تنوع «فحش»درکدام زبان بیشتر است؟

سمیرا مصطفی‌نژاد

ایده بررسی دایره لغت‌های خاردار در زبان مردم سایر کشورهای کره‌زمین در لحظه‌ای شکل گرفت که فکر کردیم شاید ما بدزبان‌ترین مردم دنیا نباشیم. البته بررسی این موضوع نیاز به تحقیقی طولانی در حوزه‌های فرهنگ، جامعه‌شناسی و غیره دارد. بنابراین برای شروع این تحقیق که شاید پرونده مفصل‌اش را در آینده منتشر کنیم سراغ زبان‌هایی رفتیم که مردم چند کشور را در برمی‌گیرند؛ مثلا اسپانیایی که علاوه بر اسپانیا،‌کشورهای آمریکای جنوبی را هم پوشش می‌دهد، فرانسوی که در چند کشور اروپایی و آفریقایی به این زبان حرف می‌زنند، عربی که شامل کشورهای مختلفی در آسیا و آفریقا می‌شود و چند زبان دیگر که تاریخی غنی دارند. از مترجم‌هایی که به این زبان‌ها تسلط دارند، پرسیدیم: آیا دایره لغات ناسزا در ایران گسترده‌تر از زبان‌های دیگر است؟ پاسخ‌ها را بخوانید.

محسن خیام‌دار، مترجم زبان عربی: به‌عنوان مترجمی که با تیم‌های مختلف عرب‌زبان سفر کرده‌ام، باید بگویم که تنوع فحش‌ها و دامنه و تعداد آنها متناسب با نوع فرهنگ هر کشور عرب متفاوت است؛ برای مثال لبنانی‌ها و عراقی‌ها بیشتر از دیگر کشورهای عرب، ‌مانند یمن یا کشورهای حوزه خلیج‌فارس فحاشی و از واژه‌های رکیک استفاده می‌کنند، درحدی که لبنانی‌ها کلمات رکیک و دشنام‌های خود را به شکل شعر درآورده و به‌عنوان شوخی برای یکدیگر می‌خوانند. اما اگر منظور تنها تعداد واژگانی باشد که به‌عنوان دشنام در یک زبان مورد استفاده قرار می‌گیرد، به‌نظر تعداد آنها در زبان فارسی بیشتر از زبان عربی است زیرا دشنام‌های زبان عربی برخلاف فارسی مفاهیم کلی‌تری را در بر می‌گیرند و دشنام‌های زبان فارسی جزئیات بیشتری را دربردارند.

سیلن ثروت، مترجم زبان ایتالیایی: منحصرا در زبان ایتالیایی تنوع دشنام به حد کفایت وجود دارد زیرا ایتالیایی‌ها از یک سو مردمی پرهیاهو و پرجنب و جوش هستند و از سوی دیگر از دیرباز با مشکلات اجتماعی و سیاسی مختلفی درگیر بوده‌اند. حتی گفته می‌شود بزرگان ادبیات ایتالیا مانند ماکیاولی و جاکومو لئوپاردی در نوشته‌های خصوصی از دشنام‌ها استفاده می‌کرده‌اند. با وجود این شرایط پاسخ به این پرسش که دامنه دشنام از نظر واژگانی در ایتالیایی بیشتر است یا فارسی، دشوار است زیرا هر واژه می‌تواند در بافت زبانی و فرهنگی خود به یک دشنام تبدیل شود؛ برای مثال در فارسی واژگانی وجود دارند که رسما دشنام هستند اما معادل ایتالیایی آنها با حفظ بار منفی، دشنام به‌حساب نمی‌آیند و بیشتر طعنه و متلک محسوب می‌شوند. ایتالیا نیز مانند ایران گویش‌های زیادی دارد که در برخی از این گویش‌ها، واژه‌هایی دشنام تلقی می‌شوند که همان‌ها در گویشی دیگر دشنام به‌شمار نمی‌روند.

شهروز هاتفیون، مدرس و مترجم زبان آلمانی: به طور دقیق نمی‌توان گفت که از نظر آماری تعداد واژگانی که به‌عنوان دشنام شناخته می‌شوند در زبان فارسی بیشتر است یا در زبان آلمانی، شاید بتوان گفت تعداد آنها برابرند زیرا واژه‌های رکیک تقریبا در تمامی زبان‌ها وجود دارند، تنها مکان و شکل استفاده از آنها متفاوت است. همچنین دشنام‌هایی که به‌صورت معمول در مکالمات روزمره آلمانی استفاده می‌شوند، به نسبت دشنام‌های فارسی بسیار سطحی و پیش‌پا افتاده هستند که شاید در زبان فارسی ما آنها را اصلا دشنام ندانیم و در حد شوخی با آنها برخورد کنیم. اما دشنام‌های فارسی معمولا شکلی بسیار سنگین‌ و بی‌ادبانه‌تر دارند و در آلمانی به‌ندرت می‌توان چنین واژگانی را شنید، مگر از زبان غیرآلمانی‌ها و مهاجرها. اما به‌طور کلی در آلمان کم پیش می‌آید کسی از دشنام استفاده کند و به‌جای آن بیشتر از گلگی و شکایت برای نشان دادن ناراحتی خود استفاده می‌کنند.

زهره صفاپور، مترجم زبان فرانسه: تعداد دشنام در هر دو زبان به اندازه‌ای گسترده‌است که شاید نتوان آمار دقیقی از آنها به‌دست آورد. اما براساس تجربیاتی که از کار با فرانسوی‌ها و ترجمه این زبان به‌دست آورده‌ام می‌توانم بگویم فرانسوی‌ها از اصطلاحات کوچه و بازاری که دشنام نیز بخشی از آن است زیاد استفاده می‌کنند. در فرانسه چند خرده‌فرهنگ وجود دارد که مختص فحش‌ها و گفتار سطح پایین هستند و بیشتر در جنوب پاریس و مناطق فقیرنشین به‌کار گرفته می‌شوند. همچنین زبان فرانسه، ‌مانند فارسی و عربی 2نوع مکالمه رسمی و عامیانه دارد که در این 2نوع گفتار، نوع استفاده از واژه‌های رکیک نیز متفاوت می‌شود. به‌طور کلی می‌توان گفت اگر تعداد دشنام‌های زبان فرانسوی از فارسی بیشتر نباشد، ‌کمتر هم نیست.

شیلا شهپرنیا، مدرس زبان اسپانیایی: دشنام‌گویی جزئی غیرقابل حذف از هر فرهنگی به‌حساب می‌آید و به اندازه‌ای با فرهنگ‌ها ترکیب شده که به‌سختی می‌توان تعداد دقیق آنها را در 2زبان باهم مقایسه کرد. اما به‌طور کلی، استفاده از دشنام در زبان فارسی به همه لایه‌های ارتباطی مردم نفوذ کرده و شاید حتی 2 همکار برای دعوت دوستانه از یکدیگر نیز به شوخی از کلمات رکیک استفاده کنند،درحالی‌که اسپانیایی‌ها بیشتر در زمان عصبانیت به فحاشی اقدام می‌کنند. به‌طور کلی تعداد فحش در زبان آمریکای لاتین بسیار زیاد است اما اگر منظور تنها زبان اسپانیایی کشور اسپانیا باشد، به‌نظرم، هم تعداد آن و هم زمینه استفاده از آن در زبان فارسی بیشتر است.