گفت‌و‌گو
نقطه‌ای ناچیزهستیم درجهان بی‌انتها
کاظم کوکرم، مدرس نجوم و ستاره‌شناس در برنامه دانستنیهای تلویزیون همشهری به پرسش‌هایی درباره علم نجوم پاسخ داد
ساسان شادمان منفرد-روزنامه‌نگار
چهارمین برنامه دانستنیها در «همشهری تی‌وی» مصادف شده بود با روز جهانی نجوم در ایران که به‌همین مناسبت میزبان «کاظم کوکرم»، ستاره‌شناس و مدرس نجوم در استودیوی همشهری تی‌وی بودیم. برای تماشای برنامه دانستنیها می توانید به سایت Hamshahritv.com در بخش مجلات، مراجعه کنید. در اینجا چکیده‌ای از گفت‌وگوی مفصل با این ستاره‌شناس را ملاحظه می‌فرمایید.
دانشمندان روز به روزحقایق شگفت‌انگیزی از‌جهان هستی ارائه می‌دهند.اگربخواهیم جایگاه زمین درکیهان را توضیح دهیم، دقیقاچه باید بگوییم تامتوجه عظمت کیهان شویم؟ کره‌زمین یکی از 8سیاره‌ای است که به دور خورشید می‌چرخند. قطر سیاره ما تقریبا ۱۲۷۵۰کیلومتر است. دورتر از زمین نسبت به خورشید، همسایه ما مریخ قرار گرفته است. بعد از آن، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون، سیارات دیگر منظومه شمسی هستند که البته فواصل‌شان تا خورشید متفاوت است. فاصله زمین تا خورشید چیزی حدود ۱۵۰میلیون کیلومتر است. درحالی‌که ما این عددها را خیلی راحت به زبان می‌آوریم، اما واقعا می‌دانیم این مسافت بسیار بسیار زیاد است.
ادامه مسیر چگونه است؟
ما فعلا در منظومه شمسی هستیم در کنار ستاره خودمان یعنی خورشید. ستاره بعدی نسبت به خورشید پروکسیما قنطورس، به‌عنوان نزدیک‌ترین ستاره نسبت به ما شناخته می‌شود. اگر با سرعت نور در راه باشیم، 4سال و 3ماه طول می‌کشد تا به ستاره پروکسیما قنطورس برسیم؛ یعنی اگر با فضاپیماهای امروزی بخواهیم این مسیر را طی کنیم، قریب به ۵۰هزار سال باید در راه باشیم. حالا اگر ما از منظومه شمسی بخواهیم خارج شویم، باید حدود یک سال نوری در مسیر باشیم تا به کمربند کویپر و ابر اورت به‌عنوان اجرامی که عمدتا مولد دنباله‌دارها هستند، برسیم؛ یعنی یک سال نوری از خورشید فاصله بگیریم تا وارد فضای میان‌ستاره‌ای شویم و به همین ترتیب اگر تا فاصله ۷سال نوری پیش برویم به ستاره بارنارد می‌رسیم و وقتی تا ۹سال نوری مسیر را ادامه دهیم به ستاره شباهنگ می‌رسیم و همین طور فواصل بین‌ستاره‌ای را باید طی‌کنیم تا حدود ۷۰، ۸۰هزار سال نوری از خورشید فاصله بگیریم تا آن وقت یک جهان جزیره‌ای از ستاره‌ها خود را به ما نشان بدهد؛ جهانی که ما به آن کهکشان راه شیری می‌گوییم. در این جهان جزیره‌ای خورشید یک ستاره از ۲۰۰میلیارد ستاره است.
درباره برخوردهایی که ممکن است به‌وجود آید، توضیح بفرمایید.
برخوردها در زمره رویدادهای رایج است. در طول ۱۳میلیارد و ۸۰۰میلیون سالی که از عمر عالم می‌گذرد، چنین اتفاقاتی بارها و بارها رخ داده است. شما فرض کنید همین کره ماه که الان به‌عنوان تنها قمر طبیعی زمین درحال گردش به دور سیاره ماست، حاصل برخورد یک سیارک در ابعاد مریخ و حدود 4.5میلیارد سال پیش بوده است. سیاره ما یک گوی مذاب بود و فقط ۵۰میلیون سال از عمرش می‌گذشت. یک سیارک بزرگ در ابعاد مریخ به زمین برخورد کرد و خودش خرد شد. در این برخورد، بخش‌هایی از زمین جدا می‌شوند. بخش‌هایی از آن قسمت‌های خرد شده به زمین و آن جسمی که به زمین برخورد کرده بود، بازمی‌گردند. این دو آرام‌آرام، آنقدر دور یکدیگر می‌گردند تا هر دو گرد می‌شوند. آن جسم باقیمانده هم تبدیل به ماه می‌شود.
علاقه‌مندان به نجوم برای شروع به چه نیاز دارند و چقدر باید هزینه کنند؟
خوبی آسمان شب این است که برای شروع شما به جز علاقه‌مندی و نهایتا یک نقشه و یک کتاب چیز خاصی نیاز ندارید. حتی روش‌هایی برای روشندلان هم وجود دارد تا به نجوم بپردازند. امروزه اپلیکیشن‌های خوبی داریم و می‌توانیم با آنها صورت فلکی را پیدا کنیم، اما وقتی در این دانش جلوتر برویم نیاز به تلسکوپ یا دست‌کم یک دوربین دوچشمی داریم.
