انتظار برای کاوش تپه تاریخی« قلاتگاه»

شفیع بهرامیان | خبرنگار:


آذربایجان‌ غربی با ۵۱۷1 اثر ثبت‌شده ملی، وجود آثار فراوان از حکومت‌های «آشور»، «لولویی»، «هوری»، «اورارتو»، «مانایی»، «ماد» و «پارس» در قبل از اسلام و پس از آن خوانین، سلسله‌ها و حکومت‌های محلی، به‌ همراه حضور اقلیت‌های دینی و زبانی متعدد، میراث‌دار تاریخی 8 هزارساله است و بر تارک تاریخ و فرهنگ ایران می‌درخشد. آثاری چون تخت سلیمان تکاب، قره‌کلیسای چالدران، تپه حسنلو، دژ بسطام، تپه قلایچی بوکان، خان‌تختی سلماس، محوطه تاریخی ربط سردشت، تپه قلاتگاه و کتیبه کیلاشین اشنویه، غار سهولان و بسیاری دیگر از تومولوس‌ها و محوطه‌های تاریخی در این منطقه، آن را به‌عنوان بهشت باستان‌شناسی و سرشار از مناطق بکر و دیدنی، معرفی کرده است. 
اشنویه، یکی از مناطق تاریخی این خطه دارای بیش از 105 اثر ثبت‌شده ملی از جمله تپه دینخه، کتیبه کیلاشین، قلعه قلاتگاه، قبرستان مار‌ابراهیم و تومولوس‌های سوجه، گندویلا، حسن نوران، ملا احمد، سیاوان است. وجود 5 کتیبه از 10 کتیبه مهم اورارتویی در این منطقه، آن را به‌ کانون آثار بر‌جامانده اورارتویی در کشور، شهره کرده است. یکی از آثار مهم به یادگارمانده از آن دوران، محوطه و قلعه «قلاتگاه» واقع در مسیر اشنویه به نقده متعلق به دوران منوا و ایشپوئینی از نخستین شاهان اورارتو در هزاره اول قبل از میلاد است و پس از محوطه بسطام قره‌ضیاء‌الدین اثر مهم این دوران است که در سال 1344 شمسی در فهرست آثار تاریخی کشور به ثبت‌ رسید.

آثار تاریخی و میراث معنوی به ‌جامانده از نسل‌های گذشته، شناسنامه و میراثی ماندگار و نشانگر ده‌ها قرن مدنیت و آبادانی یک منطقه یا کشور است. اقتصاد و گردش مالی مبتنی بر سفر، توریسم و جهانگردی به ‌طور مستقیم نزدیک به 20 درصد از تولید ناخالص داخلی کشورهای پیشرو در این عرصه را تشکیل می‌دهد و انتظار می‌رود این رقم تا سال ۲۰۲۶ به ۲۵ درصد افزایش یابد.
بر این ‌اساس، گمانه‌زنی، برآورد، نگهداری، حراست، اطلاع‌رسانی، تبلیغات و ایجاد زمینه‌هایی برای دیدار گردشگران، جهانگردان و ایران‌گردان از آثار تاریخی می‌تواند برای ایجاد اشتغال، درآمدزایی، افزایش ارتباطات میان‌فرهنگی و شناساندن تاریخ و فرهنگ مردم یک منطقه به سایر مناطق و ملل دنیا فرصت مناسبی باشد. 

گرچه حدود 3 سال از خبر تصویب بودجه برای گمانه‌زنی و تعیین حدود و کاوش محوطه باستانی قلعه قلاتگاه اشنویه می‌گذرد، تا کنون به‌ رغم خواست مردم و فعالان میراث تاریخی و خیران، برای آغاز کاوش این پروژه غیر از تعداد معدودی مکاتبات مرسوم اداری، کاری نشده است. به‌ نظر می‌رسد کار در این سایت به سبب اختلاف میان یک مسئول با یک پژوهشگاه مرکزی میراث فرهنگی و گردشگری معطل مانده است. اینکه کاوش‌های قلاتگاه به سرپرستی گروه مورد نظر پژوهشگاه مرکزی تهران یا گروه مورد وثوق مدیرکل این نهاد استانی انجام شود، اهمیت چندانی ندارد. مهم، پایان این چالش درون دستگاهی است. چون در نهایت میراث فرهنگی اشنویه قربانی اصلی این قطب‌بندی بی‌حاصل خواهد بود و با هر روز تأخیر و بهانه‌جویی، مورد دستبرد و تاراج بیشتر فرصت‌طلبان قرار خواهد گرفت.

اکنون‌ خبرهای خوبی درباره پیگیری‌های مستمر فرماندار و معاون فرماندار اشنویه و تصدی سمت حوزه معاونت پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی از سوی یکی از مدیران سابق استان به گوش می‌رسد و امکان تخصیص اعتباری بالغ‌ بر نیم تا یک میلیارد تومان برای آغاز کاوش‌های قلاتگاه با پیگیری مسئولان مرتبط دور از انتظار نیست. 
مردم امیدوارند که سنگ‌اندازی‌های شخصی و فردی از سوی هر کس باشد و با هر نیت که صورت می‌گیرد در این موضوع مهم به اتمام برسد و امسال کارگاهی برای آغاز گمانه‌زنی‌ها در محل مورد نظر برپا شود.