ماجرای یک استیضاح

مائده شیرپور- روزنامه‌نگار

سیب سیاست باز چرخید و حالا عبدالناصر همتی که از سوی مسعود پزشکیان با اعتماد مجلس دوازدهم وزیر اقتصاد و دارایی شد، باید در مسند پاسخگویی درباره عملکرد خود در اقتصاد قرار گیرد. این همان وزارتخانه‌ای است که همتی قبل از ‌گرفتن پست در دوره شهید رئیسی بارها احسان خاندوزی، وزیر آن را نقد کرده بود.

مجلس اعتماد کرد، مجلس بی‌اعتماد شد
از زمانی که کابینه مسعود پزشکیان برای رأی اعتماد به مجلس شورای اسلامی معرفی شد و موضوع وفاق و کمک به دولت پیش آمد، قوه مقننه بیشترین هماهنگی و همکاری را با دولت داشته و با رأیی قاطع به تمامی گزینه‌های پیشنهادی دولت (بدون نگاه به عملکرد ضعیف برخی ازجمله همتی در دوران گذشته) رأی داد تا با همکاری و با تکیه بر برنامه‌های اعلامی وزرا و دولت، کار را پیش ببرد و مردم امیدوار به احیای اقتصاد شوند؛ اما امروز مجلس قصد دارد براساس عملکرد همتی و در مقایسه عملکردش با برنامه‌های اعلامی، او را براساس حق قانونی خود استیضاح کند؛ چیزی که طرفداران دولت آن را خدشه واردکردن به وفاق ملی معرفی می‌کنند.

مروری بر دوران پرفرازونشیب در دولت روحانی
قیمت ارز نیمایی و جواب‌ندادن اتکا به بیرون و بازنشدن اعتبارات بلوکه‌شده در قبال همه امتیازهای داده‌شده باعث شد رکوردهای عجیبی از تیم اقتصادی دولت روحانی به‌جای بماند که اگر مجلس می‌خواست، می‌توانست برپایه آنها به وزیر فعلی رأی اعتماد ندهد. ‌در کنار اینها باید به کارنامه مالی و پولی و اقتصادی دولت روحانی در چند سال پایانی هم که آقای همتی در آن رئیس‌کل بانک مرکزی و نقش‌آفرین بود، اشاره کرد که تعمداً مسکوت گذاشته می‌شود. در مقایسه میان 2وضعیت می‌توان به این واقعیت اشاره کرد که وزیران دولت روحانی در نخستین جلسه با آقای رئیسی گزارش دادند: دولت پولی برای پرداخت حقوق کارمندان در مرداد1400 ندارد. ‌گفتنی است برخی رکوردهای منفی ثبت‌شده در دولت روحانی به‌ویژه 3سال پایانی آن، منحصربه‌فرد است؛ ازجمله تورم ۵۹درصدی، ۹برابرشدن حجم نقدینگی، 9برابرشدن نرخ ارز، معدل رشد اقتصادی 6دهم‌درصدی و سقوط صادرات نفت و تأثیرات آن بر کسری بودجه و تورم.

چرا مجلس از همتی ناامید شد؟
عملکرد ‌عبدالناصر همتی‌، وزیر امور اقتصادی و دارایی در موضوعات مختلف، به‌ویژه در زمینه تحریک نرخ ارز، بالاخره باعث شد تنها 6ماه پس از شروع‌به‌کار دولت، او به‌عنوان نخستین وزیر دولت چهاردهم استیضاح شود. احمد نادری، نماینده ‌مجلس شورای اسلامی در همین زمینه اعلام کرد که جلسه استیضاح وزیر امور اقتصادی و دارایی روز یکشنبه ۱۲اسفند برگزار می‌شود.
همتی از نخستین روزهایی که در ساختمان خیابان صوراسرافیل مستقر شد، بر شیپور گرانی دلار دمید. او مدعی بود که قیمت دلار نیما را بالا و دلار آزاد را پایین می‌آوریم. به‌این‌ترتیب رانت اختلاف نرخ رسمی و آزاد حذف می‌شود. همان زمان کارشناسان انتقاد کردند و گفتند ازآنجاکه حدود ۵۰درصد از واردات کشور با ارز نیمایی است، چه تضمینی می‌دهید که با این کار قیمت کالاها و مواداولیه تولید افزایش نیابد؟ و حالا مشخص شده که نه‌تنها قیمت دلار نیما، بلکه دلار آزاد هم بالا رفت و اختلاف نرخ‌ها باز هم به ۴۰درصد نزدیک شد. ‌البته همتی بارها درباره سرنوشت نرخ دلار اعلام کرده که قیمت دلار به من مربوط نیست و بانک مرکزی مسئول است.
اما حسین صمصامی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس و استاد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی ریشه تورم را در گرانی قیمت دلار دانست و اظهار داشت: بانک مرکزی به‌واسطه فشار وزیر اقتصاد نسبت به افزایش قیمت دلار اقدام کرد و نتیجه آن شد که به هر خانوار ایرانی (4نفره) ماهانه حدود 7میلیون‌و۴۰۰هزار تومان ضرر وارد شد؛ زیانی که به‌طور مستمر ادامه ‌ دارد.

نقدهای همتی به بانک مرکزی
همتی در اسفند سال۱۴۰۱ که بیش از یک سال از عمر دولت مرحوم رئیسی گذشته بود، در مدرسه زمستانه نظام بودجه‌ریزی اندیشکده حکمرانی دانشگاه تهران به سخنرانی پرداخت و گفت: «دولت 3راه بیشتر برای تامین منابع کسری بودجه خود ندارد: اول اینکه اوراق بفروشد. دوم اینکه از بانک مرکزی استقراض کند و سوم اینکه از بانک‌ها وام بگیرد، که هر3 این موارد برخی در کوتاه‌مدت و برخی در میان‌مدت به استقراض از بانک مرکزی منجر می‌شود. در شرایط تحریمی راه چهارمی برای دولت باز شده‌است و هنوز هم ادامه دارد و این مسیر ارزهای صادراتی وصول‌نشده و غیرقابل‌دسترس است که در ظاهر استقراض از بانک مرکزی نیست؛ ولی در کوتاه‌مدت همان اثر را بر سیاست‌های پولی دارد.» همتی در همان زمان به وزارت اقتصاد هشدار داد که اگر مسئولان ارزی حرفه‌ای عمل نکنند، نمی‌توانند بازار را کنترل کنند.

حمایت پزشکیان از همتی
چندی پیش اعلام خبر وصول استیضاح همتی، پزشکیان را به وزارت اقتصاد کشاند تا حمایت رئیس دولت از وزیر اقتصاد را نشان بدهد. مسعود پزشکیان در این‌باره گفت: یکی از مهم‌ترین اشکالات کشور ما این است که به وقت وقوع مشکلات به جای اینکه به‌دنبال علت و راهکار رفع مشکل باشیم، به‌دنبال مقصر و حذف افراد هستیم.
پزشکیان با طرح این پرسش که اگر همتی استیضاح شود، آیا مشکلات ارزی و ناترازی‌های مالی اصلاح خواهد شد، افزود: ما به‌دنبال تعمیق همکاری‌ و هماهنگی با قوای دیگر در چارچوب راهکارهای علمی و کارشناسی هستیم. او در ادامه گفت: تمام تصمیمات و سیاستگذاری‌های اقتصادی در جلسه شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی سران 3 قوه اتخاذ شده و اینکه بخواهیم یک نفر را مقصر جلوه دهیم بی‌انصافی است.

مکث
انتقاد شدید فرشاد مؤمنی از همتی
عملکرد همتی صدای اعتراض اقتصاددانان حامی دولت را هم درآورده است. فرشاد مؤمنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی که از دوستان پزشکیان محسوب می‌شود، در سخنانی درباره اظهارات و اقدامات متناقض همتی گفت: همین وزیر فعلی اقتصاد در دوره شهید رئیسی درباره بازی با نرخ ارز حرف‌های دیگری می‌زد. اگر ایشان این چیزها را می‌فهمد ولی باز هم سخنان منحط مطرح می‌کند، مثل اینکه ایشان می‌گفت این کار را می‌کنیم (افزایش قیمت ارز) تا تورم را کنترل کنیم .
وی ادامه داد: کنترل تورم با افزایش قیمت ارز یعنی اینکه تجربه ۳۵سال گذشته پیش روی آقای همتی نیست. حالا آن تجربه‌ها را نمی‌دانی، حداقل حرف‌های خودت را مرور کن. این همه تناقض‌گویی اعتباری برای وزارت اقتصاد باقی نمی‌گذارد.