راه نجات باز نیست

رابعه تیموری| خبرنگار:

منطقه 17

هر‌گاه گذرمان به بازار پوشاک امامزاده‌حسن(ع) افتاده تصور نمی‌کردیم در گوشه و کنار پاساژها و مراکز خرید شلوغ و خوشرنگ‌ولعاب این محدوده تجاری بی‌احتیاطی‌های خطرآفرین پنهان شده باشد، اما وقتی همراه کارشناسان آتش‌نشانی به این بازار سری زدیم، در زیر ظاهر آرام پاساژهای پررونق آن‏‎، غفلت‌ها و بی‌توجهی‌های فراوانی دیدیم که هریک از آنها ممکن است به حوادثی ناگوار و جبران‌ناپذیر منجر شود. «موسی مهورز» و «‌‌مجید صادقی» کارشناسان آتش‌نشانی منطقه 4 هستند که به دعوت ما از چند پاساژ غیرایمن بازار امامزاده‌حسن(ع) بازدید کردند. مناطق 9، 17، 18 و قسمتی از منطقه 21 تحت پوشش خدمات این منطقه آتش‌نشانی هستند و بازار فرامنطقه‌ای پوشاک امامزاده حسن(ع) در منطقه 17 قرار دارد. 

ساعت 10 است و کرکره مغازه‌ها و فروشگاه‌های راسته‌های خیابان امین‌الملک یکی‌یکی بالا می‌رود. کارشناسان آتش‌نشانی پرونده‌های قطوری به همراه دارند که در هریک از آنها نقاط ناایمن پاساژهای بازار امامزاده‌حسن(ع) مشخص شده است. تصور می‌کنیم سراغ مجتمع‌های تجاری خواهند رفت که شکل و شمایلی پیر و فرسوده دارند، اما نخستین مقصدشان یکی از پاساژهای جدید و پربروبیای بازار است. در نگاه ما، فروشگاه‌های مملو از لباس‌های رنگارنگ پاساژ، نقصی ندارند، اما در همان لحظه ورودمان سیم‌های برق کهنه و بدون پوششی که از سقف راهرو باریک مجتمع آویخته شده، توجه «‌‌موسی مهورز» را جلب می‌کند. این کارشناس آتش‌نشانی می‌گوید: «سیم‌های برق باید روکش داشته باشند تا بر اثر رطوبت و اتصال به یکدیگر باعث حریق و آتش‌سوزی نشوند.» 

مهورز و همکارانش پیش از این نیز از این پاساژ سرکشی و درباره خطرات احتمالی که ایمنی مجتمع را تهدید می‌کند به کاسبان و مدیران آن هشدار داده‌اند اما با گذشت 2 ماه از ضرب‌الاجل  3 ماهه‌ای که برای ایمن‌سازی آن تعیین شده اقدامی انجام نشده است.

«‌‌مهدی یاراحمدی» از کاسبان بازار است و با دیدن کارشناسان آتش‌نشانی خود را به آنها می‌رساند. خوش‌وبش صمیمانه او با کارشناسان به گفت‌وگوی رسمی شباهتی ندارد و مشتاقانه آماده شنیدن صحبت‌های‌ آتش‌نشان‌هاست. طبقات اول و دوم مجتمع با پلکانی باریک به هم راه دارند که حتی 2 رهگذر لاغراندام نمی‌توانند از کنار هم عبور کنند. در طبقه دوم ساختمان، چند کارگاه تولید پوشاک فعالیت می‌کند. 

مهورز می‌گوید: «اینجا 37 کاسب و ساکن دارد و هر روز مشتریان زیادی برای خرید مراجعه می‌کنند. اما پله فرار ندارد و اگر اتفاقی بیفتد، ساکنان طبقه بالا باید از این پلکان خود را به در خروجی برسانند.»


جان‌پناه‌های خطرناک

 کنتور برق داخل اتاقک کوچکی در فضای زیر پلکان قرار گرفته است. مهورز به یاراحمدی یادآوری می‌کند این فضا باید خالی باشد و نصب کنتور برق در زیر پلکان خطر حریق و آتش‌سوزی را افزایش می‌دهد. حادثه‌آفرین بودن جان‌پناه شیشه‌ای که در لبه‌های راهرو طبقه دوم نصب شده، از نگاه موشکافانه مهورز و صادقی پنهان نمی‌ماند. این جان‌پناه به شکلی طراحی شده‌ که بچه‌های بازیگوش به سادگی می‌توانند در لبه آنها بایستند. 

صادقی می‌گوید: «جان‌پناه باید به اندازه 120 سانتی متر ارتفاع داشته باشد و کودکان براحتی نتوانند از آن عبور کنند.» زمانبر بودن و مختل‌شدن کسب‌وکار ساکنان مجتمع، توجیه آنها برای بی‌توجهی به هشدارهای آتش‌نشانان است. 


تعطیلی موقت ساختمان‌های ناایمن 

معماری دومین مجتمع تجاری که مهورز و صادقی سرکشی می‌کنند به کاروانسراهای قدیمی بی‌شباهت نیست. چند دستفروش در ورودی پاساژ بساط پهن کرده‌اند و در بسیاری از فروشگاه‌های پاساژ چوب‌رختی‌های پر از پوشاک زنانه و مردانه را از تیرک‌های فلزی و چوبی آویخته‌اند. 

اینجا از کپسول آتش‌نشانی، سیستم اعلام و اطفای حریق و لوازم اولیه آمادگی برای حوادث خبری نیست. صادقی می‌گوید: «سیستم اعلام حریق چشم بیدار ساختمان است و به محض بروز حریق هشدار می‌دهد. سیستم اطفای حریق هم با پاشیدن آب از گسترش آتش به سایر نقاط پیشگیری می‌کند.» حدود 7 سال از نخستین بازدید و ابلاغ اخطار کارشناسان آتش‌نشانی به کاسبان این مجتمع گذشته و هنوز شرایط نقاط ناایمن تغییری نکرده است. سیم‌کشی جریان برق ساختمان آشفته است و سیم‌های بلند و بدون روکش، مانند زائده‌هایی کوتاه و بلند از پوشش گچی سقف معلق هستند. صادقی به آنها اشاره می‌کند و می‌گوید: «نقاط اتصال (مفاصل) سیم‌ها به وسیله نوارچسب محکم شده‌اند و با جرقه‌ای کوچک امکان اتصال آنها و ایجاد حریق وجود دارد.» کاسبان تصور می‌کنند این بار بازدید کارشناسان ختم به خیر نمی‌شود و اگر ورودی ساختمان با مانع (نیوجرسی) مسدود نشود، حتماً آب و برق مجتمع قطع خواهد شد.

 کاسبان برای طفره‌رفتن از ایمن‌سازی ساختمان دلایل زیادی دارند که آنها را یکی یکی برای مهورز و صادقی می‌شمرند: «اینجا قدیمی است و اگر به یک گوشه آن دست بزنیم، ده جای دیگر خرج باز می‌کند. ما اینجا مستأجر هستیم. مالک، مغازه‌ها را اجاره داده و فقط آخر هر ماه وکیلش را برای جمع‌آوری اجاره‌ها می‌فرستد. او برای برق‌کشی و خرید لوازم ایمنی ساختمان هزینه نمی‌کند.» وقتی کارشناسان پاساژ را ترک می‌کنند، خیال کاسبان آسوده می‌شود که این بار هم از جریمه گریخته‌اند. 


پارکینگ ورودی و خروجی مجزا ندارد

آخرین مکانی که برای بازدید تعیین شده پاساژی است که لااقل چند دهه از عمر آن می‌گذرد. راهروهای باریک آن پر از چمدان‌های کوچک و بزرگی است که از ورودی فروشگاه‌ها تا نیمه‌راهرو چیده شده است. اشغال قسمتی از راهرو یا حتی پیاده‌راه‌ها عادت رایج و معمول کاسبا ن بازار امامزاده حسن(ع) است ولی مهورز معتقد است سدمعبر کاسبان، هنگام بروز حریق یا زلزله باعث کندی عبور و مرور می‌شود و عملیات امداد و نجات را مختل می‌کند. 

وجود پارکینگی با ظرفیت 18 خودرو از مزیت‌های این پاساژ قدیمی است اما کارشناسان آتش‌نشانی از کاستی‌های ایمنی پارکینگ فهرستی بلندبالا و عریض و طویل دارند. ورودی و خروجی پارکینگ مجزا نیست و مهورز نگران است که اگر نوسانات و قطعی‌های اخیر جریان برق باعث حریق شود، امکان امدادرسانی و نجات افراد و خودروهای محبوس در اینجا وجود ندارد. تعداد زیادی ستون‌ قطور و بلندقامت، سنگینی سقف نم‌زده پارکینگ را تحمل می‌کنند. در گذر زمان پوشش بتونی این ستون‌های تنومند نازک شده و تیرهای فلزی آن از دور پیداست. صادقی می‌گوید: «ستون‌های بتون سیلیس در برابر حریق مقاوم نیستند و در مواقع آتش‌سوزی امکان خمیدگی آنها و آوار ساختمان وجود دارد.» او به مالکان پارکینگ توصیه می‌کند پیش از آنکه حادثه ناگواری پیش آید، باید ستون‌ها را با‌ لایه 5 تا 7 سانتی‌متری بتون کربن پوشش دهند. 

تهدید آتش‌نشانان برای اعمال تنبیهاتی مانند قطع آب و برق، کاسبان را دلخور نمی‌کند و با دقت صحبت‌های آنها را می‌شنوند تا شاید برای ایمن‌شدن مکان کسب‌شان راهی مناسب پیش پای آنها بگذارند. صادقی نگرانی مالکان برای تعطیلی کسب و کار ساکنان پاساژ را درک می‌کند و معتقد است اگر تعمیرات شبانه انجام شود، در کاسبی آنها وقفه‌ای به وجود نمی‌آید.