یادداشت
زنده نگه داشتن آیین تماشای جمعی سریال ایرانی
سعید مروتی؛ روزنامه‌نگار
سریال «پایتخت» چه دوستش داشته باشیم و چه نداشته باشيم، پدیده تلویزیون ایران در 2دهه اخیر است؛ سریالی که در حالی 13سال از آشنایی ایرانیان با آن می‌گذرد که از همان سال‌های اولیه پخشش مورد توجه و علاقه مردم قرار گرفت؛ مردمی که می‌دانیم در سال‌های اخیر کمتر پای سریال‌های ایرانی نشسته‌اند و حالا استقبال از «پایتخت۷» نشان می‌دهد که هنوز هم می‌توان خانواده‌های ایرانی را پای تلویزیون نشاند و دانستن اينكه مشکلی اگر هست در سمت تولید است، نه مخاطب.
طرحی که در سال‌های پایانی دهه80 قرار بود دستمایه یک فیلم سینمایی باشد، در ابتدای دهه90 به سریالی منجر شد که احتمالا حتی سازندگانش هم تصور نمی‌کردند قرار است تا سال‌ها ادامه پیدا کند و فصل‌های بعدی‌اش از راه برسد. فصل اول«پایتخت» سریالی از سیروس مقدم، کارگردان پرکار آن سال‌های تلویزیون بود که حرفه‌ای‌گری و دست‌تندی‌اش، او را از سریالی به سریالی دیگر می‌رساند؛ از کمدی به درام و برعکس. محسن تنابنده هم پس از موفقیت نسبی «سن‌پترزبورگ» گزینه‌ای مناسب برای سریالی طنزآمیز محسوب می‌شد. بازیگر جوان خوش‌ذوقی که دستی در نوشتن هم داشت کنار زنده‌یاد خشایار الوند، خانواده و بستگان نقی معمولی را خلق کرد و اقبال عمومی چنان بود که نمی‌شد ادامه‌اش نداد؛ هر چند چیزی نمانده بود که معضل همچنان پایدار تعمیم دادن، پرونده‌اش را ببندد ولی در نهایت اینگونه نشد تا پایتخت فصل به فصل و منزل به منزل، مهمان خانه‌های ایرانیان شود.
سازندگان پایتخت در همه این سال‌ها کوشیده‌اند تا هم نبض جامعه ایران را در دست داشته باشند و هم به رخدادهای مهم سیاسی، اجتماعی واکنش نشان دهند. درباره کیفیت این واکنش‌ها طبیعتا می‌توان قضاوت کرد؛ چنان‌که تغییر مسیر‌های سریال چه از نظر تماتیک و چه به لحاظ ژانری و چه از نظر روایت، هر کدام دفتری جداگانه برای تفسیر و تحلیل می‌گشاید که پرداختن به آنها در این مجال کوتاه امکان‌پذیر نیست.
پایتخت در گذر زمان موفق شد از سریالی طنزآمیز به پدیده‌ای اجتماعی- فرهنگی تبدیل شود. اینکه تکیه‌کلام‌هایش به محاورات روزمره مردم راه یافت اتفاقی طبیعی بود که برای هر سریال گل‌کرده‌ای رخ داده است؛ نکته تداوم محبوبیت با تمام فراز و نشیب‌ها بود. پایتخت نویسنده عوض کرد؛ تغییر لحن داد؛ در جاهایی دنبال‌کنندگانش را ناامید کرد و گاهی هم غیبتش طولانی شد ولی در نهایت ماند و به بخشی از زندگی ایرانیان تبدیل شد و آیین تماشای جمعی سریال ایرانی را زنده نگه داشت. آنچه دیگر سریال‌های این سال‌ها نداشتند، «پایتخت» یکسره داشت.
