فصل زیارت

فاطمه عباسی

همه آنها که «سوته‌دلان» را دیده‌اند، حتما آن دیالوگ معروف در سکانس آخر را به یاد می‌آورند؛ آنجا که جمشید مشایخی در راه امامزاده داود، نیم‌خیز نشسته است بالای سر برادر مرده‌اش و می‌گوید: «همه عمر دیر رسیدیم...». فیلم را علی حاتمی در سال 1356ساخت؛ فیلمی که نمای روستا و گنبد امامزاده در پایان آن، نمای آشنایی برای تهرانی‌هاست.
از سال‌های دور امامزاده داود با مسیر صعب‌العبورش شهرت یافت. از سال‌هایی که باید با قاطر می‌رفتند تا امروز که یک ساعته به امامزاده داود می‌رسیم، خانواده‌ها برای زیارت و گذراندن یک روز شاد در دل طبیعت به زیارت آن می‌روند و درواقع این امامزاده یکی از مکان‌های زیارتی و تفریحی و خاطره‌انگیز برای بسیاری از تهرانی‌ها بوده و هست.

بقعه مبارک ایشان در میان دره‌ای سرسبز در نزدیکی شهر تهران قرار دارد. در گذشته مشقت عبور از معبرهای کوهستانی، سخت و جاده خاکی و پر از سنگ و کلوخ مانع از سفر زیارتی تهرانی‌ها به بارگاه امامزاده داود(ع) نمی‌شد. قبل از اینکه جاده امروزی راه‌اندازی شود مردم باید به فرحزاد می‌رفتند، شب را آنجا می‌گذراندند و صبح روز بعد پای پیاده یا با الاغ کرایه‌ای خودشان را به امامزاده داود(ع) می‌رساندند. مسیر کوهستانی و سخت امامزاده داود، البته باعث دوچندان شدن لذت زیارت هم می‌شد و برای همین بود که یکی از نذرهای رایج در تهران قدیم، نذر زیارت امامزاده داود بود. با این نذر ارادت خود را به ائمه و خاندانشان بیشتر نشان می‌دادند.

نسب امامزاده
آستان امامزاده داود علیه‌السلام در بخش مرکزی کن در جاده «سولقان» و پس از روستای «کیگا» واقع شده است. نسب امامزاده داود(ع) براساس کتاب «بدایع الانساب» و تأیید مرحوم آیت‌الله ‌«نجفی مرعشی» رحمت‌الله‌علیه با 10واسطه به امام
«حسن مجتبی»(ع) می‌رسد. ایشان در سال 450(ه‍ ق) متولد و در سن جوانی یعنی در زمان زمامداری «سادات علوی» در مازندران به این منطقه مهاجرت کرد، اما مدتی بعد مورد تعقیب حاکمان جور قرار گرفت و به کوه‌های اطراف متواری شد و سرانجام سال 480(ه ق) در همین مکان به شهادت رسید.

مسیر سخت
می‌گویند بقعه و بارگاه امامزاده داود در دوران صفویه ساخته شد اما رونق زیارت و رفت‌وآمد زائران در عهد قاجار و به‌ویژه در دوران «فتحعلی‌شاه» قوت گرفت. این زیارت برای غنی و فقیر هم متفاوت بود. مردم تنگدست باید پیاده می‌آمدند برای همین ۲‌ماه در راه بودند، اما کسانی که از وضعیت مالی بهتری برخوردار بودند با الاغ و قاطر راه می‌افتادند و زودتر می‌رسیدند. تا ۷۰سال پیش هم رسم بود که از چهارراه سرچشمه و دروازه شمیران با الاغ راه می‌افتادند و خودشان را به فرحزاد می‌رساندند و بعد وارد مسیر کوهستانی می‌شدند. در این مسیر کوه‌ها و استراحتگاه‌های زیادی وجود داشت که مسافران در آنجا استراحت می‌کردند و دوباره به حرکت خود ادامه می‌دادند. ولی وقتی به نعل‌شکن می‌رسیدند، گنبد حلبی امامزاده داوود(ع) معلوم می‌شد و مسافران با شوق و اشتیاق زیاد پیچ‌وخم جاده را طی می‌کردند.

بنای هشت ضلعی
بنای امامزاده در نگاه کلی از 2 مسجد که هر دو به بقعه امامزاده در قسمت میانی منتهی می‌شوند، تشکیل شده است. در دهه‌های پیش، به‌تدریج طاق‌نماهای سنگی اطراف صحن به اتاق‌های یک طبقه یا 2طبقه با نمای آجر و پوشش شیروانی تبدیل و سپس حیاط، اتاق‌ها و بناهای مورد نیاز زائران در اطراف دره و قسمت شمالی بقعه به آن اضافه شد. بنای کنونی که شامل هشت ضلعی به طول شرقی و غربی 6‌متر و عرض تقریبی 5‌متر و سرداب زیر آن است در زمان فتحعلی شاه قاجار به جای بنای قدیمی که برج ساده سنگی بود، ساخته شد. قدم به داخل این آرامگاه و فضای معنوی زیبای آن که بگذارید، ضریحی ساده در مقابل چشمان شما خودنمایی خواهد کرد. این ضریح که به ضریح جعفری شهرت دارد، طول و عرضی به‌ترتیب برابر با ۲٫۵ متر و ۱٫۳۰ متر دارد.

زیارت شاه قاجار
زیارت امامزاده داود(ع)، از زمان «قاجاریه» به یکی از عادات و تفریحات تهرانی‌ها تبدیل شده است. به همین دلیل «ناصرالدین شاه قاجار»، در قریه خوش‌ آب‌ و هوای «شهرستانک» که بسیار به این امامزاده(ع) نزدیک است، قصری ساخت تا پس از زیارت، در آنجا استراحت کند.

مکث
نذر مردم کن

از روزگار قدیم در قریه کن رسم بر این بوده که مردم در روزهای آخر هفته محصولات‌شان را به امامزاده داود می‌بردند و به‌عنوان نذر بین زائران تقسیم می‌کردند. عده‌ای که از تمکن مالی برخوردار بودند، ظروف و سماور مسی گران‌قیمت‌شان را نذر امامزاده می‌کردند تا حاجت‌شان روا شود. برخی قدیمی‌های کن نقل می‌کنند که در یک برهه‌‌ای تعداد ظروف مسی امامزاده به حدی زیادشده بود که عده دیگری از اهالی به‌عنوان نذری، سفیدگرها را به انبار امامزاده داود(ع) می‌بردند تا ظروف مسی را سفید کنند. بنابراین سنت نذری‌دادن در قریه کن فراتر از یک مراسم آیینی بوده و ریشه در سنت‌ها و سبک زندگی اهالی داشته است.