باید اقدامات فوری و ضروری برای افزایش تاب‌آوری شهر در اولویت قرار بگیرد. اهمیت موضوع وقتی بیشتر می‌شود که درنظر بگیریم تهران به‌عنوان پایتخت به کل کشور خدمت می‌دهد و زلزله تهران می‌تواند یک بحران ملی ایجاد کند. بنابراین باید یک ردیف بودجه ملی برای مقاوم‌سازی شهر درنظر گرفته شود و در اختیار متولی این امر قرار گیرد.
در حال حاضر متولی زلزله در تهران کدام سازمان و نهاد است؟
آقامیری: ما پیگیری کردیم؛ گفتند متولی زلزله شهر تهران وزیر کشور است؛ درحالی‌که وزیر کشور شخصیت ملی است و هزارویک کار دارد. درنتیجه پیشنهاد کردیم که چون اغلب زیرساخت‌های عمرانی زیرنظر شهرداری است، متولی زلزله تهران شهردار تهران باشد.
واقعا ۲۲درصد جمعیت تهران روی گسل تهران‌شمال هستند؟
صالحی: با عدد ۲۲درصد موافق نیستم. طبق محاسبات ما چیزی حدود ۸ تا ۱۰درصد مردم؛ اما این هم اصلا عدد کمی نیست و جمعیت بسیار زیادی است. ولی خبر خوب اینجاست که می‌شود میزان خسارات را به حداقل رساند. اگر ما ساختمان‌های شهر را از نظر درصد اهمیت به ساختمان‌هایی با اهمیت زیاد (مثل سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها، بیمارستان‌ها، مراکز شلوغ و...)، متوسط (مثل خانه‌ها و ساختمان‌های با قدمت 10 تا 20سال) و بافت فرسوده دسته‌بندی کنیم، ساختمان‌های با اهمیت زیاد طبق قانون مکلف به مقاوم‌سازی هستند که این اقدام با سرعت پایین اما به‌هرحال در حال انجام است. در بافت فرسوده هم که حدود یک تا 2میلیون نفر از جمعیت تهران در آن ساکن‌اند، امکان مقاوم‌سازی نیست و باید نوسازی شود. درنتیجه بخش عمده‌ای از شهر زندگی‌شان را در ساختمان‌های با اهمیت متوسط سپری می‌کنند. یعنی همان وزیر و وکیلی که صبح در ساختمان با اهمیت بالا کار می‌کنند، عصر به خانه‌هایشان برمی‌گردند. خبر خوب این است که ما در حال تدوین برنامه‌ای هستیم که موتور مقاوم‌سازی بافت ساختمان‌های با اهمیت متوسط در شهر تهران روشن شود. این موتور با پای کار آوردن مردم و تشویق عینی محقق می‌شود.
آیا این موضوع آنقدر در شورای شهر اهمیت دارد که همواره درباره آن صحبت شود؟
آقامیری: در کمیته عمران ما 2موضوع را از بدو ورود در دستور کار قرار دادیم، یکی بحث فرونشست و دیگری زلزله. کارگروهی برای این 2مبحث فعال شده و جلسه‌های مستمری داریم که قرار است نتیجه این جلسه‌ها به‌عنوان طرح ارائه شود. مثلا در بحث مقاوم‌سازی خانه‌ها طرحی آماده ارائه است که خانه‌هایی که قابلیت مقاوم‌سازی دارند، به جای نوسازی با 10 تا 20درصد هزینه مقاوم شوند.
چه کارهایی برای تاب‌آوری تهران در برابر زلزله انجام شده است؟
آقامیری: این سؤالی است که همیشه از من می‌پرسند و من می‌گویم نپرسید چون پاسخ‌دادن به آن سخت است. واقعیت این است که تاب‌آوری شهر اضلاع مختلفی دارد. در بخشی که در اختیار شهرداری است، اقداماتی انجام شده است. مثلا پل‌های سواره‌رو مقاوم‌سازی شده‌اند؛ چون اگر پل‌ها بریزند معابر مسدود می‌شوند و امکان کمک نیست. یا حدود 2ونیم‌میلیون نفر از تهرانی‌ها در بافت فرسوده زندگی می‌کنند که مشوق‌هایی برای نوسازی درنظر گرفته‌اند. همچنین ایجاد ذخیره آب‌های اضطراری در بوستان‌ها امکان‌پذیر شد. ولی باید تقسیم وظایف شود و آموزش‌وپرورش، وزارت بهداشت و سازمان‌ها و نهادهای دیگر هم پای کار بیایند.
شهرداری چه نقشی می‌تواند ایفا کند؟
صالحی: شهرداری تهران می‌تواند متولی بزرگی در این زمینه باشد. اگر شهرداری بسته‌ای را برای مقاوم‌سازی جلوی مالک ساختمان با اهمیت متوسط بگذارد که در آن هزینه‌های صدور پروانه و بهسازی نزدیک به صفر شود، مالک می‌تواند با حدود ۱۰درصد هزینه ساخت خانه، مقاوم‌سازی انجام دهد و در کنارش منافعی هم ببرد. مثلا اینکه پوسته نما را عوض کند، معماری داخلی را با حفظ ضوابط شهرسازی تغییر دهد و... اگر این اتفاق بیفتد و شهرداری پایان کار و سازمان ثبت اسناد هم سند فوری به آن ملک بدهند، آن‌وقت آن ساختمان با ساختمان نوساز همسایه از نظر قیمت هیچ تفاوتی نخواهد داشت و این موضوع مشوق خوبی برای مالکان ساختمان‌های متوسط است.
راهکارهای کاهش خسارت زلزله با همراهی مردم از نگاه مهمانان
سیدمحمد آقامیری
انتخاب خانه‌های
ایمن برای زندگی
نوسازی خانه‌ها و ساختمان‌های فرسوده
صالحی
ساخت سازه‌ها با اصول ایمنی و براساس آیین‌نامه‌های روز دنیا توسط انبوه‌سازان
