رونق دوباره خانه آل احمد

سیدسروش طباطبایی‌پور

اینجا محله سنگلج است؛ خیابان خیام، کوی شهید کارکن اساسی، بن‌بست اکبری و خانه پدری جلال! عمارتی در بافت قدیمی تهران که اگر کمی گوش هوشت را باز کنی، می‌توانی صدای پدر جلال، جلال و حتی آیت‌الله سیدمحمود طالقانی را در فضای سنتی آن بشنوی؛ بنایی زنده و پویا که تنها یک بنای قجری نیست و می‌توان امروز هم در آن قدم زد با ساکنانش هم‌نفس شد و در تاریخ آن زندگی کرد. مرمت خانه پدری جلال از 18اسفند سال1401 آغاز شده و همین روزها قرار است درهایش را روی مشتاقان تاریخ ایران بگشاید. به همین بهانه، گشتی در خانه پدری جلال می‌زنیم.

مکث
پدر جلال که بود؟

آیت‌الله سیداحمد حسینی‌طالقانی، عموی آیت‌الله سیدمحمود طالقانی، امام‌جمعه تهران و پدر جلال بود. او تحصیلات حوزوی خود را در حوزه مروی تهران به پایان رساند و پس از وفات پدرش، جانشین او در مسجد پاچنار تهران شد. وی از پیش‌نمازان خوش‌بیان و اهل عبادت بود. جلال می‌گوید: «دبستان را که تمام کردم، دیگر نگذاشت درس بخوانم که «برو بازار کار کن» تا بعد از من جانشینی بسازد و من رفتم بازار، اما دارالفنون هم کلاس‌های شبانه باز کرده بود که پنهان از پدر اسم نوشتم.» سیداحمد، پس از بازسازی اساسی این بنا در سال 1308شمسی از سال 1310شمسی تا پایان عمر در این خانه سنتی که متعلق به دوره احمدشاه است، زندگی کرد و فرزندانی چون جلال و شمس را در اینجا پروراند. جلال نیز از 8تا 17سالگی، در این خانه نفس کشید.

مرارت‌های مرمت
خانه پدری جلال، میراث‌دار خانه‌های دوره قاجار است که در آنها حیاط و حوض در مرکز خانه هست و برای خنک‌کردن فضای خانه از بادگیر بهره می‌بردند. البته در طول زمان و به‌خاطر فرسودگی و تخریب زیاد، اثر چندانی از بنای آن روزگار باقی نمانده بود؛ به‌همین‌خاطر مرمت این خانه براساس عکس‌ها و روایت‌های بازمانده از ساکنان آن انجام شد؛ حتی برای بازسازی از عکس‌ها، نامه‌ها و گفت‌و‌گوهای میان جلال و مادرش نیز استفاده شد تا با شکل گذشته خود تفاوت چندانی نکند؛ مثلا برخی از بخش‌های این خانه مانند طاقچه‌ها از زیر چندین لایه سیمان و گچ بیرون آمده‌اند که براساس گفته ساکنان سال‌های دور این خانه بوده است. از دیگر سختی‌های کار رطوبتی بود که بر اثر ترکیدگی لوله تا مدت‌ها فضای خانه را فراگرفته بود که کار مرمت این خانه تاریخی را به تأخیر انداخت.

پس از بازسازی
 پس از چند سال تلاش، این خانه تاریخی دوباره جان گرفته است و به‌زودی به‌عنوان «خانه‌موزه پدری جلال‌آل‌احمد» و مرکز فرهنگی و هنری درهایش را روی علاقه‌مندان به هنر و تاریخ ایران خواهد گشود. معماری این خانه با 2حیاط بیرونی و اندرونی، بیانگر نمونه‌ای از زندگی ایرانی ـ اسلامی است که فضایی مناسب را برای آشنایی بیشتر با فرهنگ یک خانواده مذهبی ایرانی فراهم می‌کند. این خانه در سال ۱۳۸۳ در فهرست میراث ملی ثبت شده است.