سیمای زنی درمیان جمع
آیا یک وجب خاک می تواند سیمرغ بلورین بهترین فیلم مستند را دریافت کند؟
پونه مجدفر
«یک وجب خاک» ساخته نیما مهدیان پیش از چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر، در هجدهمین جشنواره سینماحقیقت روی پرده رفت. فیلم، یک مستند اجتماعی واقع‌گراست که موضوعش را از دل شهر پیدا کرده و با او به گذشته سر می‌زند. زهرا فتاحیان زنی است در آستانه 40 سالگی و مجرد که همراه دختر نوجوانش به‌دنبال یک خانه مناسب می‌گردد. این نقطه شروع ماجرایی است که هرچه پیش می‌رود تراژیک‌تر می‌شود.
«یک وجب خاک» در امروز متوقف نمی‌شود، جامعه مردسالار را نقد و از نادیده گرفتن حقوق زنان و فرزندان شهدا انتقاد می‌کند و سلامت و عزت نفس آنان را بدون شعارزدگی به تصویر می‌کشد. فیلم به نیمه می‌رسد که تماشاگر متوجه می‌شود زهرا فرزند شهید است و او و مادرش هرگز از این ویژگی بهره و امتیازی نبرده‌اند. فیلم در این مرحله نمی‌ایستد و جذابیتش را حفظ می‌کند، همراه شخصیت پیش می‌رود و با او به امروز می‌رسد؛ به روزگاری که شرایط برای زندگی یک زن و دختر در شهر سخت شده و بالارفتن بهای اجاره، تامین زندگی را برای زهرا سخت کرده است.
زهرا زنی از طبقه فرودست نیست. او تحصیلکرده و شاغل است، اما بحران اقتصادی کمر او را شکسته. «یک وجب خاک» با نزدیک شدن به شخصیت‌هایش بدون اینکه کارگردانی به چشم بیاید یا گل‌درشت باشد، تماشاگرش را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
«یک وجب خاک» از چند منظر فیلم مهمی است؛ نخست اینکه تصویری تازه از خانواده قهرمانان جنگ برای بیننده‌اش می‌سازد. دختر قهرمان، تنهاست و هیچ دستی برای یاری او وجود ندارد. نکته بعد، فیلم بدون اینکه ادعای این موضوع را داشته باشد تأثیر شرایط اقتصادی بر زندگی مردم را واکاوی می‌کند. از این منظر فیلم رنگ و بوی زمان ساخت خود را می‌گیرد و به یک سند تصویری از یک دوره دشوار حیات اجتماعی ایران امروز تبدیل می‌شود. «یک وجب خاک» تولید مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی است و به‌عنوان یک فیلم که در نهاد دولتی ساخته شده، مؤثر و جسورانه است؛ فیلمی که در هجدهمین جشنواره سینماحقیقت تنها یک جایزه به‌دست آورد؛ جایزه ویژه دبیر برای شخصیت اصلی یعنی، زهرا فتاحیان.
با نزدیک شدن به اختتامیه چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر، احتمال دریافت سیمرغ بلورین برای این فیلم بیشتر شده است. باید دید هیأت داوران کدام‌یک از مستندهای این دوره را شایسته دریافت سیمرغ
بلورین می‌داند.
