باید بازی صادر کنیم
گفت‌وگو با حسن کریمی‌قدوسی، رئیس بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای درباره اوضاع صنعت بازی کشور که این روزها تلاش دارد با وجود بالا رفتن قیمت ارز همچنان پویا و فعال باقی بماند
همین چند هفته پیش، یکی از مهم‌ترین کنفرانس‌ها برای بازی‌سازهای ایرانی در تهران برگزار شد؛ همایش TCG 2018 که در آن بازی‌سازها، سرمایه‌گذاران، ناشران و... در حوزه بازی‌سازی از اروپا و آسیا به ایران آمده بودند تا بازار را بسنجند و با همکاران تازه‌نفس‌شان ارتباط‌های تازه‌ای بگیرند. هرچند دیدگاه‌ها درباره این رویداد جهانی مثبت بود اما مشکلات بازی‌سازهای داخلی که تازه اول راه‌شان هستند، بزرگ‌تر از آن است که با برگزاری یکی دو برنامه و تعامل با دیگران حل شود. آشنا شدن با دیگران ساده است اما رفع مشکلات داخلی و قانع کردن کارشناسان غیرکارشناس در کنار دشواری حضور در بازارهای جهانی چالش‌های جدی گیمرها هستند. حسن کریمی‌قدوسی، رئیس بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای کشور به این دغدغه‌ها پاسخ می‌دهد و راه‌حل‌هایی مثل استفاده از ارز مبادله‌ای و عوارض گرفتن از بازی خارجی را نیز پیش می‌کشد.
هرچند بازی‌سازی در ایران نوپاست اما برخی بازی‌سازها خودشان را از استارتاپ‌ها جدا می‌دانند و معتقدند، شرایط دشوارتری را از نظر رقابت، تسهیلات و... تجربه می‌کنند. واقعا بازی‌سازی در ایران دشوار است؟
عموما استارتاپ‌های ایرانی موفق آنهایی هستند که نمونه مشابه‌شان در داخل کشور وجود ندارد. تاکسی‌های اینترنتی و سایت‌های فروش محصول به این دلیل در ایران پا گرفته‌اند که رقبای خارجی مثل اوبر و آمازون اصولا امکان فعالیت در داخل کشور را ندارند. محصول خارجی، از کنسول گرفته تا بازی وارد کشور می‌شود و باید با تمام آنها رقابت کرد.
سختی رقابت اما به نفع مصرف‌کننده و در نهایت تولید‌کننده است. ضمن اینکه، چون یک محصول باکیفیت ارائه شده، راه ورود به بازار جهانی برای آن هموارتر است. نظر بازی‌سازهای ایرانی درباره این شرایط چیست؟
ما از این وضعیت ناراضی نیستیم. من همیشه گفته‌ام بازی‌ساز ایرانی نباید به بازار داخلی راضی باشد. عده‌ای می‌گویند صادرات بازی یک توهم است و گروهی دیگر معتقدند، باید اول از بازار داخلی شروع کرد. مثال نقض این نظرها، اکوسیستم بازی‌سازهای ترکیه است. کمپانی‌های بازی‌سازی این کشور برای بازار خارجی گیم طراحی می‌کنند. طبق آماری که خودشان 3 ماه پیش ارائه کردند، سهم ترک‌ها از بازی‌های خودشان حدود 10درصد است و بخش بیشتر این بازی‌ها صادر می‌شود. شرکت‌های ترک مدت‌هاست برای گوگل‌پلی و اپ‌استور بازی می‌سازند، سرمایه خصوصی را جذب کرده‌اند و از تجربه بین‌المللی و ذائقه جهانی خبر می‌گیرند.
دریافت عوارض از بازی‌های خارجی اما شرایط را برای واردات دشوار نمی‌کند؟
سال گذشته مصوبه‌ای در مجلس شورای اسلامی گذشت که بنا بر آن، 10درصد فروش بازی‌های خارجی باید به‌حساب خزانه‌داری کل کشور واریز شود. این عوارض در یک قالب شفاف و شایسته‌سالارانه برای رده‌بندی تیم‌های بازی‌ساز کشور و هزینه کردن آن در دریافت تسهیلات گوناگون هزینه می‌شود.
به جز پول، بازی‌سازها مشکلات دیگری هم دارند. برخی از بازی‌سازهای داخلی از ممیزی‌های سلیقه‌ای و سختگیرانه بنیاد گلایه دارند و می‌گویند، به جای فکر کردن به «گیم پلی» باید حواس‌شان به دغدغه‌های دیگری باشد.
ممیزی‌های بازی‌های رایانه‌ای در بنیاد صد درصد بر مبنای کارشناسی‌ها و شاخص‌‌ها تعیین شده است. ما بنا به قوانین کشور این ممیزی‌ها را انجام می‌دهیم و سلیقه‌ای برخورد نمی‌کنیم. حجم زیادی از بازی‌ها تأیید می‌شوند اما ممکن است بخش کوچکی هم به بازار قاچاق روی بیاورند. بعضی بازی‌ها مثل GTA غیرقابل اصلاح و نامناسب است. هرچند پرطرفدار است ولی ما نمی‌توانیم آن را تأیید کنیم.
با وجود جذابیت بالای بازار جهانی، موانع جدی پیش رو وجود دارد؛ یکی از مهم‌ترین‌هایش شاید این باشد که عده‌ای می‌گویند به‌خاطر سود بیشتر از مصرف‌کننده داخلی نباید غافل شد.
مخالف‌ها می‌گویند، حضور بازی‌سازهای ایرانی در کشورهای دیگر با اقتصاد مقاومتی جور نیست. ما می‌گوییم، اقتصاد مقاومتی باید درونگرا و برون‌زا باشد؛ یعنی بتوانید تولید داخل را به خارج از کشور صادر کنید. چطور می‌خواهید درونگرا باشید اما دانش خارجی را به ایران بیاورید؟ بخشی از این تجربه را شاید بتوان با دیدن فیلم و سخنرانی به دست آورد اما گفت‌وگوی رودررو با افرادی که از خارج می‌آیند، رد و بدل‌کردن ایمیل، برگزاری جلسه‌های مشترک و...مهم است. اگر ویدئو تنها راه انتقال دانش و تجربه بود، هیچ نمایشگاه و برنامه بین‌المللی برپا نمی‌شد.
آمارهایی که بنیاد بازی‌های رایانه‌ای ارائه داده، از اقبال بالای کنسول‌های بازی در کشور می‌گوید. آن‌هم درحالی‌که این پلتفرم‌ها به‌صورت قاچاق به کشور وارد می‌شوند. راهی برای ورود قانونی آنها به ایران هست؟
کنسول‌ها در ایران نمایندگی رسمی احداث نمی‌کنند. سونی، مایکروسافت و نین‌تندو چون محصولات‌شان های‌تک و شامل تحریم‌های آمریکاست به کاربران ایرانی پشتیبانی نمی‌دهند. از طرف دیگر، ابزارهایی که قرار است با آنها بازی را روی کنسول‌ها «پورت» کنیم، نیز به ما نمی‌دهند. در نتیجه ناچار هستیم با بازی‌سازهای خارجی صحبت کنیم تا این‌کار را برایمان انجام بدهند. این مشکل درباره شرکت‌های دیگر مثل گوگل و اپل یا بازی‌های کامپیوتر رومیزی وجود ندارد و صرفا منحصر به کنسول است که سهم زیادی از بازار ایران را نیز در اختیار گرفته. تا زمانی که تحریم‌ها برطرف نشود، سهم ما از بازی‌های کنسولی قطعا کمتر از حد توان‌مان خواهد بود.
واقعیت این است که مصرف‌کننده ایرانی اقبال زیادی به کنسول‌های بازی دارد و از هر راهی که بتواند، ولو قاچاق نیازش را تأمین می‌کند. آیا راهی برای به‌دست آوردن سود قانونی از این فضا وجود دارد؟
در چند هفته گذشته، در حال رایزنی با وزارت صنعت و معدن و مرکز ملی فضای مجازی هستیم تا شاید بتوانیم از ارز مبادله‌ای در حوزه بازی‌سازی بهره ببریم. هرچند با توجه به شرایط فعلی کشور، این کار بسیار دشوار شده است و به‌نظر می‌رسد فعلا دولت به نیازهای اصلی و اساسی مردم تمرکز می‌کند. با وجود این ما در بنیاد کاری را که فکر می‌کنیم درست است، تا انتها اجرا می‌کنیم.
از نظر ما در شرایط فعلی تخصیص ارز مبادله‌ای به بازی چند حسن دارد. یکی اینکه واردات را رسمی می‌کند و افراد به نفع‌شان است که بازی را از مبادی رسمی به کشور وارد کنند. در نتیجه، بازار قاچاق بازی از بین می‌رود، بهای واردات کمتر و آمار واردات بیشتر می‌شود. دولت نیز می‌تواند عوارض واردات بیشتری بگیرد. ما می‌گوییم در شرایط فعلی نباید جلوی بازی کردن را بگیریم بلکه باید اجرای بازی‌های مجاز را تسهیل کنیم.
آنقدر که ایران دنبال دعوت از بازی‌سازهای خارجی است، خودخارجی‌ها دست‌کم فعلا سرمایه‌گذاری عمده‌ای در این زمینه نداشته‌اند. چرا خارجی‌ها کمتر به این سمت می‌آیند؟
بازی‌ساز خارجی باید آمار دقیق و درستی در دست داشته باشد تا از سودی که به‌دست می‌آورد، اطمینان حاصل کند. از نظر آنها بازار ما خاکستری است چون واردات رسمی در آن وجود ندارد و عدد دقیقی برای ارائه نداریم. به همین دلیل، در زمان مذاکره، تمایلی به ورود به بازار نشان نمی‌دهند. واردات رسمی بازی‌ها و پلتفرم‌هایشان می‌تواند به شفافیت فضا کمک کند. راه‌حل‌های دیگری هم هست.
چه راه‌حل‌هایی؟
برای مثال، سال گذشته عوارض واردات بازی‌های ارجینال از مبادی رسمی از 40درصد به 5درصد کاهش یافت که واردکننده تشویق شود از مبادی رسمی بازی را وارد کند و ما آمار داشته باشیم. برای شفافیت بیشتر بازار، ارز مبادله‌ای نقش مهمی دارد؛ اگر ارز ارزان باشد، همه با رغبت پا پیش می‌گذارند. در نتیجه بازار روشن می‌شود و شرکت‌های خارجی به بازار ایران روی خوش نشان می‌دهند.
