اشغال غزه؛ 77سال شکست

رضا عمویی-روزنامه‌نگار

میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به طرح عجیب و غریب «دونالد ترامپ» درباره غزه نگاه می‌کنند؛ طرحی که در نشست اخیر ترامپ و «بنیامین نتانیاهو»، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی ارائه شد و طرحی ابتدایی، غیرقابل باور و حتی اجرا نشدنی به‌نظر می‌رسد. حضرت «آیت‌الله خامنه‌ای»، رهبر معظم انقلاب اسلامی هم به تازگی در دیدار با «زیاد النّخاله» دبیرکل جهاد اسلامی فلسطین با اشاره به طرح‌ ترامپ درباره غزه که ایشان آن را طرح احمقانه آمریکایی خواندند، در این ارتباط تأکید کردند که این طرح‌ها به هیچ جایی نخواهند رسید.

بخش اول
طرح ترامپ درباره غزه چیست؟
پیش از داوری درباره طرح ترامپ درباره غزه نیاز است تا شناختی به نسبت فراگیر از این طرح داشته باشیم:

  «ریویرا خاورمیانه»: نام رسمی طرح 2025ترامپ برای غزه
  «جوزف پیلزمان»: استاد یهودی دروس اقتصاد و روابط بین‌الملل دانشگاه جورج واشنگتن
  جولای 2024: تحویل این طرح به کمپین انتخاباتی ترامپ توسط پیلزمان
  هدف اصلی طرح: اشغال کامل غزه و تخلیه این منطقه از بومیان فلسطینی
  زمان پیش‌بینی شده: پیش‌بینی پیلزمان برای اجرای پروژه از 5 تا 10سال
  سرمایه موردنیاز: اجرای طرح ترامپ درباره غزه نیازمند سرمایه‌ای بالغ بر یک تا 2تریلیون دلار
  هدف ظاهری طرح: جذب سرمایه برای منطقه غزه از طریق واگذاری زمین این منطقه در قالب قراردادهای بلندمدت (BOT) با اجازه بهره‌برداری چند ده ساله به سرمایه‌گذاران
  نحوه اجرای طرح: تخریب کل ساختمان‌های غزه، اخراج اهالی آن به دیگر مناطق و واگذاری نخاله‌های ساختمانی باقیمانده از ویرانی منازل مردم برای بازیافت با هدف تولید مصالح به سرمایه‌داران
  سفارش‌دهنده طرح: اعلام صریح پیلزمان درباره تهیه طرح به درخواست تیم انتخاباتی ترامپ برای آینده غزه
  مصر و اردن: 2 کشور اعلام شده از سوی ترامپ برای مهاجرت و اسکان اجباری فلسطینی‌های غزه به خارج از غزه

بخش دوم
آیا طرح ترامپ درباره غزه قابل اجراست؟
درباره اجرای طرح ترامپ لازم است به چند مانع و چالش بزرگ بر سر اجرای این طرح توجه داشت:

  موانع سیاسی
یکی از مهم‌ترین موانع اجرای طرح ترامپ درباره غزه، چالش‌های سیاسی و منطقه‌ای این طرح است:
  مخالفت صریح مصر و اردن: 2 کشور مصر و اردن به‌عنوان بخشی از طرح مورد نظر ترامپ، مخالفت صریح خود را با مهاجرت و اسکان فلسطینی‌ها به خارج از غزه اعلام کرده‌اند.
  مخالفت یکپارچه عربی: نه‌تنها مصر و اردن، بلکه اتحادیه عرب نیز با اعلام مخالفت برای مهاجرت اجباری مردم غزه، خواستار بازسازی غزه با حضور فلسطینی‌ها در این باریکه شده است.
  مخالفت‌های گسترده در غرب: حتی در میان کشورهای اروپایی و غربی نزدیک به آمریکا مانند انگلیس، فرانسه و آلمان نیز حمایتی از طرح ترامپ صورت نگرفته و رهبران غربی بر باقی ماندن فلسطینی‌ها در غزه تأکید دارند.
  تهدید منافع آمریکا: با اجرای طرح ترامپ درباره غزه و کوچ اهالی غزه به اردن یا مصر، حتی منافع خود دولت آمریکا نیز در خطر قرار خواهد گرفت، چون کوچ اجباری اهالی غزه به اردن و مصر ممکن است به سقوط دولت‌های همپیمان آمریکا در این 2کشور منجر شود و در عمل اردن و مصر را با یک انقلاب سیاسی ضدآمریکایی روبه‌رو کند.
  واقعیت‌های تاریخی: از زمان اشغال فلسطین در سال 1948تا امروز همه طرح‌ها برای مهاجرت اجباری فلسطینی‌ها به خارج از غزه شکست خورده است. جنگ‌های 1948و 1967نتوانست به اشغال نهایی غزه منجر شود و در جنگ اخیر علیه غزه در سال‌های 2023و 2024که بیش از 15‌ماه ادامه یافت، مردم غزه با وجود بیش از 100هزار شهید و مفقود، حاضر به ترک منطقه نشدند.

  موانع حقوقی
اجرای طرح ترامپ درباره غزه حتی با موانع حقوقی متعدد روبه‌رو است:
  جنایت جنگی براساس کنوانسیون چهارم ژنو (۱۹۴۹): طبق ماده ۴۹ کنوانسیون چهارم ژنو، جابه‌جایی اجباری افراد از سرزمین‌های اشغالی به سایر مناطق ممنوع است، مگر در شرایط استثنایی و برای حفظ امنیت فوری آنها. انتقال اجباری مردم غیرنظامی به خارج از سرزمین خود، جنایت جنگی محسوب می‌شود.
  تبعید جنگی: طرح ترامپ برای انتقال فلسطینیان از غزه به کشورهای دیگر، مصداق تبعید جمعی محسوب می‌شود و مطابق ماده ۴۹ کنوانسیون چهارم ژنو این اقدام نیز به نوعی جنایت جنگی به شمار می‌رود.
  جنایت علیه بشریت: براساس ماده 7اساسنامه رم دیوان کیفری بین‌المللی (ICC - 1998) اخراج یا انتقال اجباری یک گروه از ساکنان یک منطقه، جنایت علیه بشریت محسوب می‌شود.
  پاکسازی قومیتی: همچنین براساس ماده 8اساسنامه رم دیوان کیفری بین‌المللی، جابه‌جایی اجباری جمعیت تحت اشغال نظامی، جنایت جنگی و در شمول اتهامات مرتبط با پاکسازی قومیتی قرار می‌گیرد.
  ممنوعیت تغییر مرزها: طبق منشور سازمان ملل متحد (۱۹۴۵) ماده ۲ بند ۴، استفاده از زور برای تغییر مرزها یا تغییر وضعیت سرزمینی ممنوع است و طرح ترامپ مصداق بارز تغییر سرزمینی غزه است.
  اصل عدم‌مداخله در کشورها: ماده ۵۵ منشور سازمان ملل متحد تصریح کرده که حق تعیین سرنوشت ملت‌ها تضمین شده است. بنابراین تلاش برای تغییر ساختار جمعیتی غزه و اشغال آن، نقض اصل عدم‌مداخله در امور داخلی کشورها و حق تعیین سرنوشت فلسطینیان محسوب می‌شود.
  ممنوعیت شهرک‌سازی‌ در غزه: قطعنامه ۲۳۳۴ (۲۰۱۶) شورای امنیت سازمان ملل هم به صراحت گفته است که شهرک‌سازی و هرگونه تغییر جمعیتی در سرزمین‌های فلسطینی(از جمله نوار غزه) غیرقانونی است.


77سال شکست اشغال غزه
طی بیش از 7دهه گذشته همزمان با تاسیس رژیم صهیونیستی، طرح‌های مختلفی برای اشغال غزه از سوی کشورهای غربی ارائه شده که همگی به شکست انجامیده است:

  1948/ طرح اسکان در سوریه: پس از جنگ اشغال فلسطین در سال 1948، دولت وقت سوریه که متحد انگلیس بود، به کارگران کشاورزی نیاز مبرم داشت و ابتکار مشترک آمریکا و انگلیس برای اسکان مجدد آوارگان فلسطینی در سوریه مطرح شد. محتوای این طرح اسکان 500هزار فلسطینی در سوریه با پرداخت 200میلیون دلار به دولت وقت دمشق بود. این طرح در سوریه به دلیل مخالفت احزاب رقیب دولت وقت نتوانست اجرا شود.
  1954/ طرح کانادا: در اواسط سال 1954، بنا به درخواست آنروا، دولت کانادا برای پذیرش پناهندگان آواره فلسطینی ابراز آمادگی کرد. دولت‌های عربی این طرح را توطئه صهیونیست‌ها برای بیرون راندن فلسطینی‌ها از سرزمین اجدادی خود عنوان کردند و فعالان فلسطینی تهدید کردند درصورتی که اتاوا به پناهندگان فلسطینی در کانادا پناهندگی بدهد، حملات خشونت‌باری را در شهرهای کانادا انجام خواهند داد. این طرح نیز متوقف شد.
  1955/ طرح آمریکا: طرحی توسط «جان فاستر دالس»، وزیر امور خارجه آمریکا در سال 1955ارائه شد که مشتمل بر اسکان مجدد فلسطینی‌ها در کشورهای عربی بود. پرداخت غرامت برای اموال از دست رفته فلسطینی‌ها، بازگشت تعداد محدودی از فلسطینی‌ها به مناطق اشغالی و راه‌حلی برای تعیین مرز اسرائیل و کشورهای عربی پیشنهاد شد، اما کشورهای عربی با مهاجرت فلسطینی‌ها به خارج از غزه و کرانه باختری مخالفت کردند.
  1956/ طرح آیزنهاور: یکی دیگر از طرح‌های آمریکا که توسط رئیس‌جمهور وقت آمریکا، «آیزنهاور» پس از جنگ 1956ارائه شد، توسعه اقتصادی صحرای سینا برای فلسطینی‌ها بود که مورد پذیرش مصر و مردم فلسطین قرار نگرفت.
  1962/ طرح جانسون: طرح رسمی دیگر آمریکا درباره غزه و مردم فلسطین را «جوزف جانسون»، سیاستمدار وقت آمریکا در اکتبر 1962ارائه داد که در آن به فلسطینی‌ها حق انتخاب بازگشت یا اسکان در دیگر کشورها و دریافت غرامت از صندوق سازمان ملل را داده بود و همزمان به اسرائیل حق رد درخواست فلسطینی‌ها برای بازگشت به سرزمین خود را به دلایل امنیتی داده بود. این طرح هم نتوانست اجرا شود، چون یکطرفه به نفع تل‌آویو بود.
  1976/ طرح اسکان فلسطینی‌ها در عراق: پیش‌فرض احتمالی این طرح آن بود که عراق با پذیرش اسکان فلسطینی‌ها، به 100هزار یهودی ساکن عراق اجازه می‌داد که بدون مانع به اسرائیل مهاجرت کنند. این طرح نیز نتوانست به مرحله اجرایی برسد. کشورهای اروپایی و دولت وقت عراق، از این طرح حمایت کرده بودند.
  2008/ اسکان در آمریکای جنوبی: در سال 2008آمریکا پیشنهاد اسکان فلسطینی‌ها در آمریکای جنوبی را مطرح کرد. «کاندولیزا رایس»، وزیر امور خارجه وقت آمریکا در دولت «جورج دبلیو بوش»، 2 کشور آرژانتین و شیلی را برای اسکان پیشنهاد داد. این طرح نیز به صراحت توسط طرف فلسطینی رد شد.